Middeleeuwse kelders in de Twijnstraat: historisch erfgoed en renovatieopties

De Twijnstraat in Utrecht is een straat met een rijke geschiedenis en veel historische gebouwen. Onderdeel van dit stadsgezicht zijn de middeleeuwse kelders die oorspronkelijk deel uitmaakten van woningen en bedrijfsgebouwen. Deze kelders zijn niet alleen bouwhistorisch van groot belang, maar ook een unieke bron van ruimte voor renovatie en gebruik. In dit artikel wordt ingegaan op de kenmerken van deze middeleeuwse kelders, de historische context en de mogelijke renovatieopties.

Kenmerken van middeleeuwse kelders in de Twijnstraat

De middeleeuwse kelders in de Twijnstraat zijn vaak onderdeel van diepe huizen, waarbij de kelder functioneerde als opslagruimte, werkplaats of zelfs als woning. Deze kelders zijn vaak verdeeld in twee delen, wat overeenkomt met een voor- en een achterhuis. De kelder is gedekt met een enkelvoudige eiken balklaag, wat duidelijk maakt dat deze kelders in de 14e eeuw zijn gebouwd. De kelders zijn vaak goed bewaard gebleven, wat hun historische waarde versterkt.

In het geval van Twijnstraat 7 wordt de kelder beschreven als een voorbeeld van een, aan de grachtzijde een beganegrond vormend, middeleeuws onderdeel van de Twijnstraat bebouwing. De kelder heeft een houten balklaag en is verdeeld in twee delen. In de 19e eeuw werd de kelder opnieuw in gebruik genomen, waarbij het linker gedeelte in twee verdiepingen is verdeeld. De kelder is nog steeds in gebruik, wat aantoont dat deze ruimtes nog steeds functioneel zijn.

In de rechter muur van het voorste gedeelte van de kelder bevinden zich diepe middeleeuwse nissen. In de rechter muur van het achterste gedeelte is een schoorsteenkanaal ingemetseld. Deze details geven weer wat voor soorten ruimtes en constructies er in deze kelders aanwezig zijn. Ook de voorgevel van de kelder is in de 18e eeuw van een nieuwe raamindeling voorzien, wat wijst op veranderingen in de gebruiksfunctie van deze ruimtes.

Historische context en bouwhistorische waarde

De Twijnstraat is een straat die al sinds de 13e eeuw bestaat. In de vroege jaren was de straat grotendeels houten bebouwing, die vooral handelsfuncties had. Later werd de westelijke rooilijn verlegd naar de Oudegracht toe, waardoor de straat uitliep op de oostelijke Tolsteegpoort. De straat ligt in een gebied dat in de middeleeuwen grotendeels bedrijfsgebouwen en pakhuizen bevatte. De bebouwing in deze straat heeft nog steeds het bedrijfskarakter van die tijd behouden.

De historische waarde van de kelders in de Twijnstraat is vooral te danken aan hun unieke bouw en de functie die ze in de geschiedenis hebben gespeeld. Ze zijn niet alleen bouwhistorisch van groot belang, maar ook vanwege hun rol in de overgang van de unieke werfstructuur naar de oudere rivieroeversituatie langs de Twijnstraat. De kelders functioneerden als onderdeel van de bebouwing aan zowel de straat als de werf van de Oudegracht, wat hun betekenis versterkt.

De kelders zijn ook vanwege hun constructie en de materialen die gebruikt zijn, een uniek stukje bouwhistorie. Bijvoorbeeld, in Twijnstraat 6 wordt een middeleeuws diep huis beschreven met een kruisgewelf aan de achterzijde en een zadeldak. De kelder bevat een tongewelf, wat duidelijk maakt dat deze ruimte ooit als een opslagruimte of werkplaats is gebruikt. Ook de balklagen en de spanten die gebruikt zijn in de kapconstructie, geven een overzicht van de technieken die in de middeleeuwen gebruikt werden.

Mogelijke renovatieopties en duurzame energie

De afgelopen jaren zijn er steeds meer historische Utrechtse werfkelders gerenoveerd tot atelier, kantoor, winkel of zelfs woonruimte. De gevels blijven als beschermd stadsgezicht intact, maar binnenin de kelders krijgen de eigenaars alle ruimte voor hun eigen inrichting. Dit maakt van deze ruimtes een interessante keuze voor zowel woningen als bedrijven.

Een voorbeeld van een dergelijke renovatie is de situatie in de Oudegracht, waar drie middeleeuwse werfkelders via warmtepompen zijn aangesloten op een duurzame energiebron: grondwarmte. Dit is een prachtige combinatie van oud en nieuw, waarbij de historische kelders worden uitgebreid met moderne technologie. Dit toont aan dat de kelders niet alleen geschikt zijn als historische ruimtes, maar ook geschikt zijn voor moderne doeleinden.

Een van de eigenaren, Bert Jan Tiesinga, heeft samen met zijn partner een bed & breakfast gecreëerd in een voormalig schoolgebouw, met een unieke stek aan het water. De kelders die ze hebben gekocht, waren ooit gebruikt voor opslag van onder meer kano’s. Door ze te renoveren en te hergebruiken, worden deze kelders opnieuw in gebruik genomen en hebben ze een nieuwe functie gekregen.

Samenvattend

De middeleeuwse kelders in de Twijnstraat in Utrecht vormen een uniek stukje historisch erfgoed. Ze zijn gebouwd in de 14e eeuw en hebben een unieke constructie en functie. De kelders zijn vaak onderdeel van diepe huizen, waarbij ze als opslagruimte, werkplaats of zelfs als woning werden gebruikt. De historische waarde van deze kelders is groot, niet alleen vanwege hun bouw, maar ook vanwege hun rol in de overgang van de unieke werfstructuur naar de oudere rivieroeversituatie langs de Twijnstraat.

De afgelopen jaren zijn er steeds meer historische kelders gerenoveerd tot atelier, kantoor, winkel of woonruimte. De gevels blijven als beschermd stadsgezicht intact, maar binnenin de kelders krijgen de eigenaars alle ruimte voor hun eigen inrichting. Dit toont aan dat deze kelders ook geschikt zijn voor moderne doeleinden. De combinatie van oud en nieuw is een aantrekkelijke optie voor zowel woningen als bedrijven.

De Twijnstraat blijft een van de interessantste straten in Utrecht, met een rijke geschiedenis en een uniek stadsgezicht. De middeleeuwse kelders vormen hierbij een belangrijk deel, en kunnen opnieuw worden gebruikt voor moderne doeleinden, terwijl ze tegelijkertijd hun historische waarde behouden.

Bronnen

1. Twijnstraat 6
2. Middeleeuwse kelder, oorspronkelijk deel uitmakend van Twijnstraat 7
3. Twijnstraat 11
4. Twijnstraat 11
5. Erfgoedstem: Energiebesparing in eeuwenoude werfkelders