Varens naast kelders: Bouwtechnische aandachtspunten en regelgeving

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Het aanleggen van varens naast kelders of bij woningen langs oppervlaktewaterlichamen vereist een grondige kennis van bouwtechnische, regelgevende en praktische aspecten. Deze constructies voldoen niet alleen aan esthetische eisen, maar zijn ook essentieel voor de veiligheid, het onderhoud en de duurzaamheid van de woning en het waterbeheer. In dit artikel worden de relevante bouwtechnieken, regelgeving en praktijkvoorbeelden uitgebreid toegelicht, met aandacht voor het verhouden van varens en kelders ten opzichte van waterhuishoudkundige en bouwfysische factoren.

Bouwtechnische aspecten van varens naast kelders

Het aanleggen van varens (of terrassen, veranda’s) in de directe nabijheid van een kelder of een woning die grenst aan een oppervlaktewaterlichaam vereist een zorgvuldige afweging van verschillende bouwtechnische aspecten. De stabiliteit van de constructie, de waterdichtheid, de afvoer van regenwater en de interactie met de ondergrond zijn slechts enkele van de punten die een rol spelen.

Stabiliteit en fundering

Een varenaanleg naast een kelder vereist een sterke fundering om de belasting van de vloer of constructie te kunnen dragen. In de praktijk wordt vaak gekozen voor een massieve fundering, eventueel aangevuld met pilaren of muren die de varens stevig verankeren. De fundering moet zorgvuldig worden afgestemd op de ondergrond en eventuele bodemverzakkingen voorkomen, met name in gevelgebieden waar de grond minder compact is.

Waterdichtheid en afvoer

Waterdichtheid is een essentieel aspect bij varens die dicht bij de ondergrond of een kelder liggen. Hierbij moet rekening worden gehouden met de afvoer van regenwater en het voorkomen van natte bouwstenen of kelders. Varens worden daarom vaak uitgerust met een afvoerleiding of een regenwaterafvoer die efficiënt afwatering mogelijk maakt. Daarnaast kan het gebruik van waterdichte spouwvullingen of gevelmaterialen voorkomen dat vocht opbouwt in de structuur.

Constructieve samenwerking met kelders

Bij woningen met kelders is het belangrijk om te kijken naar de interactie tussen de varens en de kelderconstructie. De varens mogen de keldermuren niet belasten en moeten voldoen aan de bouwfysische eisen. In sommige gevallen wordt een gevelscheidingswand of een gevelspleet aangebracht om de varens los te koppelen van de keldermuren en eventuele vocht- of drukproblemen te voorkomen.

Regels en vergunningen voor varens bij woningen langs oppervlaktewater

Naast de bouwtechnische aandachtspunten zijn er ook juridische en regelgevende eisen die moeten worden nageleefd bij het aanleggen van varens in de buurt van oppervlaktewaterlichamen. Deze regels zijn vaak vastgelegd in de lokale regelgeving en worden beheerd door waterschappen of gemeenten.

Definities en toepassingsgebied

Volgens de regelgeving die van toepassing is op waterschappen en gemeentelijke bevoegdheden, worden constructies zoals varens vaak gecategoriseerd als "steigers", "vlonders" of "overhangende bouwwerken". De definitie van deze termen is belangrijk voor het bepalen van de toepasselijke regels:

Steiger: een constructie die over een oppervlaktewaterlichaam is geplaatst en verankerd is in het achterliggende perceel.
Vlonder: een constructie op het maaiveld, grenzend aan een oppervlaktewaterlichaam.
Overhangend bouwwerk: een bouwwerk dat geheel of gedeeltelijk over een oppervlaktewaterlichaam of talud is geplaatst.

Varens die grenzen aan een kelder of die een perceel grenzend aan een oppervlaktewater verder uitbreiden, moeten daarom worden beoordeeld op de mate waarin ze in deze categorieën vallen.

Algemene regels voor steigers, vlonders en overhangende bouwwerken

De regelgeving stelt een aantal algemene eisen die van toepassing zijn bij de aanleg, verwijdering of onderhoud van steigers, vlonders en overhangende bouwwerken:

Er moet een minimale doorvaarbreedte van 3,50 meter worden gewaarborgd in het midden van het oppervlaktewaterlichaam.
De uitstekende delen van een steiger of vlonder mogen maximaal 1,00 meter uitsteken, gemeten vanaf de insteek.
De breedte van een steiger of vlonder mag maximaal 5 meter zijn.
De afstand tussen verschillende steigers, vlonders of overhangende bouwwerken langs dezelfde oever moet minstens 5 meter bedragen.
Er moet een vrijstelling worden verleend van het verbod op het aanleggen van een brug of steiger, mits aan bepaalde criteria wordt voldaan (zoals een maximale breedte van 15 meter voor bruggen).

Bij het aanleggen van een varensconstructie dichtbij een oppervlaktewaterlichaam is het daarom belangrijk om deze maatregelen te integreren in de bouwplannen en eventueel vergunningen aan te vragen bij de betreffende waterschap of gemeente.

Praktijkvoorbeelden en casussen

Bij het bekijken van praktijkvoorbeelden en casussen blijkt dat de aanleg van varens in de buurt van kelders of langs waterlichamen vaak uitgedaagd wordt door zowel technische als regelgevende aspecten. De volgende voorbeelden geven een overzicht van mogelijke situaties en oplossingen.

Voorbeeld 1: Varens aan de rand van een kelder

In een woning met kelder is een varens geplaatst aan de zijkant, direct boven de keldermuren. Voor de stabiliteit is een fundering met pilaren gebruikt. Om vochtproblemen te voorkomen, is een gevelspleet aangebracht tussen de varens en de keldermuren. Daarnaast is er aandacht voor de waterafvoer, waarbij regenwater via afvoerleidingen naar de rioolwateropvang wordt geleid.

Voorbeeld 2: Varens langs een oppervlaktewaterlichaam

In een woning die grenst aan een rivier is een varens geplaatst, waarbij rekening is gehouden met de regelgeving voor steigers en vlonders. De varens is verankerd in het perceel achter het waterlichaam en heeft een uitstekende breedte van minder dan 1 meter. De doorvaarbreedte is ruim genoeg om schepen te laten passeren. Ook is er een afstand van meer dan 5 meter tussen deze varens en een aangrenzend steiger.

Voorbeeld 3: Varens met toegang tot een kelder

In sommige situaties is een varens een functionele toegang tot een kelder of garage. In dergelijke gevallen moet de varens zowel als bouwconstructie als als toegangssysteem voldoen aan bouwfysische en bouwtechnische eisen. Dit betreft de stabiliteit van de trap, de afvoer van regenwater en de veiligheid van de toegang.

Duurzaamheid en energiebesparing

Naast de bouwtechnische en regelgevende aspecten speelt ook duurzaamheid een rol bij het aanleggen van varens naast kelders. Varens kunnen namelijk bijdragen aan energiebesparing en comfort in de woning.

Isolatie en thermische prestaties

Een goed geïsoleerde varens kan helpen om de warmte-isolatie van de kelder of de woning te verbeteren. Hierbij is het gebruik van isolatiematerialen zoals polystyreen of mineralen wol een goede keuze. Daarnaast kan het ontwerp van de varens zo worden afgestemd dat schaduw en zonlicht worden gebruikt om de temperatuur in de woning te beïnvloeden.

Verduurzaming van het oppervlaktewater

Varens langs een oppervlaktewaterlichaam kunnen ook een bijdrage leveren aan de verduurzaming van het waterbeheer. Zo kan de varens worden uitgerust met een regenwateropslag of -hergebruikssysteem dat helpt bij het verminderen van het druk op de riolering. Ook kan het gebruik van duurzame bouwmaterialen (zoals hout uit duurzaam beheerde bossen of beton met lage CO₂-uitstoot) worden overwogen.

Conclusie

Het aanleggen van varens naast een kelder of langs een oppervlaktewaterlichaam vereist een zorgvuldige afweging van bouwtechnische, regelgevende en duurzaamheidsaspecten. Vanwege de interactie met de ondergrond, het waterbeheer en de woningconstructie is het belangrijk om rekening te houden met stabiliteit, waterdichtheid, afvoer en regelgeving. Praktijkvoorbeelden tonen aan dat het mogelijk is om varens te realiseren die zowel functioneel als duurzaam zijn. Bij het plannen en uitvoeren van dergelijke projecten is het daarom verstandig om te werken met een betrouwbaar team van bouwkundigen, waterbouwkundigen en bouwtechnische specialisten.