Racismedebat: kiezen voor inclusiviteit en luisterend debatteren in maatschappelijke discussies

Published by Redactie on juli 13, 2025 | Category kelder

Inleiding

In juli 2020 stond de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) voor een belangrijk dilemma: het organiseren van een themadag over racisme en discriminatie. Tijdens deze dag zou een discussieprogramma, De Stelling van Nederland, op NPO 1 worden uitgezonden, geleid door de bekende presentator Jort Kelder. Hoewel de NPO zich richtte op het uitlokken van een brede maatschappelijke discussie, leidde de keuze van Kelder tot hevige kritiek vanuit antiracismeorganisaties en activistische groepen. Deze reacties onderstreepten de complexiteit van het thema racisme en de vraag wie er het meest geschikt is om dergelijke discussies te leiden.

Deze artikelen willen niet alleen de achtergronden van het debat uiteenzetten, maar ook een kritische weerspiegeling geven van de maatschappelijke en journalistieke kwesties die hierbij centraal stonden. Net zoals bij een bouwproject of renovatie waarbij men eerst het fundament legt en daarna stap voor stap richting het doel werkt, zo is het ook bij het organiseren van maatschappelijke discussies: het is belangrijk om een betrouwbaar fundament van vertrouwen en inclusiviteit te leggen.

De rol van Jort Kelder in het racismedebat

Jort Kelder, bekend om zijn provocerende stijl en journalistische programma’s zoals De Stelling van Nederland, werd door de NPO uitgenodigd om een debat over racisme te leiden. Dit programma is traditioneel een discussieplatform waarbij een stelling centraal staat en verschillende standpunten worden verdedigd of aangevallen. In dit geval luidde de hoofdstelling: “Het huidige racismedebat drijft Nederland uit elkaar.”

De NPO stelde in een reactie dat Kelder “een kundig debatleider” is die “ruimte biedt voor alle geluiden”. Deze kwalificatie werd door de NPO onderbouwd met het feit dat Kelder vroeger ook debatten had geleid voor AVROTROS. De NPO benadrukte ook dat het publieke omroep zich richt op het bevorderen van pluraliteit en het luisteren naar alle meningen.

Toch leverde de keuze voor Kelder hevige kritiek op. Het Black Renaissance Collectief (BRC), een stichting die zich inzet voor het bevorderen van niet-westerse ideeën en tegen racisme, richtte een open brief aan NPO-bestuursvoorzitter Shula Rijxman. Het collectief stelde dat racisme geen stelling is die verdedigd of aangevallen moet worden, maar een “moorddadig systeem” dat al eeuwenlang zwarte mensen uitbuit en uitsluit. Daarom omschreef het collectief de beslissing om Kelder het debat te laten leiden als “absurd” en een teken van het “niet serieus nemen” van het racismeprobleem.

Veronderstelde sympathie met Forum voor Democratie

Een ander punt van kritiek was dat Kelder mogelijk sympathiseert met het Forum voor Democratie (FvD), een partij die regelmatig kritisch is op maatregelen gericht op diversiteit en gelijkheid. Ondanks Kelders eigen verklaring dat hij “autonoom is van alle gezindten, kleuren en partijen”, leek dit vermoeden sterker te worden door eerdere uitspraken van hem over racisme. In een van zijn vroegere uitspraken had hij bijvoorbeeld gezegd: “Ik vind het al raar dat ik nu wit genoemd word. Er zit ook een racistische connotatie in dat ik nu benoemd word op mijn huidskleur, dat gebeurde nooit.” Zulke uitspraken werden door sommigen als een bevestiging gezien van het vermoeden dat Kelder een minder gevoelige houding heeft tegenover het thema racisme.

Het debat als maatschappelijk experiment

Het debat werd gezien als een maatschappelijk experiment: het uitproberen van hoe het onderwerp racisme op nationaal niveau in de openbare media kan worden besproken. Volgens de NPO was het doel om “het gesprek met elkaar aan te gaan”, en niet om een kamp te kiezen. De NPO benadrukte ook dat ze “alle geluiden” wilde horen, ongeacht de meningen of achtergronden van de deelnemers.

Toch stond dit experiment onder zware kritiek. Het BRC en andere groepen vreesden dat de keuze voor Kelder het debat zou polariseren in plaats van te integreren. Ze betwierpen de NPO ook dat ze de kwestie kapitaliseerde om er een voordeel uit te halen, bijvoorbeeld door de publiciteit die uit het debat zou voortkomen.

Een andere kritiek was dat de productie van het debat voornamelijk uit witte mensen bestond. Dit wekte de vraag op of de NPO werkelijk de perspectieven van zwarte Nederlanders en andere minderheden wilde beluisteren. Het BRC eindigde zijn open brief met de woorden: “Nothing about us without us.” Dit benadrukt de noodzaak dat degenen die in het debat worden besproken, ook zelf een stem hebben in de discussie.

Het debat in de praktijk

Tijdens het debat zelf maakte Jort Kelder kritisch opmerkingen over de voorafgaande kritiek. Hij benadrukte dat de publieke omroep voor iedereen is: “Voor links en rechts, voor jong en oud, voor stad en platteland, voor zwart en wit en voor alles wat daar tussenin zit.” Zijn doel was om het debat zo breed mogelijk te maken, zonder een kamp te kiezen.

De discussie bracht diverse standpunten aan het licht. Zo stelde Alexander Pechtold van de VVD zich kritisch op tegen de snelle verandering in maatschappelijke waarden, terwijl andere deelnemers benadrukten dat racisme een diepverankerd systeem was dat niet simpel te verdedigen of aan te vallen was.

Naast het debat op NPO 1, organiseerden antiracismeorganisaties een alternatieve bijeenkomst in Amsterdam. Deze bijeenkomst was bedoeld als een alternatieve discussieplek waarbij de perspectieven van mensen van kleur centraal stonden. Deze bijeenkomst was te volgen via livestream en had de deelname van ervaringsdeskundigen en experts.

De maatschappelijke impact

Het debat en de kritiek daarop toonden aan hoe gevoelig het onderwerp racisme is in de Nederlandse maatschappij. Het leverde ook weerlicht op de brede kwestie van hoe journalistieke programma’s bijdraagen aan het maatschappelijke debat. De keuze van Kelder benadrukte hoe belangrijk het is dat degenen die maatschappelijke discussies leiden, betrouwbaar zijn en niet de indruk wekken van vooroordeel of sympathie met bepaalde standpunten.

Een ander aspect was de rol van activistische groepen en de impact van hun kritiek op mediabeleid. Het BRC en vergelijkbare groepen lieten zien dat de maatschappij niet langer toestaat dat zulke discussies vanuit een enkele, meestal witte persoonlijke visie worden geleid. De kwestie van inclusiviteit in de media is hiermee verder aan de orde gekomen.

De rol van media in maatschappelijke discussies

De media spelen een sleutelrol bij het bevorderen van maatschappelijke discussies. Zij bepalen vaak wie de gespreksleider is, welke standpunten belicht worden en hoe complexe thema’s worden vertaald naar het publiek. In het geval van het racismedebat werd duidelijk dat de keuze van de gespreksleider niet louter een technische beslissing is, maar ook een politieke en culturele keuze.

De kritiek op de keuze voor Kelder weerspiegelde de groeiende eis dat de media niet alleen betrouwbaar moeten zijn in hun feiten, maar ook in hun visie. Er is een vraag naar inclusiviteit in de productie, in de presentatie en in de inhoud van media programma’s. Deze eis is niet alleen vanuit activistische kringen, maar ook vanuit brede maatschappelijke groepen.

De betekenis voor andere domeinen

Hoewel het racismedebat zich afspeelde in de media, heeft het ook bredere betekenis voor andere domeinen zoals bouw, renovatie en vastgoed. Net zoals bij een bouwproject is het belangrijk dat men de juiste materialen, methoden en professionals kiest. Zo is het ook bij het opbouwen van maatschappelijke discussies: het is belangrijk om te kiezen voor professionals die betrouwbaar zijn, inclusief werken en de juiste perspectieven vertegenwoordigen.

In de bouw- en renovatiebranche is er ook een steeds groeiend bewustzijn voor inclusiviteit en diversiteit. Zoals in het racismedebat is er ook in deze sector een vraag naar de betrokkenheid van mensen van kleur, vrouwen en jongeren in de besluitvorming. De vraag wie er betrokken zijn bij het bouwen van een huis, de keuze van materialen en de uitstraling van een woning, heeft hiermee ook een symbolische betekenis.

Conclusie

Het racismedebat dat door Jort Kelder werd geleid, toonde aan hoe complex het thema racisme is en hoe belangrijk het is dat dergelijke discussies inclusief en betrouwbaar worden gevoerd. De kritiek op de keuze van Kelder benadrukte de vraag naar inclusiviteit, professionaliteit en diversiteit in de media, maar ook in andere maatschappelijke domeinen zoals bouw en renovatie.

Zowel in de media als in de bouw- en renovatieindustrie is het belangrijk om te kiezen voor professionals die niet alleen technisch betrouwbaar zijn, maar ook sociaal verantwoord. Net zoals bij het bouwen van een huis is het ook bij het opbouwen van maatschappelijke discussies belangrijk om op het juiste fundament te bouwen. Dat fundament is inclusiviteit, professionaliteit en het luisteren naar alle stemmen.

Bronnen

jort