Toon Kelder: Van Sensuele Vormen tot Abstracte Essentie

Toon Kelder was een Nederlands kunstenaar wiens werk zich ontwikkelde van sensuele, weelderige vormen tot abstracte expressie. Zijn evolutie in het schilderen en beeldhouwen vormt een interessant geval binnen de Nederlandse kunstgeschiedenis. De zoektocht naar vernieuwing en het vermijden van routine stonden centraal in zijn werk. Zowel in zijn vroege realistische werken als in zijn later abstracte creaties bleef hij zich bepalen door emotie, vorm en de essentie van zijn onderwerpen. In dit artikel worden de sleutelthema’s en ontwikkelingen van Toon Kelder bekeken, met een nadruk op zijn invloed op beeldhouwkunst en schilderkunst, en hoe hij zijn artistieke grenzen steeds verder uitbreidde.

Evolutie in Stijl en Thema

Toon Kelder begon zijn carrière met een realistische en romantische aanpak. In de jaren veertig stelde hij zich op als schilder die zich vooral richten op de vrouwelijke vormen. Zijn werken benadrukten sensuele rondingen en symboliseerden de vrouwelijke figuur in haar meest uitgesproken vorm. Volgens Kasper Niehaus, die in 1942 over Kelder schreef in Levende Nederlandsche Kunst, leefde er in hem een dualiteit: “er wonen zoo te zeggen twee zielen in de borst van dezen schilder: die van een realist en een romanticus.” Zijn vroege werken waren georiënteerd op detail en weelderigheid, en dat bracht hem veel succes zowel bij het publiek als bij kunstkritieken.

Toch, na 1946 begon Kelder een radicale verandering door te maken. In 1947 stond hij opnieuw geconfronteerd met zijn vroegere werken in de context van een groepstentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum. Kelder concludeerde dat deze werken niet meer waar waren. Hij beschreef ze zelfs als “flauwekul”, en besloot ze zelfs terug te kopen en te vernietigen. Dit was een duidelijk teken van zijn onrust over creatieve routine en de noodzaak van vernieuwing.

Zijn werk werd daarna versoberd. De diffuse kleuren gaven plaats aan begrensde kleurvlakken, en penseeltekeningen in vloeiende lijnen maakten de overgang van schilderkunst naar een abstracte vorm van expressie. Kelder was onder invloed van de École de Paris, wat zijn abstracte evolutie verder aanzet. In de laatste jaren van de jaren veertig werd hij ook actief in de beeldhouwkunst. Zijn beelden zijn abstract, maar het uitgangspunt blijft altijd een motief uit de natuur — vogels, ruiters, maskers en vrouwenlichamen. Dit toont aan dat Kelder niet alleen zichzelf verlaten wilde, maar ook de essentie van zijn onderwerpen wilde uitdrukken in een nieuwe, abstractere vorm.

De Invloed van de École de Paris

De invloed van de École de Paris op Kelder’s werk was beslissend voor zijn overgang naar abstracte vorm. Deze school had een grote impact op Europese kunstenaars in de middeleeuwse twintigste eeuw, en Kelder viel daarin mee. Zijn abstracte werk werd steeds meer georiënteerd op het uitdrukken van emotie en vorm in een minimalistische manier. Het doel was niet langer om realiteit te weergeven, maar om emotie en essentie te vangen. Deze overgang vond hij nodig om zichzelf verder te ontwikkelen en om de artistieke routine te vermijden.

Toon Kelder als Beeldhouwer

Eind jaren veertig begon Kelder ook als beeldhouwer te werken. Zijn beelden zijn abstract van aard, maar ze vertrekken steeds van een natuurlijk motief. De abstractie is niet losgekoppeld van de natuur, maar een poging om de essentie van deze motieven te vatten. De vormen zijn vaak afgeleid van dieren, vogels, of zelfs vrouwenlichamen, maar ze worden weergegeven in een abstracte vorm die emotie en dynamiek uitdrukt.

Kunstenaar en Denker

Toon Kelder was niet alleen een kunstenaar, maar ook een denker over kunst en creatie. Hij benadrukte het belang van het vermijden van routine in kunst. In zijn visie was kunst een proces van voortdurende vernieuwing en ondergraving van vorige werk. Dit idee keerde hij ook terug in zijn uitspraken over kunst. Hij zag kunst niet als iets dat zich herhaalde, maar als iets dat steeds opnieuw begonnen moest worden.

Conclusie

Toon Kelder is een voorbeeld van een kunstenaar die zijn artistieke grenzen steeds verder uitbreidde. Van realistische schilderkunst tot abstracte beeldhouwkunst, hij bleef op zoek naar vernieuwing en emotie. Zijn werk toont aan dat kunst niet alleen om vorm en kleur gaat, maar ook om het uitdrukken van essentie en emotie. Zijn evolutie van sensuele vormen naar abstracte expressie vormt een interessant geval binnen de Nederlandse kunstgeschiedenis. Zijn nadruk op het vermijden van routine en het blijven opnieuw beginnen is een leidend idee dat zich ook in zijn werken terugvindt.

Bronnen

1. Toon Kelder - kunstwerken te koop