Kelders in de bouw: Recht, bouwpraktijk en praktische overwegingen

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Kelders spelen een steeds grotere rol in de bouwsector, zowel in nieuwbouw als in renovatieprojecten. Ze bieden extra ruimte zonder de bouwhoogte te verhogen, maar zijn tegelijkertijd beperkt door juridische regels, bouwtechnische eisen en praktische problemen zoals wateroverlast. In dit artikel wordt ingegaan op de begripsbepaling van een kelder, de juridische en beleidsregels die van toepassing zijn, bouwtechnische aandachtspunten en de risico's zoals wateroverlast. Het artikel is gebaseerd op informatie uit relevante bronnen en richt zich op bouwtechnische en juridische praktijk in Nederland.

Juridische begripsbepaling en maatvoering

Volgens het bestemmingsplan Buitengebied 2009 (bron 2) is een kelder gedefinieerd als "een gedeelte van een gebouw, dat aan de bovenzijde wordt afgedekt door de begane grondvloer van datzelfde gebouw". Dit betekent dat de kelder onderdeel is van het hoofdgebouw en niet los van dit gebouw bestaat. De regelgeving geeft bovendien richtlijnen voor de maatvoering van kelders. Een kelder moet bijvoorbeeld meegerekend worden in de inhoud van het bouwwerk als deze van buiten toegankelijk is of zichtbaar. Voor kelders die onder een woning of bijgebouw zijn aangelegd en niet zichtbaar zijn, geldt dat ze mogelijk niet hoeven mee te tellen voor de inhoudsmaat van 750 m³ (bron 2).

De inhoudsmaat van 750 m³ geldt voor het hoofdgebouw in het buitengebied, waarbij kelders die van buiten niet toegankelijk zijn, mogelijk niet meegerekend hoeven te worden. Voor kleinere woningen geldt een maximum van 600 m³. De maatvoering is belangrijk bij het bepalen van de bouwhoogte, de toelaatbaarheid van de bouw en de verhouding tussen bouwvolume en grondoppervlak. De juridische definities zijn dus cruciaal bij het ontwerpen en realiseren van kelders.

Beleidskader voor kelders

De provincie stelt in haar beleid dat kelders onder woningen in de regel niet hoeven mee te tellen voor de inhoudsmaat van 750 m³, mits deze ruimtes niet zichtbaar zijn en de bodem niet speciaal is aangelegd voor de aanleg van de kelder. Daarnaast moeten gemeenten in hun bestemmingsplanregels een duidelijke regeling opnemen over de maatvoering van kelders. Dit om onduidelijkheden te voorkomen en te waarborgen dat de bouwmaatregelen consistent worden toegepast.

Het beleid van de gemeente Wierden is een goed voorbeeld. Hier is vastgesteld dat kelders onder woningen in het buitengebied niet meegenomen worden in de inhoudsmaat, mits ze niet zichtbaar zijn en de bodem niet speciaal is opgehoogd. Daarnaast moet er rekening gehouden worden met archeologische waarden in de bodem en de waterhuishouding. Deze beleidsregels zijn van belang voor zowel bouwentrepreneurs als particuliere eigenaren die overwegen om een kelder aan te leggen.

Juridische en praktische richtlijnen

De Raad van State heeft zich in de afgelopen jaren uitgesproken over de toepassing van bouwregels op ondergrondse bebouwing. In uitspraak 200708076/1 werd vastgelegd dat voor de beantwoording van de vraag of ondergrondse bebouwing (zoals kelders) meegerekend moet worden bij de toetsing van een bouwplan, bepalend is of de planwetgever in het bestemmingsplan onderscheid wilde maken tussen ondergrondse en bovengrondse bouw. Als dit niet het geval is, moeten de planvoorschriften op overeenkomstige wijze worden toegepast bij ondergrondse bouw.

In uitspraak 200706138/1 werd benadrukt dat regels die geen bouwvoorschriven zijn, maar meetvoorschriven, niet op een manier mogen worden uitgelegd die de werking van bouwvoorschriven beperkt tot bepaalde gevallen. Dit benadrukt het belang van duidelijke en consistente regelgeving, zowel voor de overheid als voor de bouwsector.

Bouwtechnische aandachtspunten

Bij de aanleg van een kelder zijn er verschillende bouwtechnische aandachtspunten. De kelder moet voldoen aan de eisen voor waterdichtheid, stabiliteit en toegankelijkheid. De Hauff-Technik biedt bijvoorbeeld producten die zijn getest en goedgekeurd volgens DVGW VP601, een standaard voor gas- en waterdichtheid onder druk. Deze standaard garandeert dat het product veilig en toepassingsgerecht is in de praktijk.

Een kelder moet ook voldoen aan de wettelijke eisen voor radondichtheid. De richtlijn 2013/59/EURATOM vereist dat nieuwe gebouwen zo zijn ontworpen dat de binnendringing van radon wordt voorkomen. De referentiewaarde voor woningen en werkplekken bedraagt 300 Bq/m³. Kelders zijn vaak gevoelig voor radon, omdat het radioactieve gas uit de bodem kan opstijgen. Het is daarom belangrijk om hier rekening mee te houden bij de bouw van een kelder.

Problemen met wateroverlast

Een van de grootste praktische problemen bij kelders is wateroverlast. In mei 2024 gingen meerdere gemeenten als Wintelre, Vessem en Lage Mierde met wateroverlast in kelders en op akkers en weilanden. De hoge grondwaterstanden en regenbuien zorgden ervoor dat water in de kelders trok. Ook inwoners rapporteerden regelmatig problemen met water in hun kelders, wat extra maatregelen noodzakelijk maakte (bron 4).

Om wateroverlast te voorkomen, is het belangrijk dat kelders goed zijn afgewerkt met een waterdichte afdekker, dat de afvoer van grondwater voldoende is, en dat er een goede afvoer is voor regenwater. In sommige gevallen kan het aanleggen van een kelder zelfs leiden tot problemen met de waterhuishouding, omdat de grondwaterstand verandert of er waterdruk op de kelderwand ontstaat.

Praktische overwegingen bij het ontwerp en gebruik van kelders

Bij het ontwerpen van een kelder is het belangrijk om niet alleen aan de juridische en bouwtechnische eisen te voldoen, maar ook rekening te houden met de praktische toepassing. Zo is het bijvoorbeeld aan te raden om een kelder te ontwerpen als een multifunctionele ruimte, zoals een ruimte voor opslag, een recreatieruimte of een kelder waarin een huishouden extra voorraad kan bewaren. In het Beloofde Land wordt bijvoorbeeld een kelder gebruikt als een multifunctionele ruimte voor sociale activiteiten, zoals jeugdweekenden en verjaardagen (bron 1).

Een belangrijk aandachtspunt bij het gebruik van kelders is de toegankelijkheid. Niet elke kelder is toegankelijk voor iedereen, zoals mensen met een beperking of oudere personen. Het ontbreken van een lift in sommige kelders kan het gebruik beperken. Daarnaast is het aan te raden om de kelder te voorzien van een goed ventilatiesysteem, omdat kelders vaak vochtiger zijn dan bovengrondse ruimtes.

Conclusie

Kelders zijn een waardevolle toevoeging aan woningen en bijgebouwen, maar voldoen niet automatisch aan alle eisen. Het is belangrijk om rekening te houden met de juridische definities, maatvoering en beleidsregels, evenals de bouwtechnische eisen en praktische overwegingen. Kelders moeten voldoen aan eisen voor waterdichtheid, radondichtheid en stabiliteit, en moeten afgewogen worden tegen risico's zoals wateroverlast. Het ontwerp en gebruik van kelders moet dus zorgvuldig worden aangepakt, in overleg met experts en in overeenstemming met de geldende regelgeving.