Historische kelders in Arnhem: een verbouwde ruimte voor Sinterklaas en het stadsarchief

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

De historische kelders onder het centrum van Arnhem hebben zich gedurende de jaren ontwikkeld van een schuilplaats tot een cultureel en functioneel actieve ruimte. In de wintermaanden worden deze kelders jaarlijks omgetoverd tot de Sinterklaaskelders, waar Sinterklaas en de Pieten hun werkzaamheden voortzetten. Daarnaast fungeren de kelders ook als een openbare historische locatie, waar bezoekers de geschiedenis van Arnhem kunnen ontdekken. Voor zowel woningbouwers, restaurateurs als historici bieden deze kelders interessante inzichten in het bouwproces, ruimtelijke aanpassing en de combinatie van culturele en functionele doeleinden.

De historische kelders van Arnhem: functie en voorzieningen

De historische kelders van Arnhem zijn een ondergrondse complex onder het winkelcentrum en de binnenstad. Deze kelders bestaan uit meerdere ruimtes die functioneel zijn aangepast aan de huidige toepassing, maar ook de historische context behouden. De kelders zijn oorspronkelijk gegraven in de 15e en 16e eeuw en werden in de oorlog als schuilplaats gebruikt. In de post-oorlogse periode zijn ze geleidelijk opengelegd voor het publiek en gebruikt voor culturele en educatieve doeleinden.

De ingang van de kelders is gevestigd aan de Oude Oeverstraat 4a, nabij het centrum. Een routeplan bevat de volgende straten en pleinen die tijdens de feestelijke intocht van Sinterklaas worden afgelegd, waarbij de kelders een belangrijke eindbestemming vormen:

Rijnkade
Nieuwe Kade
Kadestraat
Oranjewachtstraat
Eusebiusbinnensingel
Beekstraat
Broerenstraat
Koningsstraat
Land van de Markt
Brouwerstraat
Brouwersplein
Walstraat
Roggestraat
Velperplein
Steenstraat
Velperweg
Arbeidstraat
Rosendaalsestraat
Catherijnestraat
Klarendse molen
Klarendalseweg
Sonsbeeksingel
Hommelstraat
Van Muijlwijkstraat
Velperplein
Looierstraat
Gelerijdersplein
Jansplaats
Ruiterstraat
Bovenbeekstraat
Land van de Markt
Ketelstraat
Bakkerstraat
Pastoorstraat
Kerkstraat
Kippenmarkt
Walburgstraat
Turfstraat
Weverstraat
Grote Oord
Pauwstraat
Korenmarkt

Deze route is niet alleen van betekenis voor de feestelijke optocht, maar ook voor de toegankelijkheid van de kelders. De kelders zijn een belangrijk onderdeel van de stadsstructuur en vormen een logische aansluiting met de centrale straten en pleinen.

Bouwtechnische en functionele verbouwingen

De historische kelders zijn functioneel aangepast aan de huidige eisen, maar behouden hun historische essentie. Tijdens de Sinterklaasperiode worden de kelders ingericht voor het feestelijk gebruik door Sinterklaas en de Pieten. Zo zijn er specifieke ruimtes ingericht voor het bakken van pepernoten, het schrijven van gedichten en het inpakken van pakketjes. Daarnaast zijn er ook interactieve zones waar kinderen kunnen leren hoe ze pepernoten in een schoen moeten gooien, over een dakrand balanceren of pakketjes door schoorstenen moeten werpen.

Deze aanpassingen vereisten aandacht voor bouwtechnische aspecten zoals:

Lichtinstallatie en elektriciteitsleidingen: Aangezien de kelders ondergronds liggen, is een goed lichtplan essentieel. Elektriciteitsleidingen zijn in sommige kelders volgens bezoekers "lelijk" geïnstalleerd, wat de sfeer kan verminderen.
Toegankelijkheid en veiligheid: De kelders zijn voorzien van trapgaten en andere toegangswegen, die in sommige gevallen zijn afgedekt met stenen of beton. Voor een veilige toegang worden deze ruimtes regelmatig onderhouden.
Afscheidingen en wandafwerkingen: Afscheidingen worden gebruikt om ruimtes te structureren. In sommige gevallen zijn deze afscheidingen minstens even oud als de kelders zelf.
Ruimtelijke indeling: De kelders zijn onderverdeeld in 15 verschillende ruimtes, waarin elke ruimte een specifieke functie heeft, zoals een slaapkamer voor Sinterklaas, een keukenkelder voor het maken van speculaas en marsepein, of een schatkelder voor de schatkist van Sinterklaas.

Deze verbouwingen tonen aan hoe oude bouwconstructies kunnen worden aangepast om nieuwe functies te ondersteunen, zonder de historische waarde te verliezen.

Sinterklaaskelders: een combinatie van cultuur en functie

De Sinterklaaskelders worden jaarlijks ingericht voor de Sinterklaasperiode. Deze inrichting is een goed voorbeeld van hoe historische ruimtes kunnen worden gebruikt voor culturele doeleinden. Sinterklaas en de Pieten verblijven in de kelders vanaf 22 november tot 4 december. Gedurende deze periode ontvangen kinderen van basisscholen de mogelijkheid om Sinterklaas te ontmoeten, hun verlanglijstjes te geven en een Pietendiploma te behalen.

De inrichting van de kelders is zorgvuldig gepland, met het oog op zowel kinderen als bezoekers. Er zijn verschillende interactieve activiteiten, zoals:

Pepernoten gooien in een schoen
Balanceren over een dakrand
Pakketjes door schoorstenen werpen
Pietendans oefenen

Deze activiteiten worden onder begeleiding van pieten aangeboden, die in tegenstelling tot in het verleden niet zwart geschminkt zijn. De pieten zijn diverse in uiterlijk en geslacht, wat de inclusiviteit benadrukt.

De inrichting van de kelders is een goed voorbeeld van een project waarin bouwtechnisch, functioneel en cultuurhistorisch denken samenkomen. Het is ook een project dat openbaar toegankelijk is en daardoor een grote betekenis heeft voor het lokale culturele en sociale verwevenheid.

De rol van de gemeente en culturele organisaties

De inrichting en onderhoud van de historische kelders wordt geregeld door de gemeente Arnhem. In de bronnen is te lezen dat de gemeente de sleutel van de kelders aan Sinterklaas overhandigt, wat een symbolisch moment is. Daarnaast is er ook een Huispiet die verantwoordelijk is voor de inrichting en beheer van de kelders. Deze inrichting is een samenwerking tussen de gemeente en culturele organisaties zoals De Vloer, die workshops en activiteiten organiseren.

De gemeente speelt ook een rol in de restauratie en het onderhoud van de kelders. In sommige bronnen wordt kritiek uitgesproken op de restauratie, waarbij "lelijke elektriciteitsleidingen" en een "saaie leegte" genoemd worden. Anderen juichen de toegankelijkheid en educatieve waarde van de kelders toe, zoals een bezoeker die "veel geleerd" heeft tijdens een rondleiding.

Visuele en educatieve aspecten

Ook visueel zijn de kelders een interessant object. De wanden en plafonds zijn in sommige ruimtes voorzien van historische informatie en educatieve bordjes. Deze informatie helpt bezoekers om te begrijpen hoe de kelders werden gebruikt in het verleden en hoe ze nu worden gebruikt.

De kelders zijn ook een onderdeel van een groter project van de gemeente en lokale kunstenaars, zoals het street-art project op de plek van de brand in de Jansstraat. Deze kunstprojecten tonen aan hoe de geschiedenis van Arnhem op een creatieve manier wordt herlevend gehouden.

Toegankelijkheid en bezoeken

De kelders zijn openbaar toegankelijk, maar tijdens de Sinterklaasperiode zijn er specifieke bezoekuren en regels. Voor scholen is er een aanmeldformulier beschikbaar, waarbij per klas minimaal 3 hulpouders en een docent aanwezig moeten zijn. De bezoekuren zijn als volgt:

Zaterdag 23 november: 10:00 - 16:00 uur
Zondag 24 november: 10:00 - 16:00 uur
Zaterdag 30 november: 10:00 - 16:00 uur
Zondag 1 december: 10:00 - 16:00 uur

De toegang is vijf euro per persoon voor iedereen boven de twee jaar, terwijl kinderen onder de twee jaar gratis toegang krijgen. Tickets zijn beschikbaar via de officiële website van De Vloer.

Conclusie

De historische kelders van Arnhem vormen een unieke combinatie van bouwhistorie, culturele functie en educatieve waarde. Tijdens de Sinterklaasperiode worden ze omgetoverd tot de Sinterklaaskelders, waarin kinderen en bezoekers Sinterklaas kunnen ontmoeten en interactieve activiteiten kunnen doen. Deze inrichting is een goed voorbeeld van hoe oude bouwconstructies functioneel en cultureel relevant kunnen worden gemaakt.

Voor woningbouwers, restaurateurs en bouwkundigen bieden de kelders interessante inzichten in historische bouwmethoden, ruimtelijke aanpassing en functionele verbouwingen. De toegankelijkheid en educatieve aspecten maken de kelders bovendien een waardevolle bron voor zowel jonge als oude bezoekers. Het is een project dat de historische, culturele en functionele aspecten van Arnhem op een unieke manier combineert.