Kelders en paleizen: Zeventien verhalen van F. Bordewijk

Kelders en paleizen, een bundel van zeventien verhalen van F. Bordewijk, is een veelzijdig literair werk dat een unieke blik op de maatschappelijke en psychologische dynamiek van het midden van de twintigste eeuw biedt. Dit werk, uitgegeven in 1982, bevat een reeks korte verhalen die variëren in stijl en thema, maar gemeenschappelijk hebben ze een diepe psychologische en maatschappelijke analyse. De bundel werd samengesteld door Pierre Dubois en bevat onder andere verhalen als ‘IJzeren agaven’, ‘Keizerrijk’ en ‘Ziel en correspondent’. Deze verhalen tonen de rijke literaire ervaring van Bordewijk en zijn vermogen om de complexiteit van menselijke relaties en maatschappelijke veranderingen te verwerken.

Thema’s en interpretaties

Een van de centrale thema’s in Kelders en paleizen is de overgang van de oude maatschappijvorm naar de nieuwe. Bordewijk beschrijft deze verandering vaak aan de hand van de architectuur van huizen, buurten en steden. In ‘Huissens’ bijvoorbeeld, wordt het gewijde terrein van de achterbuurt als een symbolisch gebied voorgesteld, dat de rituele dood en wedergeboorte symboliseert. Dit verhaal laat zien hoe de hoofdpersoon, Dal, zijn seksualiteit verliest en in plaats daarvan een intellectuele en aseksuele status verkrijgt. Dit is een duidelijk voorbeeld van de complexiteit van menselijke relaties en de impact van maatschappelijke veranderingen.

In ‘Keizerrijk’ wordt het verhaal van Harmen verteld, die gedurende een tijdje de volksbuurten onderzoekt. Deze verhalen tonen hoe de personages in een wereld van verandering terechtkomen, waarin oude waarden worden opgegeven en nieuwe worden aangenomen. De stijl van Bordewijk is hierbij onmiskenbaar: hij gebruikt symboliek en visuele elementen om de psychologie van de personages te versterken. In ‘IJzeren agaven’ bijvoorbeeld, wordt de kerkelijke architectuur gebruikt om de geestelijke toestand van de hoofdpersoon te reflecteren.

Structuur en stijl

De verhalen in Kelders en paleizen hebben een gesloten bouw, waarbij de hoofdpersoon vaak een bepaalde ruimte betreedt en daarna weer terugkeert naar zijn eigen wereld. In ‘Huissens’ en ‘Sodom’ komt de hoofdpersoon in een wijk of stad, verblijft daar een tijd en keert dan terug in zijn eigen wereld. Deze structuur geeft een gevoel van onzekerheid en verandering, wat de literaire kracht van het werk versterkt.

Bordewijk’s stijl is onmiskenbaar. Hij gebruikt een krachtige en beeldende taal, die vaak symboliek en visuele elementen bevat. In ‘IJzeren agaven’ bijvoorbeeld, wordt de bezienswaardigheid van het oude centrum van Amsterdam beschreven, waar een vervallen villa staat. Deze beelden geven een diepe inzicht in de psychologie van de personages en de maatschappelijke context waarin ze leven.

Literaire waardering en betekenis

Kelders en paleizen is een werk dat niet alleen literair waarde heeft, maar ook een diepe inzicht geeft in de maatschappelijke en psychologische dynamiek van de tijd. De bundel bevat verschillende verhalen die verschillende aspecten van de menselijke natuur en maatschappelijke veranderingen belichten. De literaire waardering voor deze bundel is groot, en het werk wordt vaak beschouwd als een van de belangrijkste werken in de literaire geschiedenis van Nederland.

De stijl van Bordewijk is uniek en beïnvloed door de literaire tradities van zijn tijd. Hij combineert realistische elementen met symbolische en fantastische elementen, waardoor hij een rijke en complexe literaire wereld creëert. De verhalen tonen zijn vermogen om de complexiteit van menselijke relaties en maatschappelijke veranderingen te verwerken.

Conclusie

Kelders en paleizen, zeventien verhalen van F. Bordewijk, is een belangrijk literair werk dat een diepe inzicht geeft in de maatschappelijke en psychologische dynamiek van het midden van de twintigste eeuw. De bundel bevat een reeks korte verhalen die variëren in stijl en thema, maar gemeenschappelijk hebben ze een diepe psychologische en maatschappelijke analyse. Deze verhalen tonen de rijke literaire ervaring van Bordewijk en zijn vermogen om de complexiteit van menselijke relaties en maatschappelijke veranderingen te verwerken.

Bronnen

1. Kelders en paleizen
2. F. Bordewijk: Kelders en paleizen
3. Kelders en paleizen
4. Kelders en paleizen. Zeventien verhalen van F. Bordewijk
5. Kelders en paleizen
6. Verzamelde verhalen: Vertellingen van generzijds; De korenharp, nieuwe reeks; Studiën in volksstructuur; Mevrouw en meneer Richebois; Onderweg naar de Beacons