Wie is de eigenaar van het riool? Een overzicht van de regelgeving en praktijk

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De vraag of een riool in het privé- of openbare domein valt, is een veelvoorkomende kwestie in de bouw- en woningbouwsector. In veel gevallen is het niet duidelijk wie eigenaar is van een bepaald deel van het rioolstelsel. Dit artikel geeft een overzicht van de regelgeving, juridische standaarden en praktijkvoorbeelden die de eigendomssituatie van rioleringen bepalen.

Onderzoek naar de eigendomssituatie van rioleringen

Volgens de wetgeving is de eigendomssituatie van rioleringen geregeld in artikel 5:20 lid 2 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Hierin wordt bepaald dat een net, waaronder rioleringen, als een onroerende zaak kan worden beschouwd. Dit betekent dat de regels voor onroerende zaken ook van toepassing zijn op rioleringen. De hoge raad heeft in haar uitspraken bevestigd dat rioleringen als netten kunnen worden aangemerkt, wat betekent dat de eigendomssituatie van het riool kan worden bepaald aan de hand van de regels van artikel 5:20 lid 2 BW.

Wat is het verschil tussen het openbare en particuliere deel van een riool?

Een van de belangrijkste vragen is: waar eindigt het openbare gedeelte van een riool en begint het particuliere gedeelte? Dit is niet expliciet geregeld in de wet, maar de praktijk en juridische uitspraken geven aanwijzingen.

Volgens de rechtspraak is de erfgrens van het perceel niet per se bepalend voor de grens tussen het openbare en het particuliere gedeelte van een riool. De hoofdregel is dat de eigenaar van de grond ook eigenaar is van de werken die duurzaam met die grond zijn verenigd (verticale natrekking). Bij netwerken zoals rioleringen geldt echter een uitzondering. Dit komt door de regel van de horizontale natrekking (artikel 5:20 lid 2 BW), die bepaalt dat de eigenaar van het net de bevoegde aanlegger is. Hierdoor is het mogelijk dat het openbare riool in het eigen domein van de gemeente valt, terwijl het particuliere deel van het riool in het bezit is van de perceelseigenaar.

Wie is de eigenaar van een riolering in particuliere grond?

Bij een riolering die gelegen is in particuliere grond en aangesloten is op een gemeentelijk openbaar riool, is het belangrijk om te bepalen of het deel van het riool dat in het privéterrein ligt, als een zelfstandige zaak kan worden beschouwd. Als het deel van het riool geen zelfstandige zaak is, dan is het een bestanddeel van het hoofdnet. In dat geval is de gemeente als eigenaar van het openbare riool per definitie eigenaar. Dit is de zogenaamde horizontale natrekking, die in plaats van de verticale natrekking kan worden toegepast.

De rol van gemeentelijke verordeningen

In veel gevallen is de eigendomssituatie van een riool bepaald door gemeentelijke verordeningen. Veel gemeenten hebben een lokale verordening waarin een regel is opgenomen die bepaalt wat tot het hoofdriool behoort en waar de huisaansluiting begint. Dit geldt echter niet voor alle gemeenten. Het staat een gemeente volledig vrij om zo’n verordening wel of niet vast te stellen.

Wie is verantwoordelijk voor het onderhouden van een riool?

De verantwoordelijkheid voor het onderhouden van een riool hangt af van wie de eigenaar is van het deel van het riool. De particuliere eigendom van de riolering op eigen terrein brengt mee dat de eigenaar verantwoordelijk is voor het onderhouden en eventueel vervangen van het riool op zijn eigen grond. De gemeente, als eigenaar van het openbare riool, is verantwoordelijk voor het onderhouden, vervangen en herstel van gebreken in het openbare riool.

De rol van het waterschap

Als de gemeente klaar is met haar inzameling, komt het waterschap om de hoek kijken. Het afvalwater moet vanaf het laatste inzamelpunt nog verplaatst worden naar de door het waterschap geëxploiteerde waterzuivering, en de leiding waarmee dat gebeurt, is doorgaans eigendom van het waterschap. Dit betekent dat het waterschap ook verantwoordelijk kan zijn voor onderhoud en herstel van het riool buiten het terrein van de gemeente.

Voorbeelden uit de praktijk

Er zijn verschillende praktijkvoorbeelden waarin de eigendomssituatie van rioleringen is bepaald. In een zaak die leidde tot een vonnis van de rechtbank Midden Nederland, ging het om een vakantiepark met enkele honderden recreatiebungalows. De riolering op het vakantiepark kwam buiten de perceelgrens uit in een leiding die in de grond lag van een grote natuurbeheerder. Die leiding diende echter alleen voor het vakantiepark. Het vakantiepark stelde zich op het standpunt dat het zelf de kosten moest dragen van het onderhoud van de buiten zijn eigen terrein gelegen riolering.

In een ander voorbeeld oordeelde de rechtbank dat de natuurbeheerder geen eigenaar geworden was van de 1,5 kilometer in zijn terrein doordat die leiding daarin lag. Dit komt omdat bij leidingen de normale regel (de eigenaar van de grond is eigenaar van wat er in de grond zit) doorbroken wordt door de regel van de horizontale natrekking (artikel 5:20 lid 2 BW).

Conclusie

De eigendomssituatie van een riolering is afhankelijk van meerdere factoren, waaronder de locatie van het riool, de regelgeving van de gemeente en de praktijk van de rechtspraak. De eigendomssituatie van een riolering kan worden bepaald op basis van de regels van artikel 5:20 lid 2 BW en de praktijk van de rechtspraak. De verantwoordelijkheid voor het onderhouden van een riool hangt af van wie de eigenaar is van het deel van het riool. Het is daarom belangrijk om de lokale verordeningen en juridische standaarden te raadplegen om de eigendomssituatie van een riool nauwkeurig te bepalen.

Bronnen

eigenaar