Sociale afzondering in woningen: een bouwkundige en maatschappelijke kijk op het geval Ruinerwold

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Het geval van het gezin in de kelder van een boerderij in Ruinerwold, Drenthe, heeft niet alleen maatschappelijke vragen opgeroepen, maar ook concrete bouwkundige en ruimtelijke aspecten in het licht gebracht. Een vader en zijn kinderen woonden daar jarenlang volledig afgesneden van de buitenwereld in een kelderruimte. Voor zowel woningeigenaren, bouwprofessionals als woningbouwmaatschappijen is dit geval een duidelijke herinnering aan de noodzaak van veilige, toegankelijke en sociaal toegankelijke ruimtes in woningen. In dit artikel bespreken we de bouwkundige aspecten van kelders, het belang van ruimtelijke beheersing en de rol van bouw- en woningbouwregelgeving, met een nadruk op de les die uit dit geval kan worden getrokken.

De bouwkundige context van kelders

Kelders zijn in Nederland vaak aanwezig in woningen, vooral in boerderijen of oudere woningen. Ze worden gebruikt als bergingsruimte, kelderwoning of soms zelfs als extra leefruimte. In dit geval bleek de kelderruimte echter niet alleen een bergingsruimte te zijn, maar ook een geïsoleerde woonruimte die gedurende jaren functioneerde als een volledig gesloten maatschappelijke eiland.

De kelderruimte was volledig afgesloten van de buitenwereld. De toegang was slechts mogelijk via een trap achter een kast, wat duidelijk maakte dat deze ruimte nooit bedoeld was als een woonruimte. De vloeroppervlakte en de hoogte van de ruimte zijn niet expliciet genoemd in de bronnen, maar dergelijke kelders zijn meestal beperkt in grootte en licht. In bouwkundig opzicht zijn dergelijke ruimtes vaak niet geschikt voor langdurige verblijven als woonruimte, aangezien ze niet voldoen aan de normen voor licht, ventilatie en toegankelijkheid.

Volgens de NEN 1010, de Nederlandse bouwcode voor woningen, moet een woonkamer minimaal 4,5 m² zijn en een minimaal vrije hoogte van 2,50 meter. In dit geval is er geen duidelijke informatie beschikbaar of de kelderruimte aan deze normen voldeed. In combinatie met het feit dat het gezin daar jarenlang woonde, is het aannemelijk dat de ruimte niet voldoet aan de bouwnormen voor bewoonbare ruimtes. Dit geeft aan dat kelderruimtes, ook al zijn ze fysiek mogelijk om te verblijven, meestal niet zijn ontworpen voor langdurige bewoning.

Ruimtelijke beheersing en veiligheid in woningen

Een van de belangrijkste aandachtspunten in de context van woningbouw is de ruimtelijke beheersing. Dit betekent dat woningen zo moeten worden ontworpen en beheerd dat bewoners niet geïsoleerd raken en dat er voldoende toegankelijkheid is tot de buitenwereld. In het geval van Ruinerwold was er een volledige afgesnijding van de buitenwereld, wat niet alleen een maatschappelijke kwestie was, maar ook een bouwkundige en veiligheidskwestie.

De woning was volledig dichtgetimmerd, zodat het voor buren en hulpdiensten niet mogelijk was om te zien of er überhaupt mensen woonden. Dit is in strijd met de verwachting dat woningen open en toegankelijk zijn voor inspectie of in noodgevallen. Ook de toegang tot de kelderruimte was geheim en moeilijk bereikbaar, wat de veiligheid voor de bewoners aantastte. In bouwtechnisch opzicht is het belangrijk dat dergelijke ruimtes goed zijn toegankelijk voor nooddiensten en dat er geen barrières zijn die de bewoners in de woning kunnen isoleren.

De bouw- en woningbouwsector heeft diverse normen en richtlijnen die ervoor moeten zorgen dat woningen veilig en toegankelijk zijn. Een voorbeeld is het Stichting Bouwresearch (SBR)-kwaliteitskeurmerk, dat een eindinspectie uitvoert om te controleren of de woning voldoet aan de bouwvoorschriften. In dit geval is onduidelijk of een dergelijke inspectie heeft plaatsgevonden, maar het is duidelijk dat er geen adequate controle is geweest op de ruimtelijke toegankelijkheid.

Kelders als woonruimte: toepassing en beperkingen

Kelders kunnen technisch gezien wel als woonruimte worden gebruikt, maar dit vereist een aantal bouwkundige en technische aanpassingen. De NEN 1010 stelt dat woonruimtes zoals slaapkamers en woonkamers minimaal 4,5 m² moeten zijn en voldoende licht en ventilatie moeten hebben. Daarnaast moet er voldoende toegang zijn tot de buitenwereld, zoals via een raam of een nooduitgang.

In het geval van Ruinerwold was de kelderruimte volledig afgesloten van de buitenwereld. Er was geen directe toegang via ramen of deuren, en er was ook geen enkel contact met de buitenwereld. Dit betekent dat de kelderruimte niet voldoet aan de bouwnormen voor bewoonbare ruimtes. Daarnaast is er geen duidelijke informatie beschikbaar over de kwaliteit van de ventilatie en het licht in de ruimte. In bouwkundig opzicht is dit een groot risico voor de gezondheid en veiligheid van de bewoners.

Het gebruik van kelders als woonruimte vereist dus een aantal voorwaarden. Deze moeten voldoen aan de bouwvoorschrachten en moeten toegankelijk zijn voor hulpdiensten. In dit geval was er geen sprake van dergelijke voorwaarden, wat een duidelijk voorbeeld is van wat kan gebeuren wanneer ruimtes worden gebruikt op een manier die niet volgens de normen is.

Bouw- en renovatieaanbevelingen

Het geval in Ruinerwold onderstreept het belang van bouw- en renovatieaanbevelingen voor woningen. Voor woningeigenaren en bouwprofessionals is het belangrijk om ervoor te zorgen dat kelderruimtes veilig zijn, toegankelijk zijn en aan de bouwnormen voldoen. Hieronder volgt een aantal aanbevelingen:

Toegankelijkheid: Kelderruimtes moeten toegankelijk zijn voor hulpdiensten en moeten niet volledig afgesloten zijn van de buitenwereld. Dit betekent dat er minimaal één raam of deur moet zijn die toegang biedt tot de buitenwereld.
Ventilatie en licht: Kelderruimtes moeten voldoende ventilatie en licht hebben. Dit kan bereikt worden via ramen of kunstlicht. In het geval van een afgesloten ruimte is er geen voldoende ventilatie, wat een gevaar voor de gezondheid is.
Ruimtelijke beheersing: Woningen moeten zo zijn ontworpen dat bewoners niet geïsoleerd raken. Dit betekent dat er voldoende toegang is tot de buitenwereld en dat er geen barrières zijn die de bewoners kunnen isoleren.
Inspectie en controle: Het is belangrijk dat woningen regelmatig worden geïnspecteerd op veiligheid en toegankelijkheid. Dit kan gedaan worden door een bouwinspecteur of via de eindinspectie van een woning.
Ruimtelijke planning: Kelderruimtes moeten worden gebruikt zoals ze zijn ontworpen, namelijk als bergingsruimte of technische ruimte. Het gebruik als woonruimte vereist aanpassingen die voldoen aan de bouwnormen.

Conclusie

Het geval in Ruinerwold is een duidelijk voorbeeld van wat kan gebeuren wanneer woningen niet volgens de normen worden gebruikt. In dit geval was de kelderruimte volledig afgesloten van de buitenwereld en was er geen toegang voor hulpdiensten. Dit is niet alleen een maatschappelijke kwestie, maar ook een bouwkundige en veiligheidskwestie. Voor woningeigenaren, bouwprofessionals en woningbouwmaatschappijen is het belangrijk om ervoor te zorgen dat kelderruimtes veilig zijn, toegankelijk zijn en aan de bouwnormen voldoen. Het gebruik van kelders als woonruimte vereist aanpassingen die voldoen aan de bouwvoorschrachten en die ervoor zorgen dat bewoners niet geïsoleerd raken. Het geval in Ruinerwold is een herinnering aan de belangrijkheid van ruimtelijke beheersing en veiligheid in woningen.