Mantelzorgwoningen in Nederland: Toezeggingen, Uitdagingen en Constructieve Oplossingen

Published by Redactie on juli 13, 2025 | Category kelder

In het huidige klimaat van veranderende demografische trends en toenemende behoefte aan zorgverlening, spelen mantelzorgwoningen een steeds belangrijkere rol. Deze woningen zijn bedoeld voor mantelzorgers die in de buurt van hun naaste wonen en zorg kunnen combineren met andere levensactiviteiten. In de context van de Nederlandse woningbouw, blijkt uit recente ontwikkelingen dat het kabinet en diverse partijen aandacht besteden aan het wegwerken van administratieve en bouwtechnische belemmeringen rond deze specifieke woningvorm.

In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de huidige toezeggingen en beleidslijnen, de rol van de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, en de praktische betekenis van mantelzorgwoningen in de woningbouwsector. Daarnaast worden technische en administratieve aspecten besproken, zoals de mogelijkheid tot vergunningsvrij bouwen op een achtererf.

Mantelzorgagenda en het beleid van het kabinet

De Mantelzorgagenda 2023–2026, uitgebracht door het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VWS), legt uitgebreid uit hoe de positie van mantelzorgers versterkt kan worden. Deze agenda volgt op een visie die vorig jaar reeds werd gepresenteerd door de toenmalige staatssecretaris van VWS. Het document bevat een reeks concrete acties, waaronder maatregelen om mantelzorgwoningen eenvoudiger en sneller te realiseren.

Een van de kernvragen bij de uitvoering van deze agenda is: welke minister speelt de centrale rol in het reguleren en faciliteren van deze woningvorm? Het antwoord hierop ligt bij minister Mona Keijzer, die verantwoordelijk is voor volkshuisvesting en ruimtelijke ordening. Zij heeft in een recent begrotingsdebat duidelijk gemaakt dat gemeenten een rol moeten spelen bij het vergunningsvrij aanbieden van mantelzorgwoningen op een achtererf. Dit is een belangrijke stap in de richting van flexibilisering van de bouwpraktijk.

De agenda benadrukt ook dat mantelzorgers niet alleen als een passieve ondersteuning gezien moeten worden, maar als een waardevolle bron van zorg die geïntegreerd moet worden in het zorglandschap. Dit betekent dat er een betere samenwerking moet komen tussen mantelzorgers en zorgprofessionals, zowel op het vlak van communicatie als van praktische uitvoering.

Vergunningsvrij bouwen voor mantelzorgwoningen

Een van de meest relevante en concrete toezeggingen van het kabinet betreft het vergunningvrij bouwen van mantelzorgwoningen. In het debat over de begroting legde minister Keijzer uit dat gemeenten binnen gestelde voorwaarden in de toekomst verplicht zullen worden om mantelzorgwoningen op een achtererf te vergunningen vrij te bouwen. Deze maatregel is bedoeld om de bouw van deze woningen te versnellen en administratieve rompslomp te verminderen.

Voor de woningbouwsector is dit een waardevolle ontwikkeling, aangezien het mogelijk maakt om extra ruimte aan te bieden voor zorgactiviteiten zonder extra administratie of juridische aarzelingen. Mantelzorgwoningen op een achtererf kunnen in veel gevallen eenvoudiger worden gerealiseerd, zowel qua bouwkundige planning als qua bouwtechnische eisen.

Deze toezegging komt ook overeen met de visie van MantelzorgNL, die al langer pleit voor het wegnemen van belemmeringen rond mantelzorgwoningen. Deze organisatie benadrukt dat het vergunningvrij bouwen niet alleen technisch haalbaar is, maar ook maatschappelijk belangrijk is. Het vergunnen van extra woningen voor mantelzorgers op een bestaande woning zorgt namelijk voor een betere balans tussen zorg, werk en gezin.

Technische aspecten van mantelzorgwoningen

Ondanks de toezeggingen van het kabinet en de steun van MantelzorgNL, blijft de realisatie van mantelzorgwoningen niet zonder uitdagingen. Bouwkundig gezien zijn er verschillende aspecten die aandacht verdienen:

Toegankelijkheid en toegankelijke verbindingen: Mantelzorgwoningen moeten vaak toegankelijk zijn voor zowel mantelzorgers als de zorggebruiker. Dit betekent dat er voldoende overgangen en toegangspunten zijn tussen de woning en het mantelzorgdeel. Voorbeelden zijn traploze toegang, brede deuren en voldoende ruimte voor rollators of rollstoelen.
Sanitair en woonruimte: Mantelzorgwoningen moeten minimaal een eenvoudige woonruimte en een sanitair voorziening bevatten. De indeling moet zo zijn dat zowel de mantelzorger als de zorggebruiker zich comfortabel voelt. Denk aan een aparte slaapkamer en een aparte badkamer, of minstens een deelbare ruimte.
Isolatie en duurzaamheid: Aangezien mantelzorgwoningen vaak klein zijn, is het belangrijk dat ze goed geïsoleerd zijn en voldoen aan de huidige duurzaamheidsnormen. Dit zorgt voor een aangename leefomgeving en lagere energiekosten.
Verbinding met de buitenwereld: Mantelzorgwoningen moeten ook bereikbaar zijn voor zorgprofessionals. Dit betekent dat er voldoende toegang is, maar ook dat de locatie veilig en goed bereikbaar is voor bezoek of begeleiding.

Deze technische aspecten zijn belangrijk om te overwegen bij de bouw of renovatie van mantelzorgwoningen. Voor zowel particulieren als bouwbedrijven is het essentieel om hier rekening mee te houden, zowel bij het ontwerp als bij de constructie.

Administratieve eisen en bouwvergunningen

Hoewel het kabinet toezegt dat mantelzorgwoningen in de toekomst vergunningsvrij kunnen worden gebouwd, zijn er op dit moment nog steeds juridische en administratieve eisen die voldaan moeten worden. Een dergelijke woning moet bijvoorbeeld voldoen aan de bouwtechnische regelgeving en eventuele gemeentelijke voorwaarden.

Totdat de nieuwe wet op de volkshuisvesting van kracht is, is het belangrijk om rekening te houden met de huidige regelgeving. De verdeling van woningen, de bouwmethoden en de toegangsmogelijkheden moeten conform de huidige bouwvoorschriften zijn.

Daarnaast geldt het principe van niet-woonfunctie voor mantelzorgwoningen. Dit betekent dat deze woningen niet geregistreerd worden als een aparte woning in de basisregistratie kadastrale ondernemingen (BRO), maar als een aanbouw of uitbreiding van een bestaande woning. Dit heeft gevolgen voor de fiscale belastingen, de woningtoeslag en eventuele vergunningen.

Samenwerking tussen mantelzorgers en zorgprofessionals

Een andere kernvraag in de Mantelzorgagenda is hoe mantelzorgers beter ingeschakeld kunnen worden in het zorgproces. De agenda benadrukt dat mantelzorgers gezien moeten worden als collega’s in de zorg, met dezelfde rechten en plichten als zorgprofessionals. Dit betekent onder andere dat mantelzorgers toegang moeten hebben tot zorggerelateerde informatie, training en hulp.

In praktisch opzicht betekent dit dat er een betere samenwerking moet komen tussen mantelzorgers en zorgprofessionals. Deze samenwerking kan bijvoorbeeld via:

Regelmatige contactmomenten: Mantelzorgers en zorgverleners moeten regelmatig met elkaar in contact treden om te bespreken hoe de zorg verloopt en welke aandachtspunten zijn.
Training en ondersteuning: Mantelzorgers kunnen opgeleid worden in bepaalde zorgaspecten, zoals het geven van hulp bij het wassen of het gebruik van zorgapparatuur.
Toegang tot informatie: Mantelzorgers moeten toegang hebben tot medische en zorggerelateerde informatie over de zorggebruiker, zodat ze beter ingelicht zijn over de zorg.
Invloed op zorgplannen: Mantelzorgers moeten meewerken aan het zorgplan en hun input geven bij beslissingen over de zorg.

Conclusie

Mantelzorgwoningen spelen een steeds belangrijkere rol in het Nederlandse zorglandschap. Deze woningen maken het mogelijk om zorg te combineren met andere levensactiviteiten en bieden mantelzorgers een betere balans tussen zorg, werk en gezin. Het kabinet heeft duidelijk gemaakt dat het deze woningvorm wil faciliteren en dat gemeenten een rol moeten spelen bij het vergunningvrij aanbieden van deze woningen op een achtererf.

Technisch gezien zijn mantelzorgwoningen bouwbaar, maar het is belangrijk om rekening te houden met bouwkundige eisen en toegankelijkheid. Administratief gezien zijn er op dit moment nog juridische eisen die voldaan moeten worden, maar dit zal in de toekomst veranderen met de inwerkingtreding van nieuwe wetsvoorstel.

Voor zowel mantelzorgers, woningbouwbedrijven als gemeenten is het essentieel om hier rekening mee te houden bij de planning en uitvoering van mantelzorgwoningen. De toezeggingen van het kabinet en de steun van MantelzorgNL zijn een goede basis om verder te bouwen aan een duurzame en mensgerichte zorgvisie.