Teunis van Barneveld: Levensverhaal en Betekenis in de Historische Context

De naam Teunis van Barneveld komt voor in een reeks historische bronnen die verband houden met de Tweede Wereldoorlog, de onderduiking in Nederland en de gebeurtenissen rondom het concentratiekamp Neuengamme. Hoewel deze informatie niet direct gerelateerd is aan woningbouw, renovatie of bouwkunde, bevat de historische context belangrijke inzichten in de leefomstandigheden en het gedrag van mensen in tijden van crisis. Dit maakt Teunis van Barneveld tot een relevante figuur in het begrijpen van de geschiedenis van het onderdomein in Nederland, met indirecte toepassing op thema’s als woningbouw en gemeenschapsontwikkeling in post-oorlogstijd.

In dit artikel wordt het levensverloop van Teunis van Barneveld beschreven, gezien door de ogen van de historische bronnen, en wordt er aandacht besteed aan de omstandigheden die mensen zoals hij in die tijd moesten trotseerden. Deze informatie kan, hoewel indirect, nuttig zijn voor historisch bewuste woningbouwprojecten, herstel van erfgoed woningen of studies over de bouw- en leefomstandigheden in Nederland in de jaren 1940.

Levensverloop en achtergrond

Teunis van Barneveld werd geboren op 4 augustus 1918 in Achttienhoven, een klein dorp in de regio Utrecht. Hij was het jongste kind in een gezin van tien kinderen. Zijn ouders, Teunis van Barneveld en Hilligje Kemp, trouwden in 1902, en Teunis groeide op in Westbroek, op Kerkdijk 71, een adres dat tegenwoordig bekendstaat als Dokter Welfferweg. Zijn vader was los arbeider, wat wijst op een arme of marginaal georganiseerde economische situatie.

In de jaren 1940, tijdens de Duitse bezetting van Nederland, raakte Teunis betrokken bij de onderduiking. Net als veel andere boerenzoons zocht hij onderdak in schuurtjes of hooizolders van boeren, een bekende methode om te ontsnappen aan de Duitse razzias. Deze praktijk speelde een cruciale rol in de overlevingsstrategieën van onderduikers, die vaak afhankelijk waren van het steunen van lokale gemeenschappen.

Arrestatie en deportatie

In maart 1944 werd Teunis van Barneveld gearresteerd, vermoedelijk tijdens een razzia. Volgens correspondentie tussen de Oorlogsgravenstichting en zijn nabestaanden was hij politiek betrouwbaar, wat suggereert dat hij actief betrokken was bij de verzetsbeweging of ten minste vermoedelijk werd gezien door de bezetter. Na zijn arrestatie werd hij opgevangen in het concentratiekamp Amersfoort, dat ook bekendstaat als Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Dit kamp, gelegen in Leusden, was in gebruik vanaf 1941 tot 1945 en fungeerde als doorgangskamp voor politieke gevangenen, onderduikers en zwart-handelaren. Van de 37.000 geregistreerde gevangenen die er verblijf hadden, werden circa 20.000 deporteerd naar Duitse concentratiekampen of Westerbork.

Teunis verbleef in kamp Amersfoort van 17 augustus 1944 tot 8 september 1944, waarna hij naar Duitsland werd gestuurd. Hij overleed op 23 november 1944 in Schwesing (Engelsburg) en werd in 1960 herbegraven op het Nederlands Ereveld in Loenen. Zijn graf staat onder aanduiding SO-72.

De onderduiking in Westbroek

Westbroek speelde een belangrijke rol in de onderduikstrategieën van die tijd. Volgens bronnen was het dorp een relatief veilige plek waar onderduikers bescherming vonden. Teunis was een van degenen die hier verborgen leefde, en hij was niet de enige. Er zijn aanwijzingen dat ook andere personen, zoals Piet Seldenrijk en Gijsbert de Rooij, in Westbroek werden gearresteerd. Hoewel het exacte moment en de omstandigheden van hun arrestatie niet volledig duidelijk zijn, is er wel een sterke vermoedens dat er sprake was van verraad door een NSB’er, hoewel dit nooit formeel is bewezen.

De verhalen en geruchten die rondliepen in Westbroek, zoals vermeld in het journaal van een Joodse familie die in 1943 naar het dorp vluchtte, geven een beeld van de spanningen en het vertrouwen dat bestonden tussen onderduikers en de lokale bevolking. Het dagboek van deze familie, dat onlangs door de Historische Vereniging Maartensdijk is gepubliceerd, bevat verslagen van de hulpverlening aan Joodse vluchtelingen, waaronder Teunis van Barneveld. Hoewel de naam niet expliciet genoemd is, wordt duidelijk dat Westbroek een cruciale rol speelde in het onderduiken van Joodse personen.

Verband met woningbouw en erfgoed

Hoewel Teunis van Barneveld geen directe betrokkenheid had bij woningbouw of bouwkundige activiteiten, zijn zijn leefomstandigheden en die van zijn familie en mede-ontduikers relevant voor studies over bouw- en leefomstandigheden in de tweede helft van de 20e eeuw. De beschikbaarheid van schuurtjes en hooizolders als onderduikplaatsen duidt op de aanpassingsvermogen van boerenhuizen en landbouwgebouwen in tijden van crisis. Deze bouwvormen zijn vaak eenvoudig, maar functioneel, en bieden voldoende ruimte om verborgen te blijven.

Voor historisch bewuste renovatieprojecten of erfgoedonderzoek is het belangrijk om dergelijke bouwpraktijken en ruimtegebruiken te begrijpen. Het kan bijvoorbeeld leiden tot het herstellen van historische huizen of schuren, die vroeger als onderduiklocaties dienst hebben gedaan, of het ontwikkelen van educatieve projecten rondom de Tweede Wereldoorlog en de rol van woningen in de onderduikstrategieën.

Opgraving en herbegraving

De opgraving en herbegraving van Teunis’ stoffelijk overschot in 1960 werd uitgevoerd door de Oorlogsgravenstichting in samenwerking met de Franse opgravingsdienst. Dit proces is een voorbeeld van hoe nationale en internationale samenwerking kan leiden tot de identificatie en herkenning van dode verzetsstrijders. Zijn graf op het Ereveld in Loenen is een plek van historische en emotionele waarde, waar de impact van oorlog en onderduiking blijft voelen.

Voor woningbouwprojecten en gemeenschapsontwikkeling kan dergelijke historische context worden ingezet om bewustwording te creëren over de rol van woningen in tijden van crisis. Het kan ook leiden tot het ontwikkelen van educatieve programma’s of bezoeksroutes die de geschiedenis van onderduiking en oorlog in lokale context belichten.

Conclusie

Teunis van Barneveld was een jonge man die zijn leven gaf tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn levensverhaal en de omstandigheden waarin hij leefde geven inzicht in de brede impact van oorlog op het dagelijks leven en de woningbouwpraktijken in die tijd. Zijn rol als verzetsstrijder en onderduiker benadrukt de belangrijkheid van gemeenschapssteun en historisch bewustzijn, zowel in het verleden als in huidige woningbouwprojecten.

Hoewel zijn directe betrokkenheid bij bouw- en renovatieactiviteiten niet duidelijk is, biedt zijn verhaal een unieke historische context die nuttig kan zijn voor historisch gerichte bouwprojecten en onderzoeken in de regio. Het herinnert ons aan de kracht en resiliëntie van mensen die in tijden van crisis leefden en aan de rol die woningen kunnen spelen in het bewaren van historische waarde en geheugen.

Bronnen

1. Vriendenkring Neuengamme