Middeleeuwse Kelders: Datering en Kenmerken

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

De ontdekking van middeleeuwse kelders tijdens archeologische opgravingen biedt waardevolle inzichten in de bouwgeschiedenis en de leefomstandigheden van vroegere bewoners. Deze ondergrondse ruimtes, vaak verborgen onder moderne structuren, getuigen van vakmanschap en geven informatie over de gebruikte materialen en bouwtechnieken. Dit artikel beschrijft de methoden om de ouderdom van deze kelders te bepalen, de kenmerken van de constructie en de context van hun gebruik, gebaseerd op recente archeologische bevindingen.

Datering van Middeleeuwse Kelders

De datering van middeleeuwse kelders kan op verschillende manieren worden benaderd. Een belangrijke methode is het analyseren van de gebruikte bakstenen. De afmetingen van bakstenen veranderden in de loop der eeuwen, waardoor een indicatie van de bouwperiode kan worden verkregen. Zo werden in de 13e eeuw ‘kloostermoppen’ van ongeveer 30 cm lang gebruikt, terwijl in de 18e eeuw kleinere ‘ijsselstenen’ van 16 cm lang gangbaar waren.

Recent archeologisch onderzoek in Delft heeft aangetoond dat de stenen uit de tweede kelder, met een lengte van 28 cm, tussen 1325 en 1375 gemaakt kunnen zijn. De aanwezigheid van aardewerkscherven van vóór het midden van de 14e eeuw suggereert dat deze kelder waarschijnlijk al in het tweede kwart van de 14e eeuw werd gebouwd. De eerste kelder, gemetseld met stenen van 20 tot 21 cm lang, dateert uit de tweede helft van de 15e eeuw. Jongere aanpassingen in kelders uit de 18e en 19e eeuw zijn te herkennen aan nog kleinere stenen.

Naast de baksteenafmetingen kan ook de analyse van aardewerkscherven een indicatie geven van de bouwperiode. Aardewerk was modegevoelig, en de gebruikte grondstoffen, vormen en afwerking veranderden door de tijd heen. Door de scherven te dateren, kan een schatting worden gemaakt van de periode waarin de kelder werd gebouwd. In Delft werden bovenop het gewelf van de tweede kelder scherven gevonden die dateren uit de eerste helft van de 14e eeuw, wat de datering van de kelder bevestigt.

Bouwmaterialen en Constructie

Middeleeuwse kelders werden voornamelijk gebouwd met baksteen en natuursteen. De kwaliteit en de herkomst van de materialen varieerden afhankelijk van de regio en de beschikbare middelen. De kelders zijn vaak te vinden onder historische gebouwen, zoals kerken en stadspoorten. De stenen van de toren van de Oude Kerk in Delft (1325-1350) en de Rotterdamse poort (1355) zijn gemetseld met stenen van 28 tot 30 cm lang, vergelijkbaar met de stenen in de tweede kelder. De Nieuwe Kerk, gebouwd in 1384, werd gemetseld met kleinere stenen van 25 cm.

De constructie van de kelders vereiste vakmanschap en kennis van bouwtechnieken. De muren werden vaak gebouwd met een dikke steenlaag om de stabiliteit te waarborgen. De gewelven, die het plafond van de kelder vormden, werden gebouwd met behulp van steenbogen. De kelders waren vaak donker en vochtig, en de ventilatie was beperkt.

Kenmerken van Middeleeuwse Kelders

Middeleeuwse kelders vertonen een aantal kenmerkende eigenschappen. Ze zijn vaak te vinden onder historische gebouwen en hebben een eenvoudige, functionele indeling. De muren zijn meestal dik en gebouwd met baksteen of natuursteen. De gewelven zijn vaak rond of gewelfd. De kelders waren vaak donker en vochtig, en de ventilatie was beperkt.

De kelders dienden verschillende doeleinden. Ze werden gebruikt als opslagruimte voor voedsel en andere goederen, als schuilplaats tijdens oorlogen en als verblijfplaats voor mensen met een laag sociaal statuut. In sommige gevallen werden kelders ook gebruikt als kerker.

De afbeeldingen van oude kelders tonen vaak stenen trappen die naar beneden leiden, boogvormige openingen en donkere, mysterieuze gangen. Sommige kelders zijn versierd met stenen bogen en zuilen, terwijl andere eenvoudig en functioneel zijn. De sfeer in de kelders is vaak spookachtig en mysterieus, vooral in verlaten gebouwen.

Ondergrondse Structuren en Hun Context

Naast kelders zijn er ook andere ondergrondse structuren die getuigen van het verleden. Denk aan tunnels, bunkersystemen en ondergrondse mijnen. Deze structuren werden gebouwd voor verschillende doeleinden, zoals transport, verdediging en opslag.

In Duitsland bevinden zich mysterieuze kelders, tunnels en bunkersystemen die diep ondergronds liggen. In Turkije is de Derinkuyu ondergrondse stad een indrukwekkend voorbeeld van een multi-level grotstad. In Italië zijn er catacomben en ondergrondse passages te vinden die getuigen van de Romeinse en christelijke geschiedenis.

De context van deze ondergrondse structuren is vaak verbonden met de geschiedenis van de regio. Zo werden de bunkers in Duitsland gebouwd tijdens de Tweede Wereldoorlog, terwijl de catacomben in Italië dienden als begraafplaatsen voor de vroege christenen.

Moderne Technologie en Onderzoek

Moderne technologie speelt een steeds grotere rol bij het onderzoek naar middeleeuwse kelders en andere ondergrondse structuren. Archeologen maken gebruik van 3D-scanning, grondradar en andere technieken om de structuren in kaart te brengen en te analyseren. Deze technologieën stellen hen in staat om verborgen details te ontdekken en de geschiedenis van de structuren beter te begrijpen.

Bezoek aan Middeleeuwse Kelders

Sommige middeleeuwse kelders zijn toegankelijk voor het publiek. Zo kunnen bezoekers tijdens de Open Dag van Archeologie Delft de middeleeuwse kelders op het Heilige Geestkerkhof 17 bezoeken. Ook zijn er in andere steden en landen mogelijkheden om ondergrondse structuren te verkennen.

Conclusie

Middeleeuwse kelders zijn waardevolle getuigenissen van het verleden. Door de bouwmaterialen, de constructie en de context van de kelders te analyseren, kunnen we meer leren over de leefomstandigheden en de bouwtechnieken van vroegere bewoners. De datering van de kelders kan worden bepaald aan de hand van de afmetingen van de bakstenen en de analyse van aardewerkscherven. Moderne technologie speelt een steeds grotere rol bij het onderzoek naar deze ondergrondse structuren, waardoor we steeds meer inzicht krijgen in hun geschiedenis.