Stadskasteel Oudaen: Geschiedenis, Restauratie en Huidig Gebruik van een Utrechts Monument

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

Oudaen, gelegen aan de Oudegracht in Utrecht, is een historisch pand met een rijke geschiedenis die teruggaat tot de 13e eeuw. Oorspronkelijk gebouwd als een versterkt huis voor de familie Zoudenbalch, heeft het gebouw door de eeuwen heen verschillende functies gehad, van woonhuis tot bejaardentehuis en uiteindelijk tot de huidige horecagelegenheid met een eigen brouwerij. Dit artikel beschrijft de constructie, de veranderingen door de tijd heen, de restauraties en het huidige gebruik van dit bijzondere stadskasteel, gebaseerd op beschikbare historische gegevens.

Vroege Geschiedenis en Constructie

De bouw van Oudaen begon in 1276, in opdracht van de familie Zoudenbalch, een van de invloedrijkste families in Utrecht. In die tijd was het gebruikelijk voor rijke families om stenen huizen te bouwen als statussymbool en als bescherming. De eerste constructie bestond uit twee verdiepingen en een kelder, met een grote zaal voor ceremoniële doeleinden en een kleiner woonhuis. Het complex was ontworpen als een verdedigbare woontoren, met kantelen en blinde zijmuren.

Rond 1395 kwam het pand in bezit van de familie van Oudaen, vernoemd naar de Ridderhofstad Oudaan te Breukelen. Een belangrijke verbouwing vond plaats rond 1500, waarbij de vloeren en de kap werden vervangen en de werfkelder werd verhoogd. Het trappenhuis werd hoger opgetrokken en er werden grotere vensters in de achtergevel aangebracht. Deze aanpassingen verhoogden het comfort en de functionaliteit van het huis.

Belegeringen en Aanpassingen in de 16e en 17e Eeuw

Tijdens de belegering van kasteel Vredenburg in 1576-1577 speelde Oudaen een rol in de verdediging van de stad. Kleine stukken geschut werden op het kasteel geplaatst om Vredenburg te beschieten. Het gebouw zelf liep aanzienlijke schade op, met name aan de achtergevel, die grotendeels werd verwoest. De schade werd in 1580 hersteld op kosten van de Staten van Utrecht, waarbij enkele kogels als herinnering in de gevels werden ingemetseld.

In 1680 werd de hoofdingang verplaatst naar het kleinere zijhuis, rechts van het hoofdhuis, dat een nieuwe gevel kreeg met een gevelsteen. Deze verandering markeerde een aanpassing aan de veranderende behoeften en de esthetische voorkeuren van die tijd.

Gebruik als Bejaardentehuis en Restauratie

In 1758 verloor Oudaen zijn functie als particulier huis en werd het gekocht door de diaconie van de Hervormde Kerk. Het pand werd verbouwd tot een bejaardentehuis, dat plaats bood aan honderdzestig bejaarden. Architect Anthonie Voskuil maakte de plannen voor deze grootschalige verbouwing, waarbij de begane grond werd ingericht met gescheiden eetzalen voor mannen en vrouwen, en de bovenverdiepingen werden voorzien van slaapzalen. Achter het pand kwam een aanbouw voor zieke bewoners en een regentenkamer. Boven de ingang werden beelden van een oude man en een oude vrouw aangebracht.

Gedurende de 19e eeuw verbeterde de situatie in het bejaardentehuis geleidelijk, met de komst van ledikanten, gas, water en elektriciteit. Bij een modernisering werden de gotische spitsbogen boven de vensters in de voorgevel verwijderd en de kantelen langs de weergang vervangen door een balustrade. De kantelen bleven echter behouden aan de zij- en achtergevel.

Oudaen functioneerde tot 1965 als bejaardentehuis. Na een periode in bezit van studentenvereniging CS Veritas, werd het pand in 1986 na een grondige restauratie geopend als een horecagelegenheid. Het achterliggende erf, dat oorspronkelijk onderdeel was van het complex, werd in de jaren tachtig losgekoppeld en bebouwd met kantoren.

Huidig Gebruik en Restauraties

Momenteel is Oudaen een dynamische horecagelegenheid die het historische karakter van het stadskasteel combineert met een moderne inrichting. Het complex omvat een grand café, een restaurant, vier vergader- en feestzalen, een theater en een eigen brouwerij in de kelder.

De renovatie van vorig jaar heeft het pand een fris nieuw jasje gegeven, terwijl het oude karakter gerespecteerd is. Een klassiek kleurenpalet is gebruikt en moderne kasteelkroonluchters met een oud uiterlijk zijn geïnstalleerd. De brouwerij in de kelder, met een gewelfd plafond, is een bijzondere attractie en produceert jaarlijks ongeveer 70.000 liter bier voor eigen gebruik en lokale ondernemers. De werfkelder biedt een unieke ambiance voor een borrel en rondleidingen worden verzorgd door de brouwers.

De evenementenruimtes, waaronder de Dirk van Houdaenkamer, de Zoudenbalchzaal, de Couwenhovezaal en de Linteloozaal, kunnen flexibel worden ingezet voor diverse evenementen, van vergaderingen tot bruiloften. De Couwenhovezaal herbergt nog steeds kanonskogels die in de muren zijn ingemetseld als herinnering aan de belegering van de Spanjaarden. De dikke kasteelmuren zorgen voor een goede geluidsisolatie, waardoor Oudaen een vergunning heeft om tot laat open te blijven.

Architectonische Details en Materialen

Oudaen bestaat uit een groot, diep hoofdhuis en een kleiner zijhuis. Het hoofdhuis heeft drie bouwlagen en een schilddak haaks op de straat, met twee kelders eronder. Aan de linkerzijde van de voorgevel bevindt zich een traptoren met een eigen kap. De kapconstructie van het hoofdhuis dateert uit 1894 en is bedekt met leien. De balklagen boven de begane grond en eerste verdieping zijn oud, terwijl die boven de tweede verdieping zijn vernieuwd. Op de begane grond bevinden zich twee schoorsteenpartijen uit omstreeks 1735.

Het voorste zijhuis heeft twee bouwlagen met een schilddak evenwijdig aan de straat en een kelder. Achter dit zijhuis bevindt zich een achterhuis dat voornamelijk uit de 18e eeuw dateert. De constructie maakt gebruik van traditionele materialen zoals steen, hout en leien. De restauraties hebben ervoor gezorgd dat de oorspronkelijke materialen zoveel mogelijk behouden zijn gebleven en dat nieuwe materialen harmonieus zijn geïntegreerd.

Conclusie

Stadskasteel Oudaen is een uniek monument in het hart van Utrecht, met een rijke geschiedenis en een veelzijdige functie. Van oorspronkelijk versterkt huis tot bejaardentehuis en nu een bruisende horecagelegenheid, het pand heeft door de eeuwen heen verschillende transformaties ondergaan. De restauraties hebben ervoor gezorgd dat het historische karakter behouden is gebleven, terwijl het pand is aangepast aan de moderne behoeften. Oudaen is een getuigenis van de Utrechtse geschiedenis en een aantrekkelijke bestemming voor zowel locals als toeristen.

Bronnen

oudaen