Ontdekking van historische kelders: een blik op de bouwhistorie en renovatieopties

Published by Redactie on juli 11, 2025 | Category kelder

Bij de bouw en renovatie van historische gebouwen ontdekken onderzoekers regelmatig interessante vondsten, waaronder oude kelders die een blik werpen op het verleden. In Delft, Arnhem, Katwijk, en andere steden zijn in recente jaren meerdere middeleeuwse en 17e-eeuwse kelders ontdekt, wat duidelijk maakt dat deze ruimtes een belangrijk deel uitmaken van de bouwhistorie van Nederland. De vondst van deze kelders biedt niet alleen inzicht in de architectuur en bouwtechniek van vroeger, maar ook in hoe deze ruimtes in het verleden werden gebruikt en hoe ze nu kunnen worden herbestemd.

Historische betekenis van kelders

In Delft is een van de belangrijkste historische kelders het Prinsenhof, waarin de moord op Willem van Oranje in 1584 heeft plaatsgevonden. De kelder van het Prinsenhof is niet alleen een symbolisch onderdeel van de geschiedenis, maar ook een voorbeeld van hoe kelders in het verleden werden gebruikt als bewaarsruimtes en geheime verblijven. In de jaren 2018 zijn in Delft twee middeleeuwse kelders ontdekt, waaronder een uit de eerste helft van de 14de eeuw. Deze kelder had een tonvormig gewelf en was met een trap toegankelijk, wat wijst op een functionele gebruiksfase. De tweede kelder dateert uit de late 15de eeuw en heeft een kruisgewelf, wat wijst op een grotere bouwtechnische uitdaging.

In Arnhem zijn historische kelders ontdekt onder diverse winkelstraten van de oude binnenstad. Deze kelders zijn uitgerust met kaarsennissen en fraaie tongewelven, wat het verre verleden van Arnhem zichtbaar maakt. Deze kelders zijn sinds december 2001 voor bezoekers open, en kunnen worden bekeken via rondleidingen door het Gilde Stadswandeling.

In Katwijk is in 2021 een waterkelder ontdekt tijdens werkzaamheden in een achtertuin. De kelder bleek niet voor opslag te zijn, maar had een historisch karakter. Het bleek een waterkelder te zijn, die in de 17e eeuw is aangelegd. Dit toont aan dat kelders niet alleen als opslagruimtes werden gebruikt, maar ook functioneerden als onderdeel van een groter bouwcomplex.

Bouwtechnische aspecten en renovatie

Bij de renovatie van kelders is aandacht voor bouwtechnische aspecten van groot belang. De keuze tussen metselen of beton is afhankelijk van de situatie. Bijvoorbeeld, in een kelder die wordt gebruikt als praktijkruimte en hobbykamer, wordt het aanbevolen om de kelder te metselen met betonblokken en deze te isoleren met Styrodur. Dit zorgt voor een betere isolatie en voorkomt vochtproblemen.

De hoogte van een kelder is ook van groot belang, met name als deze wordt gebruikt als bewoonbare ruimte. Volgens een discussie in een bouwforum wordt aangeraden om een minimale plafondhoogte van 2,60 meter te hebben, wat nodig is voor een ruimte die als kantoor of hobbyruimte wordt gebruikt. Dit verschilt van een kelder die alleen voor opslag wordt gebruikt, waarbij een lager plafond voldoende kan zijn.

Vochtproblemen zijn een veelvoorkomend probleem met kelders. In de bronnen wordt uitgelegd dat vocht in kelders kan ontstaan door insijpelend grondwater, condensatie of een verkeerd aangelegd ventilatiesysteem. Het is belangrijk om de oorzaak van het vocht te bepalen en de juiste maatregelen te nemen om dit te beheersen. Voorbeelden zijn het gebruik van waterwerende pleister (zoals putzuna) of epoxy voor het afwerken van muren en vloeren.

Een andere methode is het gebruik van een coating op de muren, wat helpt om vocht te beperken. Ook wordt gesproken over het opvullen van kelders met schuimbeton, wat zowel lichter is als een betere isolatie biedt. Hierbij is echter wel gekeken naar het risico op verzakkingen, wat opnieuw aantoont dat het belangrijk is om de juiste materialen en technieken te kiezen bij het opvullen van kelders.

Waterkelders en hun functie

Waterkelders zijn een ander type kelder dat vooral in Amsterdam en andere steden is aangetroffen. Deze kelders werden gebruikt om regenwater op te slaan, wat een slimme oplossing was voor het waterbeheer van vroeger. In de jaren 80 werd bijvoorbeeld in de buurt van de Stromarkt nog een waterkelder ontdekt. Deze ontdekking liet zien hoe groot en slim het systeem was om regenwater op te slaan.

In Amsterdam zijn oudere kelders bekend, en in Leiden werden vanaf de zeventiende eeuw waterkelders aangelegd. De waterkelders van Amsterdam zijn echter niet meer van toepassing in het moderne waterbeheer, aangezien moderne riolen en drinkwatersystemen hun taak hebben overgenomen. Toch zijn de kelders nog steeds belangrijk voor de geschiedenis van de stad. Ze laten zien hoe Amsterdam vroeger slimme oplossingen bedacht om schoon water beschikbaar te maken voor haar inwoners.

Toekomst van kelders

De ontdekking van historische kelders biedt niet alleen inzicht in de bouwhistorie, maar ook in hoe deze ruimtes kunnen worden herbestemd. In Delft zijn de kelders van het Prinsenhof een voorbeeld van hoe historische ruimtes kunnen worden gebruikt voor culturele activiteiten. In Arnhem zijn de historische kelders een uniek monument dat sinds december 2001 voor bezoekers is open. Deze kelders kunnen worden bekeken via rondleidingen, en bieden een unieke kans om de geschiedenis van het stadscentrum te leren kennen.

In Katwijk is de ontdekking van een waterkelder een voorbeeld van hoe historische ruimtes kunnen worden herontdekt tijdens renovaties. De kelder bleek niet voor opslag te zijn, maar had een historisch karakter. Dit toont aan dat kelders niet alleen als opslagruimtes werden gebruikt, maar ook functioneerden als onderdeel van een groter bouwcomplex.

Conclusie

De ontdekking van historische kelders biedt een waardevol inzicht in de bouwtechniek en de geschiedenis van Nederland. Deze kelders zijn niet alleen architectonisch interessant, maar ook historisch en cultureel belangrijk. Bij de renovatie van kelders is aandacht voor bouwtechnische aspecten van groot belang, met name wat betreft isolatie, ventilatie en het omgaan met vochtproblemen. De toekomst van kelders ligt in de hand van renovatie en herbestemming, waarbij zowel historische als moderne technieken kunnen worden toegepast.

Bronnen

ontdek