Vastzitten in Kelders: Geschiedenis, Gebruik en Technische Aspecten

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

Kelders zijn al eeuwenlang onderdeel van de bouwgeschiedenis en dienen meestal als opslagruimte, leefruimte of functionele ruimte. Echter, in bepaalde gevallen kunnen kelders ook als schuilkelders of noodhavens dienen, zoals in de tijd van de koude oorlog. Deze ruimtes zijn speciaal ontworpen om te functioneren als veilige plekken in geval van atoomoorlog of andere noodsituaties. In dit artikel bespreken we de geschiedenis van atoomkelders, de technische aspecten van kelders en de huidige toepassingen en problemen met kelders, zoals waterproblemen en de keuze van materiaal voor afdekplaten.

Geschiedenis en Toepassing van Atoomkelders

In de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw begonnen regeringen over de hele wereld schuilplaatsen aan te leggen om burgers te beschermen tegen mogelijke nucleaire aanslagen. In Nederland, en met name in Amsterdam, werden zogenaamde atoomkelders gebouwd. Deze kelders waren niet bedoeld voor de elite, zoals vaak gedacht wordt, maar voor toevallige passanten op straat die bij een luchtalarm moesten vluchten.

De atoomkelders waren vaak verborgen in bruggen, onder bedrijfspanden, in parkeergarages en metrostations. Ze moesten voldoen aan strenge bouwvoorschriften, zoals minimaal 20 centimeter dichte muren, vloeren en daken om de straling te blokkeren. Daarnaast moest de lucht gefilterd worden via speciale ventilatiesystemen, zoals de installaties van het Duitse bedrijf Artos.

In de universiteitsbibliotheek (UB) en het Academisch Medisch Centrum (AMC) zijn nog restanten van deze kelders te vinden. Zo zijn er luchtfilteringsinstallaties, noodrantsoenen en toiletten die nog bewaard zijn gebleven. Toch is het gebruik van deze kelders tegenwoordig beperkt. De meeste van deze schuilkelders zijn leeggemaakt of herbestemd, zoals in het AMC, waar de kelder nu gebruikt wordt als opslagruimte.

Een UvA-promovendus, Ruud van Dijk, benadrukt dat de dreiging van nucleaire wapens niet verdwenen is. De nieuwste bommen van Noord-Korea zijn veel krachtiger dan die van Hiroshima, en de communicatie van Noord-Korea is ondoorzichtig, wat het moeilijk maakt te bepalen of ze een nucleaire aanslag serieus bedoelen. Van Dijk stelt dat het gebruik van atoomkelders in noodsituaties tegenwoordig nog steeds relevant is, maar dat de meeste kelders niet direct bruikbaar zouden zijn in een noodsituatie.

Technische Aspecten van Kelders

Naast de geschiedenis van atoomkelders zijn er ook belangrijke technische aspecten bij het bouwen of verbouwen van kelders. Deze omvatten aspecten zoals waterdichtheid, afdekplaten, isolatie en het gebruik van kelders als leefruimte of opslagruimte.

Waterdichtheid en Problemen

Een van de meest voorkomende problemen bij kelders is het vochtprobleem. In regio’s met hoge grondwaterstanden kan een kelder ondergelopen worden, zoals beschreven in een geval in Oisterwijk. Een woningbewoner, Anita, merkte al snel dat er donkere vlekken op de muren verschenen en dat het water steeds meer in de kelder stroomde, vooral tijdens heftige regenbuien.

Hoewel de woningcorporatie werd ingelicht en inspecties uitgevoerd, bleek het probleem niet direct op te lossen. Het gebruik van dompelpompen werd een populair alternatief om het water uit de kelder te pompen, maar deze waren snel uitverkocht. Bovendien kon het water niet volledig worden weggepompt, omdat het aan de ene kant wegging, maar aan de andere kant weer terugstroomde.

De situatie in Oisterwijk is geen uitzondering. Het probleem is breder en raakt ook andere woningen in de regio. De woningbouwmaatschappij kan pas effectief ingrijpen wanneer het waterpeil daalt. Tot die tijd blijft de kelder onbruikbaar.

Afdekplaten voor Kelders

De keuze van het juiste materiaal voor een afdekplaat van een kelder is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de functie van de kelder, de weersomstandigheden en de duurzaamheid van het materiaal. In het artikel "Afdekplaat voor kelders: keuze en toepassing van materialen" wordt besproken welke materialen geschikt zijn voor het afdekken van een kelder en welke voordelen en nadelen deze materialen hebben.

Betonplaten zijn sterk en duurzaam, maar kunnen zwaar zijn en moeilijker te verplaatsen zijn. Houten platen zijn lichter en eenvoudiger te verplaatsen, maar nemen gemakkelijk vocht op, wat tot schimmel en rot kan leiden. Metaalplaten zijn sterk en duurzaam, maar zijn duurder in aankoop. Kunststofplaten zijn goedkoop en eenvoudig te onderhouden, maar kunnen snel beschadigd raken.

Bij de keuze van een afdekplaat is het belangrijk om rekening te houden met de waterdichtheid, isolatie en duurzaamheid. Voor een leefruimte is een goed geïsoleerde en waterdichte afdekplaat essentieel, terwijl voor een opslagruimte een lichtgewicht en goedkope plaat voldoende kan zijn.

Isolatie en Duurzaamheid

Isolatie van kelders is een belangrijk aspect bij verbouwprojecten. Kelders zijn vaak koud en vochtig, wat tot ongemak en energieverlies kan leiden. Door de kelder te isoleren, kan de energieconsumptie worden verminderd en het comfort van de ruimte verbeterd.

Een veelvoorkomende methode is het gebruik van PIR-platen (Polyisocyuraat) of EPS (Expandeerd Polystyreen) voor de isolatie van kelders. Deze materialen zijn licht, waterdicht en hebben een hoge isolatiewaarde. Daarnaast kunnen ze eenvoudig worden geplaatst tussen muren of op de vloer.

Een andere methode is het gebruik van houten of kunststof platen, die bovendien duurzaam zijn en eenvoudig te recyclen zijn. Voor zowel de afdekplaat als de isolatie is het belangrijk om een waterdicht systeem te kiezen, zodat er geen vochtproblemen ontstaan.

Problemen bij het Uitgraven en Inrichten van Kelders

Het uitgraven en inrichten van een kelder is een complex proces dat aandacht vraagt voor de akoestiek, hoogte, en de structuur van de ruimte. In een discussie op het HTForum delen gebruikers ervaringen met het inrichten van kelders. Een gebruiker met een kelder van 1,85 meter hoogte benadrukt dat het inrichten van zo’n ruimte uitdagingen met zich meebrengt, zoals akoestische problemen.

De oplossing ligt vaak in het aanbrengen van akoestisch materiaal aan de muren en het plafond, zoals zware tapijten, akoestische panelen of dempende materialen. Ook het gebruik van een bank of matras tegen de muren kan helpen om de akoestiek te verbeteren. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de hoogte van de kelder bij het inrichten, bijvoorbeeld bij het kiezen van een projector of een tv.

Een andere gebruiker benadrukt dat de ruimte niet direct vergelijkbaar is met een kelder van 2 meter hoogte, maar dat er wel aandacht moet worden besteed aan de akoestische eigenschappen. Hij gebruikt zwaar akoestisch materiaal en heeft er goede resultaten mee bereikt. Dit benadrukt dat de inrichting van een kelder niet alleen afhankelijk is van de fysieke ruimte, maar ook van de technische aspecten.

Conclusie

Kelders zijn veelzijdige ruimtes die historisch gezien ook als schuilkelders dienen, maar tegenwoordig vooral als opslagruimtes of leefruimtes worden gebruikt. Het uitgraven en inrichten van kelders brengt echter ook uitdagingen met zich mee, zoals waterproblemen, akoestische problemen en de keuze van geschikte materialen voor afdekplaten.

De geschiedenis van atoomkelders benadrukt dat de dreiging van nucleaire wapens niet verdwenen is, en dat de beschikbaarheid van veilige schuilkelders nog steeds relevant is. Tegelijkertijd is het gebruik van kelders in de huidige tijd beperkt, en zijn veel van deze ruimtes leeggemaakt of herbestemd.

Bij het bouwen of verbouwen van een kelder is het belangrijk om aandacht te besteden aan de waterdichtheid, isolatie en het gebruik van geschikte afdekplaten. Dit zorgt voor een duurzame en functionele ruimte die veilig en comfortabel is.

Tegenwoordig zijn er ook technische oplossingen beschikbaar, zoals rolgordijnen die geschikt zijn voor kelders. Deze kunnen worden afgewerkt met een kunststof of aluminium onderlat en zijn maatwerk, zodat ze perfect passen in de ruimte. Bovendien zijn er materialen beschikbaar die voldoen aan brandklasse B1, wat betekent dat ze veilig zijn voor gebruik in woonruimtes.