De oudste kelder in Oss: een blik op historische bouw en bewaring

In het hart van Noord-Brabant ligt Oss, een stad met een rijke geschiedenis en een rijke gebouwenvoorbewaring. Tijdens de Open Monumentendag worden verschillende historische gebouwen en monumenten geopend voor het publiek, waaronder ook een van de oudste kelders in de regio. Deze kelder, die zich bevindt in het pand van het voormalige woonhuis en rosoliemolen van de familie Jurgens, is een uniek voorbeeld van historische bouw en bewaring. De bronnen geven een overzicht van de geschiedenis, bouwkundige kenmerken en de huidige toestand van dit unieke bouwwerk.

De geschiedenis van het pand

Het pand dat momenteel de kelder bevat, dateert waarschijnlijk kort na de stadsbrand van 1751. Het werd omstreeks 1870 gemoderniseerd, en circa 30 jaar later werd het pand door middel van een tussenmuur gesplitst. Aan de rechterzijde werd een travee toegevoegd, en ook aan de linkerzijde werd een houten prieel toegevoegd. Het gebouw is opgetrokken in een ambachtelijk-traditionele bouwtrant, wat aangeeft dat het gebouwd is met zorg en gebruikmaking van lokale materialen.

Het pand was vanaf het begin van de negentiende eeuw bedoeld als woonhuis, rosoliemolen en boterhandel voor Willem Jurgens (1780-1836) en zijn zoon Johannes Wilhelmus Jurgens (1807-1887). Het pand is sinds 1921 in gebruik geweest als stadhuis van Oss. Pas in 1980 werd het als museum geopend, en sinds 2001 is het een rijksmonument. De kelder is hierbij een belangrijk onderdeel geweest van het gebouw, waarin vroeger onder andere boter en andere producten werden opgeslagen.

Bouwkundige kenmerken van de kelder

De kelder is een van de oudste delen van het pand. Er wordt gesproken over een oudere kelder met graatgewelven, wat wijst op een oude bouwtrant. Ook zijn de van een kraalprofiel voorziene balklagen bewaard gebleven, wat opnieuw aangeeft dat het gebouw met traditionele technieken is opgetrokken.

De toegang tot de kelder is waarschijnlijk gemaakt via een trap die zich aan de achterzijde van het gebouw bevindt. Hierdoor is de kelder beschermd tegen vocht en heeft een lage temperatuur, wat ideaal is voor het opslaan van voedingsmiddelen. De kelder is dus zowel functioneel als historisch van belang geweest.

In het gebouw zijn ook andere bouwkundige elementen bewaard gebleven, zoals de houten trap met geornamenteerde spijlen en het houten prieel uit circa 1900. Deze elementen geven een indruk van de interieur van het gebouw uit die tijd.

De rol van de kelder in de geschiedenis

De kelder heeft een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van het pand. Aangezien het pand ook als rosoliemolen werd gebruikt, was de kelder waarschijnlijk bedoeld om de producten van de molen op te slaan. De molen, die in 1875 werd gebouwd, was een belangrijk onderdeel van de economie van Oss, met name in de jaren van de margarinefabriek van de familie Jurgens.

De kelder speelde ook een rol in de bewoning van het pand. De oudere delen van de kelder, zoals de graatgewelven, tonen aan dat het pand al sinds de negentiende eeuw in gebruik is geweest. Daarnaast is het gebouw in diverse jaren gesplitst en aangepast, waardoor de kelder ook als opslagruimte kan zijn geweest.

Huidige toestand en bewaring

De kelder is momenteel onderdeel van een rijksmonument, wat aangeeft dat het gebouw van historisch belang is. De kelder is echter niet altijd beschikbaar geweest voor het publiek. In sommige jaren is het pand alleen van buiten te bezichtigen, waardoor de kelder niet direct zichtbaar is. Daarnaast is het gebouw in de loop der jaren gerestaureerd, waardoor sommige delen van de kelder mogelijk zijn aangepast.

De kelder is echter wel een belangrijk onderdeel van de historische waarde van het pand. Het is een overblijfsel van een oude bouwtrant en geeft een indruk van de manier waarop mensen in de negentiende eeuw met de ruimte omgaan. De kelder is dus zowel functioneel als historisch van belang.

Conclusie

De oudste kelder in Oss is een uniek voorbeeld van historische bouw en bewaring. Het gebouw waarin de kelder zich bevindt, dateert van de negentiende eeuw en is een rijksmonument. De kelder is een van de oudste delen van het gebouw en speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van het pand. De bouwkundige kenmerken van de kelder, zoals de graatgewelven en balklagen, geven een indruk van de technieken die in die tijd werden gebruikt. De kelder is momenteel onderdeel van een rijksmonument, wat aangeeft dat het gebouw van historisch belang is. Het is een waardevol overblijfsel van een vroeger tijdperk en een belangrijk onderdeel van de historische erfgoedbewaring in Oss.

Bronnen

1. Stadsarchief Oss
2. Rijksmonumenten Oss