Vleermuiskelders als natuurvriendelijke bouwconstructies: Focus op Schiebroeksepark

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Vleermuiskelders worden steeds vaker ingezet als natuurvriendelijke bouwconstructies om de overwintering van vleermuizen te waarborgen. In het Schiebroeksepark bij Rotterdam is een dergelijke kelder gebouwd om het verlies aan natuurlijke schuilplaatsen te compenseren. Deze constructies zijn niet enkel van belang voor de biodiversiteit, maar ook voor de duurzame uitvoering van bouwprojecten. In dit artikel wordt ingegaan op de constructie, functie en toepassing van vleermuiskelders, met een nadruk op de praktijk in het Schiebroeksepark.

Wat is een vleermuiskelder?

Een vleermuiskelder is een kunstmatige schuilplaats die is ontworpen om vleermuizen een veilige overwintering te bieden. Deze kelders worden meestal gebouwd uit bestaande ondergrondse ruimtes of worden speciaal aangelegd. De constructie is gericht op het creëren van een stabiel microklimaat dat voldoet aan de behoeften van vleermuizen tijdens hun winterslaap.

De kelder in het Schiebroeksepark bijvoorbeeld is ontworpen om voor vleermuizen een vorstvrije omgeving te bieden. Deze kelder is verborgen onder een begroeide heuvel en heeft slechts één toegang via een rioolbuis. De kelder is uitsluitend voor vleermuizen bestemd, zoals duidelijk aangegeven in de bronnen. Deze verborgen constructie zorgt ervoor dat de natuurlijke leefomgeving van de vleermuizen niet verstoord wordt en tegelijkertijd de menselijke activiteiten in het park niet belemmerd.

Constructie en ontwerpkenmerken

Vleermuiskelders worden vaak aangelegd met aandacht voor isolatie, ventilatie en de aanwezigheid van microklimaten. In het Schiebroeksepark is de vleermuiskelder ontworpen in 2005 als compensatie voor het verdwijnen van vleermuisbomen door het vliegveld. De kelder is verdeeld in kamers om diverse microklimaten te creëren, waardoor verschillende vleermuissoorten zich kunnen vestigen.

Een andere vleermuiskelder, zoals die in Eibergen, is ontworpen uit een oude mestkelder. De kelder is afgedekt met een grondlaag om een stabiel binnenklimaat te verkrijgen. Daarnaast is er bovenop een zomerhuisje gebouwd en is een poel aangelegd om het voedselaanbod te vergroten. De kelder in Eibergen is een voorbeeld van hoe een bestaande constructie kan worden hergebruikt voor het voordeel van vleermuizen.

De kelder in het Schiebroeksepark is echter specifiek ontworpen voor overwintering en is geïsoleerd van de buitenwereld. De kelder is voorzien van een toegang via een rioolbuis, die op maat is afgesteld op de bewegingen van vleermuizen. De constructie zorgt ervoor dat de kelder vrij van licht en vocht is, wat essentieel is voor een succesvolle winterslaap.

Functie en gebruik

Vleermuizen gebruiken deze kelders om te overwintern. Tijdens deze periode gaan vleermuizen in winterslaap, een fysiologisch proces waarbij hun metabolisme sterk afneemt om energie te besparen. Deze winterslaap maakt hen kwetsbaar voor vorst, waardoor het van essentieel belang is dat vleermuizen een vorstvrije schuilplaats hebben.

In de kelder in Schiebroeksepark verblijven twee soorten vleermuizen: de ruige dwergvleermuis en de watervleermuis. In Eibergen zijn meerdere soorten aangetroffen, waaronder de gewone dwergvleermuis en de gewone grootoorvleermuis. Deze variatie duidt op een goed functionerende constructie die geschikt is voor verschillende vleermuissoorten.

De kelders worden niet enkel gebruikt voor overwintering. In de lente verlaten vleermuizen hun wintervoorzieningen en zoeken ze naar zomerverblijven. Deze kunnen op zolders of in spouwmuren van woningen liggen. Daarom is het belangrijk dat bouwprojecten rekening houden met de behoeften van vleermuizen, niet enkel tijdens de wintermaanden, maar ook in de zomer.

Duurzame bouw en vleermuiskelders

Vleermuiskelders zijn een goed voorbeeld van duurzame bouwpraktijken. Zij voldoen aan de wensen van vleermuizen en tegelijkertijd aan de eisen van de menselijke activiteiten. In het Schiebroeksepark is de kelder ontworpen om het verlies aan natuurlijke schuilplaatsen te compenseren door het verdwijnen van vleermuisbomen. Ook in Eibergen is een oude mestkelder hergebruikt voor een nieuwe functie, wat een duurzame benadering benadrukt.

Daarnaast is er een wens om aan te schaffen van extra voorzieningen voor vleermuizen, zoals vleermuispaal en aangepaste geluidsschermen. Deze maatregelen worden beschouwd als een extra stap in de richting van een duurzame en natuurvriendelijke aanleg van infrastructuur.

Monitoring en beheer

Het beheer van vleermuiskelders is een essentieel onderdeel van hun succes. In Eibergen wordt de kelder gedurende vijf jaar gecontroleerd via visuele inspecties en met behulp van batdetectors. Daarnaast worden met dataloggers temperaturen en relatieve vochtigheid gemeten. Deze monitoring helpt bij het bepalen van de effectiviteit van de kelder en leidt tot eventuele verbeteringen in de constructie of het beheer.

In het Schiebroeksepark is de kelder sinds 2005 in gebruik. Het park is een populair wandelgebied en de vleermuiskelder maakt deel uit van een route door het park die toegankelijk is voor rolstoelgebruikers. De kelder is een verborgen schuilplaats, maar speelt een essentiële rol in de biodiversiteit van het park.

Toekomstige maatregelen en uitdagingen

Hoewel vleermuiskelders als een succesvolle maatregel worden beschouwd, zijn er ook uitdagingen. De kelder in het Schiebroeksepark is ontworpen om de vleermuizen te beschermen tegen de impact van de nieuwe snelweg. Rijkswaterstaat heeft hierover toezeggingen gedaan om in overleg te treden over aanvullende maatregelen zoals vleermuispaal en aangepaste geluidsschermen. Deze extra maatregelen zouden het ecologisch effect van de kelder versterken.

In Eibergen is een uitdaging het feit dat, ondanks het aanwezige ruimte in de kelder, het gebruik beperkt is tot slechts een kleine groep vleermuizen. De reden voor deze beperkte bezetting is onduidelijk. Mogelijke factoren zijn het klimaat, de aanwezigheid van voedsel, of de migratiepatronen van de vleermuizen. Verdere onderzoek is nodig om deze kwestie te duiden.

Conclusie

Vleermuiskelders zijn een waardevolle aanvulling op de bouwpraktijk, vooral in gebieden waar natuurlijke schuilplaatsen voor vleermuizen verdwijnen. De kelder in het Schiebroeksepark is een goed voorbeeld van hoe dergelijke constructies kunnen worden gebruikt om de biodiversiteit te ondersteunen en tegelijkertijd de menselijke activiteiten niet te belemmeren. Met behulp van hergebruik van bestaande ruimtes en aandacht voor het microklimaat, kan een vleermuiskelder functioneel en duurzaam zijn. De monitoring en beheer van deze constructies is essentieel voor hun succes en efficiëntie. Door verder te investeren in vleermuiskelders en aanvullende maatregelen, kan de bouwsector een belangrijke bijdrage leveren aan de bescherming van de vleermuizen en de natuur in het algemeen.