Middeleeuwse kelders: historische betekenis en functionele toepassing in het interieurontwerp

Published by Redactie on juli 11, 2025 | Category kelder

Inleiding

Middeleeuwse kelders vormen een belangrijk onderdeel van de bouwgeschiedenis, niet alleen vanwege hun historische waarde, maar ook vanwege hun functionele toepassing in het interieurontwerp. De kelders die in de bronnen worden beschreven, geven een overzicht van hun bouwtechnische kenmerken, historische functies en mogelijke invloed op moderne interieurontwerp. Deze kelders zijn niet alleen van historisch belang, maar kunnen ook dienen als inspiratie voor moderne renovaties en interieurontwerpen. De kelders in kwestie zijn vaak gemaakt van bakstenen en houten balken, en beschikken over gewelfen die uniek zijn in hun constructie. De functie van de kelders heeft zich door de jaren heen ontwikkeld, van opslagruimtes tot functionele ruimtes in moderne gebouwen. In dit artikel zullen we dieper ingaan op de historische betekenis van de kelders, hun bouwtechnische kenmerken en hun toepassing in het interieurontwerp.

Historische betekenis van de kelders

De kelders die in de bronnen worden genoemd, hebben een rijke historische betekenis. Ze zijn vaak gedeeltelijk of volledig in gebruik geweest als opslagruimtes voor bederfelijke producten, zoals bier, kaas en boter. In de middeleeuwen waren kelders de koelste ruimtes in een stad, waardoor ze ideaal waren voor de opslag van voedsel en andere producten. In sommige gevallen werden de kelders ook gebruikt als brouwerijen, zoals is aangegeven in de bronnen. De oudste kelder, die in de jaren 1450-1500 is gebouwd, heeft een tongewelf en is gemaakt met hetzelfde soort kloostermoppen als de toren van de Oude Kerk in Delft. Deze constructie is typisch voor de middeleeuwen en duidt op een geavanceerde bouwtechniek van die tijd. De tweede kelder, dichter bij het huis, heeft een kruisgewelf en is ongeveer een eeuw jonger. De vondst van scherven van een bierpul uit circa 1350 duidt erop dat deze ruimtes mogelijk ooit als bierbrouwerij zijn gebruikt.

De kelders zijn echter niet alleen van historisch belang, maar ook van functioneel en architectonisch. Ze worden vaak gezien als de kern van het huis, aangezien ze zowel het voorhuis als het achterhuis verbinden en een soort binnenplaats vormen. In de 17e eeuw is het huis door de familie Van der Burch in gebruik genomen, waarbij het achterhuis aan het Heilige Geestkerkhof als postkantoor is gebruikt. Dit duidt erop dat de kelders ook een functionele rol hebben gespeeld, met als doel het opslaan en transporteren van goederen. In de jaren negentig van de 20e eeuw werden veel oude kelders herontdekt. Dit resulteerde in een unieke onderneming: het samenvoegen van ruim dertig historische kelders in de Rijnstraat tot een onderaards complex, dat in 2002 is opengesteld. De ingang bevindt zich aan de Oude Oeverstraat in Arnhem.

Bouwtechnische kenmerken van de kelders

De bouwtechnische kenmerken van de kelders zijn uniek en illustreren de gebruikte materialen en technieken van die tijd. De oudste kelder heeft een tongewelf, wat duidt op een constructie waarbij de vloer op steunbalken rust. De muur is gemaakt van kloostermoppen, een type baksteen dat vaak wordt gebruikt in de middeleeuwen. Deze materialen zijn betrouwbaar en duurzaam, waardoor ze nog steeds intact zijn in sommige delen van de kelders. De tweede kelder, die iets jonger is, heeft een kruisgewelf, wat een andere vorm van vloerconstructie is. Deze vorm is efficiënter in het verdelen van het gewicht van de vloer, waardoor de kelder sterker is. De constructie van de kelders wordt aangevuld door de gebruikte houten balken, die zijn hergebruikt van een oud pakhuis. Dit duidt erop dat de bouwtechnieken van die tijd zorgvuldig zijn gepland en het gebruik van hergebruik is een veelvoorkomend kenmerk in de middeleeuwen.

In de bronnen wordt ook aangegeven dat de kelders in sommige gevallen zijn aangepast of gerestaureerd. Zo is in de periode rond 1500 een nieuwe constructie aangebracht, waarbij de kelders zijn uitgebreid met kruisgewelven, gesteund door pilaren in het midden, waardoor een meerbeukige kelder ontstond. In de muren kwamen nissen om er verlichting in te plaatsen. Ook kwamen er stookplaatsen. De kelder werd dus gebouwd als een verblijfsruimte. Toch maakte het stadsbestuur er niet meteen gebruik van. Zij verhuurde de kelder in 1532 aan Ad van Roeloffs, boek- en prentverkoper. Deze hield het er niet lang uit, want een jaar later werd de ruimte verhuurd aan de boekdrukker Jan van Turnhout. In 1556 had de stad de kelder wel nodig. Er werden 53 Franse soldaten in opgesloten, die bij St.-Quentin gevangen waren gemaakt.

Functionele toepassing van kelders in het interieurontwerp

De kelders kunnen ook dienen als inspiratie voor moderne interieurontwerpen. De combinatie van oude materialen zoals bakstenen en hout, en de constructie met gewelfen, kan worden gebruikt om een ruimte te creëren die zowel historisch als functioneel is. In moderne woningen wordt het gebruik van gewelfen en bakstenen vaak geïntegreerd in de interieurontwerpstijl, zeker bij renovaties van oude huizen. De kelders kunnen ook als functionele ruimtes worden gebruikt, bijvoorbeeld als opslag, kelder of zelfs als eetzaal of woonkamer. In sommige gevallen worden de kelders ook gebruikt als feestzaal of als plek voor culturele evenementen, zoals in de bronnen beschreven.

In de bronnen wordt ook aangegeven dat de kelders in sommige gevallen zijn heringericht als restaurant of café. Zo is de Raadskelder in 's-Hertogenbosch een bekend plekje voor eten en drinken, waarin de historische sfeer van de kelders behouden is gebleven. Ook in andere steden zijn kelders gerestaureerd en omgevormd tot functionele ruimtes. Zo is de kelder onder het St. Petersgasthuis in Arnhem gebruikt als feestlocatie en is er zelfs sprake van filmopnames in de kelders. De kelders hebben dus een brede toepasbaarheid in het interieurontwerp, zowel functioneel als esthetisch.

Conclusie

Middeleeuwse kelders vormen een belangrijk onderdeel van de bouwgeschiedenis, niet alleen vanwege hun historische waarde, maar ook vanwege hun functionele toepassing in het interieurontwerp. De kelders die in de bronnen worden beschreven, geven een overzicht van hun bouwtechnische kenmerken, historische functies en mogelijke invloed op moderne interieurontwerpen. De kelders zijn niet alleen van historisch belang, maar kunnen ook dienen als inspiratie voor moderne renovaties en interieurontwerpen. De kelders zijn vaak gemaakt van bakstenen en houten balken, en beschikken over gewelfen die uniek zijn in hun constructie. De functie van de kelders heeft zich door de jaren heen ontwikkeld, van opslagruimtes tot functionele ruimtes in moderne gebouwen. De kelders kunnen dus ook dienen als inspiratie voor moderne interieurontwerpen, zowel functioneel als esthetisch.

Bronnen

middeleeuwen