Het keldertheater in Antwerpen: een uniek cultureel fenomeen

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

Het keldertheater in Antwerpen, vooral de Antwerpse "Poesje", is een historisch en cultureel fenomeen dat zich al sinds de 19e eeuw ontwikkeld heeft. Deze vorm van poppen- of handpoppentheater is diep ingebet in de stadsgeschiedenis en de volksgeest van Antwerpen. Het is niet alleen een vorm van entertainment, maar ook een reflectie van de sociale, culturele en economische omstandigheden van het Antwerpse volk. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiedenis, het karakter, de locaties en de invloed van het keldertheater in Antwerpen, met name de "Poesje".

Oorsprong en ontwikkeling

De oorsprong van het Antwerpse keldertheater gaat ver in de tijd terug. Volgens een van de bronnen stamt de eerste aanduidingen van het keldertheater in Antwerpen uit de beginperiode van de 19e eeuw. In die tijd waren er al verschillende kelders in de stad waar poppen- of handpoppenspelen werden opgevoerd. Deze kelders waren gevestigd in de vierde wijk, vooral in de Repenstraat en omgeving. Deze locaties werden gezien als een tijdelijke verblijfplaats voor het volk, dat er een avond "goedkope warmte" kon vinden. De voorstellingen werden meestal opgevoerd vanaf de Grote Kermis (15 augustus) tot begin mei, en het programma stond bekend om zijn geestige en soms satirische teksten.

Een van de bekendste figuren in deze traditie is Pol Pasmans, die in 1880 de kelder van de voormalige herberg "In het Duifken" in de Repenstraat betrok. Hij gaf naam aan de functie van "schavies", een titel die hij erfde en die door zijn opvolgers zou worden voortgezet. Pasmans was een kunstenaar die de woorden en emoties in zijn poppen kon inblazen, waardoor het publiek zich kon verliezen in de voorstellingen. Zijn schoonzoon, Louis Gustave Deschamps, nam zijn rol over na zijn overlijden, en hij werd de tweede "schavies" van de Poesje.

Locatie en architectuur

De locaties waar de kelders werden ingericht, waren meestal kelders onder herbergen of winkels. Deze kelders hadden vaak een beperkte inrichting, maar toch een eigenaardige sfeer. Een voorbeeld is de kelder in de Repenstraat, die zich in het hart van ouw Antwerpen bevond. De kelder had een smal zijdeurtje, dat afkomstig was van de kajuit van een schip dat Deschamps vroeger had gebruikt. De kelder had een scène die 15 meter lang en 9 meter breed was en was verlicht met 16 groote petrollampen. De voorstellingen speelden zich af op een wijdsche scène, en er waren 600 superbe uitgedoste poppen die naar willekeur veranderden van kostuum. De voorstellingen waren rijk geïllustreerd met accessoires zoals praalbedden, zetels, tafels en heerlijke doodenwagens.

De kelders waren vaak te vinden in de oude stadsbuurten van Antwerpen, zoals de Suikerrui en de wijk rond het Steen. Deze gebieden zijn bekend om hun historische en culturele waarde. De voorstellingen vonden plaats in een sfeer die deel uitmaakte van het straatbeeld van Antwerpen, waar het leven van het volk en de geschiedenis van de stad samenvloeiden. De kelders waren vaak onderdeel van de oude stadsmaur of van de wallegracht, en de voorstellingen werden gezien als een onverzijdelijke deling van het straatleven van de stad.

Tekst en thema

De teksten van de voorstellingen zijn een karakteristiek element van het Antwerpse keldertheater. Het gebruik van het schilderachtige dialekt van de naturellen uit het Marollenland en het Antwerpse volksleven maakt deze voorstellingen uniek. De thema’s van de voorstellingen zijn vaak getrokken uit oude ridderromans, tradisionele sagen en legenden, maar ook uit moderne romans zoals die van Dumas en Paul Féval. De teksten zijn geestig en soms satirisch, en ze spelen zich af in een sfeer van gevoel voor rechtvaardigheid en humor. De figuren spreken het dialekt van het Antwerpse volk, en de teksten zijn rijk aan kernachtige uitdrukkingen die het publiek ontroeren.

Een van de bekendste stukken is "Smokkel in de Moriaan", waarin de thema’s van recht en onrecht centraal staan. Ook het stuk "De vliegende Hollander" is een klassieker, net zoals "De Zwarte Ruiter", dat een symbolisch beeld vormt voor Jan De Schuyter, een strijder voor het recht. Deze stukken zijn al jaren op de affiche van de Poesje, en ze worden gezien als een belangrijk deel van de erfgood van het Antwerpse keldertheater.

Invloed en voortzetting

Het Antwerpse keldertheater heeft een grote invloed gehad op de culturele identiteit van de stad. Het is een fenomeen dat zich heeft ontwikkeld in het kader van het volksleven en dat deel uitmaakt van de historische en culturele geschiedenis van Antwerpen. Het keldertheater is ook een voorbeeld van een vorm van popcultuur die zich heeft ontwikkeld in de context van de sociale en economische omstandigheden van het Antwerpse volk. Het is een fenomeen dat zich heeft ontwikkeld in de kelders van de stad, en het is een vorm van entertainment die het publiek heeft kunnen verbinden met de geschiedenis en het culturele erfgoed van Antwerpen.

De traditie van het keldertheater in Antwerpen is voortgezet door figuren zoals Neel Van Cakenberghe, de huidige schavies van de Poesje. Hij is de opvolger van een lange rij kunstenaars die het keldertheater in Antwerpen hebben gecreëerd en ontwikkeld. Het keldertheater is niet alleen een vorm van entertainment, maar ook een reflectie van de sociale en culturele omstandigheden van het Antwerpse volk. Het is een fenomeen dat zich heeft ontwikkeld in de context van de historische en culturele geschiedenis van Antwerpen, en het is een vorm van popcultuur die deel uitmaakt van het culturele erfgoed van de stad.

Conclusie

Het keldertheater in Antwerpen is een uniek cultureel fenomeen dat zich al sinds de 19e eeuw ontwikkeld heeft. Het is een fenomeen dat zich heeft ontwikkeld in de context van het volksleven en dat deel uitmaakt van de historische en culturele geschiedenis van de stad. Het is een vorm van popcultuur die zich heeft ontwikkeld in de kelders van de stad en die het publiek heeft kunnen verbinden met de geschiedenis en het culturele erfgoed van Antwerpen. Het keldertheater in Antwerpen is een reflectie van de sociale en culturele omstandigheden van het Antwerpse volk, en het is een fenomeen dat zich heeft ontwikkeld in de context van de historische en culturele geschiedenis van de stad.

Bronnen

poppentheater