De oorsprong van de riolering in Amsterdam: van open riolen tot moderne afvoer

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De riolering in Amsterdam heeft een lange geschiedenis, die teruggaat tot de 19e eeuw. In die tijd was de stad nog een stinkende stad, waarin open riolen en beerputten de hoofdweg waren om afval en afvalwater af te voeren. Het ontstaan van de eerste vorm van riolering in Amsterdam was een belangrijke stap in de strijd tegen ziektes en milieuproblemen. Deze ontwikkeling is grotendeels te danken aan ingenieur Charles T. Liernur, die in 1871 het idee had om huishoudelijk afvalwater en ontlasting te scheiden. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiedenis van de eerste riolering in Amsterdam, de technische en hygiënische uitdagingen, en de overgang naar moderne afvoersystemen.

De beginfase van de riolering in Amsterdam

In de 19e eeuw was Amsterdam nog een stad met veel open riolen, waarin zowel afval als regenwater terechtkwam. Het was een stinkende stad, waarin de grachten vaak dienden als vuilniscontainer. De bewoners gebruikten emmers of zogenaamde gemakkoffertjes om hun afval in de grachten of open goot te gieten. Deze praktijk leidde tot een ernstig hygiëneprobleem, waardoor de stad regelmatig te maken kreeg met cholera-epidemieën. In 1871 kreeg Amsterdam zijn eerste vorm van moderne riolering, geïnspireerd op het Liernur-systeem. Dit systeem was gebaseerd op het idee om afvalwater en ontlasting te scheiden. De poep werd met een wagen opgezogen en afgevoerd, terwijl het water via riolering naar een zuiveringsinstallatie werd gevoerd.

Het Liernur-systeem en de eerste technische uitdagingen

Het Liernur-systeem was een van de eerste pogingen om een gesloten rioleringssysteem aan te leggen. Hierbij werden de excrementen via een buizenstelsel opgezogen en naar een centraal punt gevoerd. De poep werd verkocht als meststoffen, maar de verkoop en opbrengst van deze mest viel na een tijd tegen. Dit kwam doordat men op kolen ging stoken en niet meer op turf. Door kolenas werd de mest giftig en ongeschikt voor de landbouw. Daarnaast werd poep ook verwarmd om ammoniak uit te halen, die werd gebruikt als schoonmaak- en oplosmiddel. Het water dat overbleef was 90 graden warm en stonk heel erg. Dit water werd in de Kostverlorenvaart gegooid en zorgde voor veel klachten. Op 29 januari 1902 is besloten om te stoppen met deze vorm van riolering.

De overgang naar een gemengd rioleringssysteem

In 1906 werd begonnen met de aanleg van een zogenaamd gemengd rioolstelsel in Amsterdam. Met gemengd wordt bedoeld dat zowel het afval- en regenwater in één rioolstelsel werd afgevoerd. Aanleidingen voor de ontwikkeling van een rioolstelsel waren het ontstaan en gebruik van het toilet, de aanleg van een waterleidingsysteem, de groei van steden zoals Amsterdam en de industriële ontwikkeling. Daarnaast was het riool een middel in de strijd tegen de ziekte epidemieën die er toen die tijd regelmatig waren. In de nieuwe wijken van Amsterdam werd het systeem steeds beter, maar in de oude wijken bleef het nog lang een probleem.

De rol van de gemeente en de technische ontwikkelingen

De gemeente Amsterdam had in de 19e eeuw nog geen verantwoordelijkheid voor het aanleggen van een rioleringssysteem. Pas na de cholera-epidemieën van 1832 en 1866 begon de stad serieus te denken over het aanleggen van een riolering. In 1880 begon het stadsbestuur met het verbeteren van de vuilafvoer en het schoonhouden van de grachten. Daarnaast vormde de aanleg van een ondergrondse riolering vanaf 1883 een belangrijk onderdeel van deze grote schoonmaakbeurt in de stad. In de loop van de jaren werd het systeem steeds beter, maar de stad had nog steeds te maken met problemen met overstromingen en vervuiling.

De uitbreiding van het rioleringssysteem in de 20e eeuw

In de jaren 1920 begon de gemeente met de aanleg van een gescheiden rioleringssysteem. In een gescheiden riool wordt afvalwater van huishoudens en bedrijven gescheiden afgevoerd naar de rioolzuiveringsinstallatie. Regenwater wordt meestal apart afgevoerd en op het oppervlakte water geloosd. In de jaren 1930 begon de gemeente met de aanleg van een gescheiden rioolsysteem. In de nieuwe wijken van Amsterdam ligt nu een gescheiden rioleringssysteem. Dit betekent dat het regenwater los van het afvalwater opgevangen wordt. Het voordeel van een gescheiden stelsel is dat regenwater niet vervuild wordt door afvalwater. Het kan daarom meteen terug naar een rivier, kanaal of vijver. Het afvalwater wordt schoongemaakt voordat het de natuur in gaat.

De toekomst van de riolering in Amsterdam

Tegenwoordig is het rioleringssysteem in Amsterdam een van de meest geavanceerde systemen ter wereld. Het systeem bestaat uit zowel een gemengd als een gescheiden stelsel, afhankelijk van de locatie. In de binnenstad van Amsterdam ligt een gemengd rioolsysteem onder de grond. Dat betekent dat het regenwater en het afvalwater dezelfde buis inlopen. Het vervuilde water wordt vervolgens naar Westpoort gepompt om daar gezuiverd te worden. In de nieuwe wijken van Amsterdam ligt een gescheiden rioleringssysteem. Dit betekent dat het regenwater los van het afvalwater opgevangen wordt. Het voordeel van een gescheiden stelsel is dat regenwater niet vervuild wordt door afvalwater. Het kan daarom meteen terug naar een rivier, kanaal of vijver. Het afvalwater wordt schoongemaakt voordat het de natuur in gaat.

Conclusie

De riolering in Amsterdam is een belangrijk onderdeel geweest van de strijd tegen ziektes en milieuproblemen. De eerste vorm van riolering in Amsterdam was in 1871 een doorbraak in de geschiedenis van de stad. Het Liernur-systeem was een van de eerste pogingen om een gesloten rioleringssysteem aan te leggen. In de loop van de jaren werd het systeem steeds beter, en in de 20e eeuw begon de stad met de aanleg van een gescheiden rioleringssysteem. Tegenwoordig is het rioleringssysteem in Amsterdam een van de meest geavanceerde systemen ter wereld. Het systeem bestaat uit zowel een gemengd als een gescheiden stelsel, afhankelijk van de locatie. In de binnenstad van Amsterdam ligt een gemengd rioolsysteem onder de grond. Dat betekent dat het regenwater en het afvalwater dezelfde buis inlopen. Het vervuilde water wordt vervolgens naar Westpoort gepompt om daar gezuiverd te worden. In de nieuwe wijken van Amsterdam ligt een gescheiden rioleringssysteem. Dit betekent dat het regenwater los van het afvalwater opgevangen wordt. Het voordeel van een gescheiden stelsel is dat regenwater niet vervuild wordt door afvalwater. Het kan daarom meteen terug naar een rivier, kanaal of vijver. Het afvalwater wordt schoongemaakt voordat het de natuur in gaat.

Bronnen

eerste