Uitbreiding van hoofdgebouw en de rol van de kelder: bouwregels en juridische kaders

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Bij een uitbreiding van een hoofdgebouw moet men rekening houden met diverse juridische en technische bepalingen. Deze regels zijn vastgelegd in het Nederlandse Besluit omgevingsrecht (Bor) en worden verder uitgelegd in jurisprudentie en praktijkuitvoering. Een belangrijke overweging bij uitbreidingen is de relatie tussen het hoofdgebouw en eventuele aanbouwen, bijgebouwen of uitbreidingen, inclusief de kelder. In dit artikel worden de relevante regels en jurisprudentie besproken, met een focus op hoe de kelder in deze context ingezet kan worden of moet worden.

Definities: hoofdgebouw en bijbehorend bouwwerk

Een hoofdgebouw is, zoals gedefinieerd in artikel 1 van het Besluit omgevingsrecht, een gebouw dat op een bouwperceel door zijn constructie of afmetingen, dan wel gelet op de bestemming, als het belangrijkste bouwwerk valt aan te merken. Het hoofdgebouw is essentieel voor de verwezenlijking van de geldende of toekomstige bestemming van het perceel.

Een bijbehorend bouwwerk is gedefinieerd als een uitbreiding van een hoofdgebouw of een functioneel met het hoofdgebouw verbonden bouwwerk. Dit kan een gebouw zijn dat tegen het hoofdgebouw is aangebouwd of afzonderlijk staat, maar wel functioneel verbonden is. Voorbeelden van bijbehorende bouwwerken zijn aanbouwen, bijgebouwen, schuren, garages, carports en zelfs een overkapping. Deze werken mogen op het perceel worden gebouwd zonder vergunning, mits bepaalde voorwaarden zijn vervuld.

Uitbreiding van een hoofdgebouw

Een uitbreiding van het hoofdgebouw kan in verschillende vormen voorkomen, zoals het verhogen van de nok, het aanbouwen van een extra verdieping of het uitbreiden van de begane grond. Deze uitbreidingen vallen onder het begrip van een bijbehorend bouwwerk, mits ze functioneel verbonden zijn met het hoofdgebouw en binnen de voorgeschreven grenzen blijven.

Een belangrijke juridische regel is dat een uitbreiding van een hoofdgebouw niet automatisch onderdeel wordt van het oorspronkelijke hoofdgebouw. Dit betekent dat de oorspronkelijke bouwvergunning en de daarmee verbonden bepalingen nog steeds van toepassing zijn bij latere uitbreidingen. Dit is bijvoorbeeld van belang bij het bepalen van de toegestane oppervlakte van bijbehorende bouwwerken.

Rol van de kelder bij een uitbreiding

Een kelder kan een belangrijke rol spelen bij uitbreidingen van een hoofdgebouw. Echter, de kelder is op zich niet een bouwwerk dat op de grond staat en daardoor niet automatisch als een bijbehorend bouwwerk wordt aangemerkt. Dit heeft juridische en praktische gevolgen.

Een aanbouw die op een kelder is aangebracht, is niet op de grond gegrondvest en kan dus niet als bijbehorend bouwwerk worden beschouwd. Dit betekent dat dergelijke aanbouwen in de regel een bouwvergunning vereisen. De reden hiervoor is dat bijbehorende bouwwerken volgens de wet op de grond moeten staan, met andere woorden: de begane grondvloer moet normaal aansluiten op het afgewerkte terrein.

Uitbreidingen en de kruimellijst

De kruimellijst biedt een mogelijkheid om bepaalde kleine wijzigingen of uitbreidingen aan een bouwplan door te voeren zonder dat een nieuwe vergunning nodig is. Dit kan van toepassing zijn op zowel het hoofdgebouw als bijbehorende bouwwerken.

In een uitspraak van 16 november 2016 is de vraag aan de orde geweest of een uitbreiding van het hoofdgebouw ook als bijbehorend bouwwerk kan worden aangemerkt. Het hof concludeerde dat het hoofdgebouw, wanneer uitgebreid, kan worden gezien als een bijbehorend bouwwerk mits de uitbreiding functioneel of constructief met het hoofdgebouw verbonden is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een platte dakconstructie die niet past binnen de voorgeschreven bouwregels, maar waarvoor de kruimellijst kan worden gebruikt.

Praktijktoepassing

In de praktijk betekent dit dat een uitbreiding van een hoofdgebouw, zoals een extra verdieping of een nokverhoging, onder bepaalde voorwaarden zonder vergunning kan worden gerealiseerd, mits het functioneel verbonden is met het hoofdgebouw en binnen de voorgeschreven grenzen blijft. Het is echter belangrijk om te controleren of deze uitbreiding inderdaad als bijbehorend bouwwerk kan worden aangemerkt en of er sprake is van een vergunningvrij bouwproject.

Uitbreidingen en de bestemmingsplannen

De rol van het bestemmingsplan is essentieel bij het bepalen of een uitbreiding toegestaan is. Een bestemmingsplan legt vast welke bouwactiviteiten op een perceel toegestaan zijn en onder welke voorwaarden. Bij een uitbreiding van een hoofdgebouw moet de uitbreiding in overeenstemming zijn met de bestemming van het perceel.

Een belangrijke juridische regel is dat bij een bestemmingsplan geen onderscheid meer wordt gemaakt tussen architectonische en functionele aspecten. Dit betekent dat uitbreidingen van hoofdgebouwen zowel getoetst moeten worden aan de bouwregels voor hoofdgebouwen als voor bijbehorende bouwwerken. Dit is een belangrijke verandering ten opzichte van oude bestemmingsplannen, waarbij een uitbreiding óf een hoofdgebouw óf een bijgebouw was.

Technische eisen

Bij een uitbreiding van een hoofdgebouw of een bijbehorend bouwwerk moet aan een aantal technische eisen voldaan worden. Deze eisen zijn vastgelegd in het Bouwbesluit en andere wettelijke regelgeving. Denk hierbij aan eisen rondom brandveiligheid, akoestiek, energieprestaties en toegankelijkheid.

Een kelder die gebruikt wordt voor het onderbouwen van een uitbreiding moet bijvoorbeeld voldoen aan de eisen rondom brandveiligheid en toegankelijkheid. Ook moet er rekening worden gehouden met de belasting die op de kelder wordt uitgeoefend door het bovenliggende bouwwerk.

Juridische onzekerheid en uitspraken

Er zijn enkele uitspraken en jurisprudentie die aangeven dat de toepassing van de kruimellijst en het begrip bijbehorend bouwwerk soms onzeker kan zijn. In een uitspraak van de Raad van State is bijvoorbeeld besproken of een uitbreiding van het hoofdgebouw functioneel of bouwkundig van het hoofdgebouw moet zijn te onderscheiden. Het hof concludeerde dat dit niet nodig is, mits de uitbreiding functioneel verbonden is met het hoofdgebouw.

Een belangrijke uitspraak is die van 9 november 2016, waarin werd bepaald dat het gebruik van de kruimellijst bij een uitbreiding van een hoofdgebouw toegestaan is, mits de uitbreiding binnen de voorgeschreven grenzen blijft. Dit betekent dat het niet nodig is dat een uitbreiding functioneel of bouwkundig ondergeschikt is aan het hoofdgebouw.

Praktische tips voor bouwers en woningeigenaren

Controleer of de uitbreiding als bijbehorend bouwwerk kan worden aangemerkt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij een aanbouw of een verdieping die functioneel verbonden is met het hoofdgebouw.
Houd rekening met de bestemmingsplanregels. Zorg ervoor dat de uitbreiding past binnen de geldende bestemming van het perceel.
Gebruik de kruimellijst waar mogelijk. Deze lijst biedt een juridisch kader om kleine wijzigingen aan een bouwplan door te voeren zonder dat een nieuwe vergunning nodig is.
Vraag een bouwvergunning aan indien nodig. Als de uitbreiding niet als bijbehorend bouwwerk kan worden aangemerkt, is het verstandig om een vergunning aan te vragen.
Controleer de technische eisen. Zorg ervoor dat de uitbreiding voldoet aan de eisen van het Bouwbesluit en andere relevante regelgeving.
Vraag bij twijfel advies van een professional. Bij twijfel over de toepassing van de wetgeving is het verstandig om advies in te winnen van een bouwadviseur of jurist.

Conclusie

De uitbreiding van een hoofdgebouw en de rol van de kelder zijn onderwerpen die zowel technische als juridische overwegingen vereisen. Het is belangrijk om te weten dat een uitbreiding van het hoofdgebouw in bepaalde gevallen als bijbehorend bouwwerk kan worden aangemerkt, zolang deze functioneel verbonden is met het hoofdgebouw en binnen de voorgeschreven grenzen blijft. Een kelder kan echter niet als een bijbehorend bouwwerk worden beschouwd, aangezien het niet op de grond staat. Bij het plannen van een uitbreiding is het daarom verstandig om rekening te houden met de relevante wetgeving, de bestemmingsplanregels en de technische eisen. Indien er twijfel is over de toepassing van de wetgeving, is het verstandig om professioneel advies in te winnen.