Macabere bouwkunst: de bouwgeschiedenis en structuur van de Kapucijner Catacomben in Palermo, Sicilië

Published by Redactie on juli 13, 2025 | Category kelder

In de wereld van bouwkunde en woningbouw wordt vaak stilgezwegen over de meest onconventionele gebouwen. De Kapucijner Catacomben in Palermo zijn daar een uitzondering op. Deze historische en unieke ondergrondse begraafplaats, die tientallen eeuwen geleden werd gecreëerd, biedt een fascinerende kijk op de bouwtechnieken, de ruimtelijke oplossingen en de architectonische doelstellingen van het verleden. In dit artikel bespreken we de bouwgeschiedenis, de structuur en de technische aspecten van deze bijzondere ondergrondse constructie, geplaatst in het hart van Sicilië.

Bouwgeschiedenis en ontstaan

De Kapucijner Catacomben, ook bekend als de Catacombe dei Cappuccini, werden in de zestiende eeuw aangelegd door de Rooms-Katholieke Kapucijnerorde in Palermo. In die tijd raakten de grafkelders van het klooster overvol, en moest er een oplossing worden gevonden voor de groeiende bevolking die begraven wilde worden op een heilige plek. De oplossing lag in de uitgraving van een bestaande ondergrondse ruimte en de aanleg van extra crypten onder het klooster.

De eerste test van het mummificeren vond plaats in 1599, toen broeder Silvestro van Gubbio, een Kapucijner monnik, na zijn overlijden niet volgens de gebruikelijke methode werd begraven, maar mummificeerd werd. Deze mummificatie vond volledig natuurlijk plaats en leidde tot een "wonder" volgens de monniken. Het lichaam was bewaard gebleven en leek bijna levend. Dit had zo’n indruk gemaakt dat het besluit viel om ook andere doden op dezelfde manier te behandelen, mits de omstandigheden het toelieten.

In de loop van de eeuwen evolueerde de functie van de catacomben van uitsluitend een rustplaats voor geestelijken naar een statussymbool voor rijke burgerlijke families. De catacomben zijn vandaag een van de grootste mummiecollecties in Europa, met circa achtduizend lichamen die in verschillende stadia van bewaring zijn.

Structuur en bouwtechniek

De structuur van de Kapucijner Catacomben is een voorbeeld van een slimme ruimtelijke oplossing. De ondergrondse gangen zijn gecreëerd in een droog, koele omgeving, wat bijdraagt aan de natuurlijke mummificatie van de lichamen. De droge lucht en de constante temperatuur in de kelders zorgen ervoor dat de lichamen minder snel vergaan dan in normale begraafplaatsen. Deze omstandigheden zijn van essentieel belang voor de bewaring van de overledenen.

De gangen zijn grotendeels grotwoningen of uitgehouwen in rotsformaties, zoals vaak het geval is in Sicilië. De techniek van grotwoningen (grotti) is een traditionele bouwtechniek op het eiland, waarbij ruimtes in de natuurlijke rots worden uitgehouwen. Deze methodiek is niet alleen efficiënt, maar ook duurzaam en energiezuinig. De wanden en vloeren van de catacomben zijn vaak glad en droog, wat de luchtcirculatie verder ondersteunt.

De catacomben zijn onderverdeeld in verschillende secties of kamers, waarin de overledenen in houdingen liggen of hangen. Sommige lichamen zijn in volledige kleding, andere zijn in houdingen die duidelijk religieuze of maatschappelijke status aanduiden. De lichamen zijn vaak herkenbaar door hun gezichtsuitdrukkingen en de bewaardheid van hun kleding, wat een unieke blik biedt op de mode en sociale stratificatie van de eeuwen waarin deze personen leefden.

Materialen en technologieën

Aangezien de Kapucijner Catacomben oorspronkelijk ondergrondse grafkelders waren, zijn de materialen hoofdzakelijk aardewerken of natuurlijke rotsformaties. Er is weinig gebruik gemaakt van kunstmatige materialen. De wanden zijn vaak gecapitonneerd of gepleisterd, en sommige gangen bevatten beeldhouwwerken of epitapten die in steen zijn uitgehouwen.

De ventilatie in de kelders is een belangrijk aspect van de constructie. Hoewel er geen geavanceerde technologie gebruikt werd, is de luchtcirculatie zo ontworpen dat de lichamen niet sneller dan normaal vergaan. De natuurlijke ventilatie is mogelijk door kleine openingen in de wanden of via de toegangspoorten. Deze luchtstroom zorgt voor een droge omgeving, die essentieel is voor de mummificatie.

De toegangspoorten zijn meestal eenvoudig ontworpen en uitgevoerd in steen of aardewerk. Sommige poorten zijn versierd met kruisen of symbolen die verwijzen naar de spirituele functie van de ruimte. De trapconstructies, waar nodig, zijn eenvoudig maar stevig, meestal uitgevoerd in beton of steen.

Functie en cultuurhistorische betekenis

Hoewel de Kapucijner Catacomben in de eerste plaats een grafkelder zijn, hebben ze ook een grotere cultuurhistorische betekenis. De manier waarop de doden werden behandeld en uitgesteld, spreekt boekdelen over de maatschappelijke waarden en religieuze overtuigingen van de tijd.

In het begin was de catacomben een geheime, spirituele ruimte waar enkel de geestelijken begraven werden. Later, in de achttiende en negentiende eeuw, werd het een statussymbool voor rijke burgers. Het feit dat men wilde begraven worden in de catacomben, duidt op een sterke wens om verbonden te blijven met de Rooms-Katholieke traditie en een zekere erkenning door de spirituele elite.

De bezoekers die de catacomben betreden, zoals dichters, kunstenaars en fotografiën, zien hierin ook een kunstwerk of een theatrum mortis, een "toneel van de dood". De manier waarop de lichamen zijn uitgesteld, is niet alleen macaber, maar ook kunstvol en indrukwekkend.

Toegang, beveiliging en huidige toestand

De toegang tot de Kapucijner Catacomben is beperkt en georganiseerd via een kaartjesverkoop. De bezoeker moet zich voorbereiden op een bezoek in een koele, donkere omgeving. Er zijn beperkte lichtbronnen, meestal LED-verlichting of traditionele lantaarns. De beveiliging is geregeld via camera’s en beveiligingspersonen, aangezien het een gevoelige plek is met kostbare historische en culturele waarde.

De huidige toestand van de catacomben is goed onderhouden. De lichamen worden niet verplaatst en blijven in hun oorspronkelijke positie. De koele omstandigheden en het droge klimaat zorgen ervoor dat de mummificatie voortduurt. De toegangspoorten en de wanden zijn periodiek gecontroleerd en eventueel hersteld.

Conclusie

De Kapucijner Catacomben in Palermo zijn niet alleen een unieke bouwkundige prestatie, maar ook een historisch en cultureel belangrijke ruimte. De bouwtechnieken, de materialen en de structuur van deze ondergrondse begraafplaats tonen duidelijk de invloed van de Siciliaanse traditie van grotwoningen en de Rooms-Katholieke geestelijkheid. Deze kelders zijn een uniek voorbeeld van hoe ruimte kan worden gebruikt voor zowel praktische als spirituele doeleinden.

Voor professionals in de bouw- en woningbouwsector bieden de Kapucijner Catacomben een inspiratiebron voor duurzame en passieve bouwmethoden, aangevuld met historische kennis over het gebruik van natuurlijke materialen en ventilatiesystemen. Voor bewoners en herenigers biedt deze locatie een unieke kijk op het verleden en de manier waarop ruimte kan worden verbeeld en gebruikt.

De bouwkunst van de Kapucijner Catacomben is een levend getuigenis van het vermogen van de mens om ruimte te vormgeven, niet alleen voor het leven, maar ook voor de dood.

Bronnen

lijk
sicilie