Waterbeheer en riolering: een kernonderdeel van de stad Amsterdam

Published by Redactie on juli 2, 2025 | Category riolering

De geschiedenis van waterbeheer en riolering in Amsterdam is een uniek voorbeeld van hoe een stad haar infrastructuur heeft uitgebreid en aangepast aan de behoeften van haar inwoners. In dit artikel wordt ingegaan op de rol van de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR), de historische ontwikkeling van het rioolstelsel, en de huidige uitdagingen rond waterkwaliteit, waterbeheer en de toekomst van het waterbedrijf Waternet. De informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen en geeft een overzicht van de belangrijkste feiten en ontwikkelingen.

Historische ontwikkeling van het rioolstelsel

De geschiedenis van het rioolstelsel in Amsterdam dateert al uit de 19e eeuw. Tot eind de 19e eeuw was het water in de grachten nog erg vies. Uitwerpselen, afval en rotte vissen dreven rond, en mensen werden er behoorlijk ziek van. In 1921 besloot het stadsbestuur van Amsterdam dat het belangrijk was om dit vieze water schoon te maken. In 1924 was de eerste rioolwaterzuivering een feit.

Een belangrijke ontwikkeling was de introductie van het gescheiden rioolstelsel. Tot 1921 werd het rioolwater via de zogenaamde smeerpijp afgevoerd, waarbij regenwater en vuile water in hetzelfde riool terechtkwamen. Vanaf 1921 werd er voor gekozen om dit te veranderen en een gescheiden riolering aan te leggen. Hierdoor kon het vuile water op de juiste manier worden behandeld voordat het de natuur in ging.

De komst van de eerste rioolwaterzuivering leidde ook tot het einde van de smeerpijp. Al het rioolwater van Amsterdammers werd vanaf nu schoongemaakt voordat het terug de natuur in ging. Door de komst van de rioolwaterzuivering Oost op Zeeburgereiland kwam een einde aan het lozen van vies water via de smeerpijp in het IJmeer.

In de jaren 1924 tot 1942 werden er vier rioolwaterzuiveringen gebouwd. In 1974 werd er een vetzeef op de rioolwaterzuivering West gebouwd, omdat de toenemende hoeveelheid vet in het riool het werk van de zuivering belemmerde. In de jaren 1980 werden de laatste grachtenpanden aangesloten op het riool, en in 1987 werd biogas op de rioolwaterzuivering West omgezet in elektriciteit.

Rol van de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR)

Vanaf 1997 werd de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR) opgericht. Deze dienst was verantwoordelijk voor de riolering en het schoonmaken van vies water. De dienst werkte in opdracht van Waterschap Amstel Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam. De gemeente Amsterdam was verantwoordelijk voor de aanleg en het onderhoud van het riool, en het waterschap voor het schoonmaken van het vieze water.

De DWR had als doel om ervoor te zorgen dat het water in de stad schoon en veilig was. Een van de belangrijkste taken was het onderhouden van het grachtenwater. De grachten zijn van groot belang voor de bebouwing, omdat het regenwater dat in de stad valt, voor een groot deel door de grachten wordt afgevoerd. Als dat niet zou kunnen, zou het grondwaterpeil enorm stijgen.

Een van de belangrijkste figuren in de geschiedenis van de DWR was Eilard Jacobs, die werkte aan de waterberging en het onderhouden van het grachtenwater. Hij benadrukte dat het stadswater van groot belang is om de inwoners van Amsterdam droge voeten te houden. Hij stelde ook voor om open grachten te graven om de waterverversing te verbeteren.

Waterkwaliteit en waterverversing

De kwaliteit van het grachtenwater is van groot belang voor de stad. De grachten bevatten niet alleen water, maar ook veel vuil. Per jaar komt er ongeveer 140 ton grof vuil uit fietsen in de grachten terecht. Daarnaast wordt jaarlijks 3500 m³ drijfvuil uit de grachten geïdentificeerd.

Om de kwaliteit van het grachtenwater te verbeteren, wordt er regelmatig vers water opgevoed. Dit gebeurt met water uit het IJ-meer, en in de zomer wordt dit vier nachten per week gedaan, terwijl het in de winter twee keer per week gebeurt. Ook wordt er gekeken naar het aanleggen van ecologische waterzuiveringseilandjes in de grachten.

De kwaliteit van het grachtenwater is nog niet ideaal, maar langzaam maar zeker verbetert deze. Over een jaar of vijfentwintig is de kwaliteit mogelijk goed. Dit komt vooral door het Amstelwater dat erin stroomt. De grachten zijn dus niet alleen van belang voor de esthetiek van de stad, maar ook voor de ecologie en het milieu.

De opzet van Waternet en de huidige uitdagingen

In 2006 werd Waternet opgericht door Amsterdam en het waterschap AGV. De gemeente Amsterdam bracht daarin haar Dienst Waterbeheer en Riolering en het Waterleidingbedrijf Amsterdam samen. Het waterschap heeft zijn uitvoeringsorganisatie in Waternet ondergebracht.

Waternet is het enige waterbedrijf in Nederland dat zorgt voor de hele waterkringloop. We zorgen voor veilig, schoon en voldoende water. In de natuur en om te drinken. De dienst zorgt ook voor het schoonmaken van het vies water en het opwekken van groene energie. In rioolwater zitten veel kostbare stoffen die opnieuw kunnen worden gebruikt.

Echter, Waternet heeft in de afgelopen jaren te maken met verschillende problemen. Eind 2020 stapte het over naar een nieuw computersysteem om de rekeningen voor drinkwater mee te versturen, wat honderdduizenden achterstallige incasso’s opleverde. Door de falende ICT zijn er ook achterstanden bij het innen van de waterschapsbelasting ontstaan, waardoor er een hoge schuld is. In 2021 stond Waternet tijdelijk onder verscherpt toezicht van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), omdat het de digitale beveiliging niet op orde had. Verder loopt het onderhoud van sluizen, bruggen en gemalen achter en stapte de algemeen directeur vorig jaar op.

Om deze problemen aan te pakken, is er een advies gekomen om Waternet op te splitsen in twee organisaties. Een organisatie moet zich gaan bezighouden met taken van het waterschap, en een andere met drinkwatertaken en riolering. Dit is nodig omdat de huidige samenwerkingsstructuur binnen Waternet kwetsbaar is gebleken. Dit advies komt van het dagelijks bestuur van waterschap AGV en het college van B en W van Amsterdam.

Toekomst van het waterbedrijf

In het kader van de toekomst van het waterbedrijf, wordt er gekeken naar nieuwe oplossingen voor groeiende steden en klimaatverandering. Waternet zorgt er inmiddels voor dat er gebruik kan worden gemaakt van afvalwater voor het opwekken van groene energie. Daarnaast wordt er ook gekeken naar innovatieve manieren om de waterkwaliteit te verbeteren en de waterverversing te versterken.

De komende jaren zullen de details van de splitsing van Waternet uitgewerkt worden. Het doel is om de twee nieuwe waterorganisaties zelfstandig verder te gaan vanaf 2026, met focus en goede sturing op hun eigen kerntaken en dienstverlening.

Conclusie

De geschiedenis van het waterbeheer en de riolering in Amsterdam laat zien hoe een stad haar infrastructuur heeft uitgebreid en aangepast aan de behoeften van haar inwoners. De DWR had een cruciale rol gespeeld in de opbouw van het rioolstelsel en het onderhouden van het grachtenwater. De opzet van Waternet in 2006 was een belangrijke stap in de verdere uitbreiding van het waterbedrijf.

Hoewel Waternet momenteel met problemen kampt, blijft het een sleutelorganisatie voor het waterbeheer in Amsterdam en omstreken. De splitsing in twee organisaties is een reactie op de huidige uitdagingen, en geeft de kans om gerichter op te treden op de kerntaken van het waterschap en de riolering.