Toon Kelder: een vergeten romantische modernist in de Nederlandse kunstwereld

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Toon Kelder (1894–1973) is een Nederlandse kunstenaar die in de loop van zijn carrière een belangrijke bijdrage leverde aan de ontwikkeling van de moderne kunst in Nederland. Zijn werk vertoont een evolutionaire weg van het expressionisme via een romantisch realisme tot de abstracte beeldhouwkunst. Kelder was niet alleen een schilder, maar ook een beeldhouwer en tekenaar, die zich continu uitdrukte in nieuwe stijlen. Zijn vermogen tot vernieuwing en zijn zoektocht naar eenvoud en zuiverheid maken hem tot een unieke figuur in de Nederlandse kunstgeschiedenis. In dit artikel wordt ingegaan op zijn levensloop, artistieke ontwikkeling en de invloed van zijn werk.

Artistieke ontwikkeling en levensloop

Toon Kelder begon zijn artistieke carrière in de jaren twintig en vestigde zich als schilder in Den Haag. Zijn vroegste werken zijn geïnspireerd door de Bergense School, een realistische stijl in donkere tonen. Zijn werk was in die periode robuust en realistisch, maar al snel ontwikkelde zijn schilderijen zich richting een lichtere toon. In de jaren dertig nam Kelder een romantische richting in, waarbij zowel zijn onderwerpen als zijn schildertechniek zich richtten op zachte, wazige tinten en romantische landschappen. Na 1945 brak hij definitief met de figuratie en begon hij abstracte composities te schilderen en te tekenen, waardoor hij zich tot een voorloper van de formele abstracte beeldhouwkunst in Nederland ontwikkelde.

Een interessant aspect van Kelders carrière is zijn drang tot vernieuwing. Hij vernietigde regelmatig zijn eerdere werken, omdat deze niet langer aan zijn artistieke smaak voldeed. Dit gegeven benadrukt zijn zoektocht naar zuiverheid en eenvoud in de kunst. Kelders evolutie van expressionistisch schilder naar abstracte beeldhouwer benadrukt zijn rol als voorloper van moderne kunst in Nederland.

Invloeden en stijl

De jaren twintig markeren een belangrijke fase in Kelders artistieke loopbaan. In deze periode schilderde hij in expressieve kleuren bloemen, figuren en naakten. Zijn invloeden zijn geïnspireerd door de avant-gardeschilders in Parijs, wat duidelijk te zien is in zijn vroegere werken. De invloed van de Haagse School is eveneens aanwezig in zijn schilderijen uit die periode.

In de jaren dertig tot ongeveer 1945 ontwikkelden zich Kelders werken richting subtiel gestileerde vrouwfiguren, gecombineerd met mythische en natuurlijke onderwerpen. De invloed van zijn reizen en ervaringen, zoals zijn huwelijksreis naar Spanje in 1925, is duidelijk waarneembaar in zijn schilderijen. De kleurrijke en zwoele schilderijen uit deze periode tonen een duidelijke romantische inslag.

Na de Tweede Wereldoorlog maakte Kelder een dramatische keuze om de figuratie te verlaten en zich volledig te richten op abstracte composities. Zijn eerste sculpturen zijn een directe uitkomst van zijn eerdere figuratieve periode. Deze beelden zijn herkenbaar uit zijn vroegere werken, maar zijn gestileerd en abstract genoeg om tot de moderne kunst te behoren. Zijn abstracte gouaches uit de naoorlogse jaren worden beschouwd als vernieuwend en reflecteren zijn zoektocht naar eenvoud en zuiverheid in de kunst.

Tentoonstellingen en herontdekking

Kelders werk werd in de jaren twintig en dertig al breed erkend, vooral voor zijn portretten en naakts. Een van zijn bekendste werken uit deze periode is het portret van Jan Toorop uit 1925, waarin hij zijn symbolistische invloeden duidelijk toont. Zijn naaktschilderijen zijn bijzonder opvallend door hun romantische en dromerige sfeer. In de jaren zestig en zeventig werd hij echter in de schaduw gesteld door andere moderne kunstenaars. Pas in de laatste jaren is er een hernieuwde interesse voor zijn werk, onder andere door tentoonstellingen zoals "Toon Kelder. Romantisch modernist" in Flehite.

Deze tentoonstelling gaf een overzicht van Kelders werk en benadrukte het belang van zijn artistieke ontwikkeling. In de tentoonstelling werden zijn stillevens, stadsgezichten en landschappen uit de jaren twintig tentoongesteld, evenals zijn abstracte werken uit de naoorlogse jaren. De tentoonstelling benadrukte de continuïteit in zijn werk, waardoor zijn overgang naar de abstracte beeldhouwkunst niet abrupt leek, maar meer een natuurlijke ontwikkeling.

Kunst en kunstenaar

Toon Kelder was niet alleen een kunstenaar met een sterke persoonlijkheid, maar ook iemand die een duidelijke visie had op kunst en creativiteit. Zijn zoektocht naar eenvoud en zuiverheid was voor hem een fundamenteel aspect van kunst. In zijn abstracte gouaches en sculpturen manifesteerde hij dit idee. Zijn werk is een spiegel van zijn innerlijke zoektocht en toont de waarde die hij hechtte aan liefde, eenvoud, schoonheid en zuiverheid.

Kelders vrouw, Alexandrine, was een grote inspiratie voor hem. Ze was niet alleen zijn muze, maar ook zijn model. Haar invloed op zijn werk is duidelijk waarneembaar, vooral in zijn vroegere naaktschilderijen. Zijn abstracte werken zijn een logische evolutie van deze romantische en romantische beelden.

Conclusie

Toon Kelder was een unieke figuur in de Nederlandse kunstwereld. Zijn artistieke ontwikkeling van expressionistisch schilder via romantisch realisme tot abstracte beeldhouwer benadrukt zijn rol als voorloper van moderne kunst in Nederland. Zijn drang tot vernieuwing en zijn zoektocht naar eenvoud en zuiverheid maken hem tot een bijzondere kunstenaar. Zijn werk is een getuigenis van zijn innerlijke zoektocht en toont de waarde die hij hechtte aan kunst en creativiteit. Hoewel hij in zijn tijd al erkend werd, is zijn werk in de jaren zestig en zeventig in de schaduw gesteld. Pas in de laatste jaren is er een hernieuwde interesse voor zijn werk, onder andere door tentoonstellingen zoals "Toon Kelder. Romantisch modernist". Zijn werk blijft relevant en inspireert kunstenaars en kunstliefhebbers tot op de dag van vandaag.

Bronnen

kunstenaar