Voordruk expansievat in kelder: functie, afstemming en onderhoud

Het expansievat in een CV-installatie speelt een essentiële rol bij het reguleren van de druk in het verwarmingscircuit. Bij verwarming stijgt het watervolume door thermische uitdijing, en zonder expansievat zou de druk in het systeem explosief stijgen, wat schade en gevaar kan opleveren. In huishoudelijke verwarmingsinstallaties is het expansievat een noodzakelijke component die zorgt voor een stabiele druk en een lange levensduur van de installatie. In dit artikel wordt de voordruk van het expansievat in de kelder behandeld, met aandacht voor de correcte afstemming, de invloed van de hoogte, en het onderhoud.

Waarom is de voordruk belangrijk?

De voordruk van het expansievat is de initiële druk van de lucht in het vat voor het systeem is gevuld met water. Deze druk moet zorgvuldig worden gekozen, omdat het een directe invloed heeft op het correct functioneren van de verwarmingsinstallatie. Als de voordruk te laag is, kan de druk in het systeem bij verwarming te sterk stijgen, wat kan leiden tot het openen van het veiligheidsventiel (bij 3 bar). Als de voordruk te hoog is, kan het expansievat onvoldoende uitschakelen en het systeem niet op de juiste manier bufferen.

De juiste voordruk wordt bepaald op basis van de afstand tussen het expansievat en het hoogste punt van de installatie, zoals een radiator in de zolder. Hieronder zijn de algemeen geaccepteerde vuistregels voor de voordruk:

Deze richtlijnen zijn afkomstig uit bron [1], waarin duidelijk wordt gesteld dat de voordruk hoger moet zijn als het expansievat zich in de kelder bevindt, omdat het gewicht van het water een hogere druk op het vat uitoefent. Omgekeerd, bij een expansievat op de zolder is de voordruk juist lager.

Invloed van de hoogte op de voordruk

De hoogte van de installatie ten opzichte van het expansievat heeft een directe invloed op de benodigde voordruk. De voordruk moet voldoende zijn om het gewicht van het water in de leidingen te compenseren. Als het expansievat in de kelder hangt en de hoogste radiator zich op zolder bevindt, is er sprake van een aanzienlijke drukverschil. Hierbij geldt de vuistregel dat per meter hoogte een drukverschil van ongeveer 0,1 bar ontstaat. Dit betekent dat bij een hoogteverschil van bijvoorbeeld 8 meter, de voordruk van het expansievat 0,8 bar lager mag zijn dan de gewenste einddruk in de installatie.

In bron [3] wordt dit verder uitgelegd. Zo geeft een adviseur van GasNed aan dat bij een ketel op zolder de druk tussen de 1,2 en 1,5 bar moet liggen, terwijl een drukmeter die zich lager in de installatie bevindt, bijvoorbeeld in de begane grond, een lagere druk aangeeft. In dat geval is het nodig om rekening te houden met het hoogteverschil en de bijvulwaarde te aanpassen.

Aanbevolen voordruk per vermogen

Daarnaast is er ook een vuistregel die het expansievat volume en de voordruk koppelt aan het afgegeven vermogen van de CV-installatie. Deze richtlijnen zijn van toepassing op zowel de bronzijde (het warmtebroncircuit) als de afgiftezijde (het verwarmingscircuit):

Bron [2] geeft hierover aan dat het expansievat zowel voor de bronzijde als de afgiftezijde een rol speelt, en dat de voordruk voor de bronzijde lager is dan die voor de afgiftezijde. Hierbij geldt dat de voordruk voor de bronzijde 0,5 bar bedraagt, en voor de afgiftezijde 1,5 bar. Deze waarden kunnen worden aangepast afhankelijk van de specifieke installatie, maar het is aan te raden om dit in overleg met een professional te doen.

Hoe controleer je het expansievat?

Het is belangrijk om regelmatig te controleren of het expansievat nog goed functioneert. Er zijn enkele eenvoudige methoden om dit te doen:

1. Tiktest op het expansievat: Tik met het handvat van een schroevendraaier op de boven- en onderkant van het vat. Als het membraan intact is, klinkt het geluid bovenaan anders dan onderaan. Als het geluid overal hetzelfde klinkt, is het vat mogelijk volledig gevuld met water en is het membraan gescheurd. (Bron [1])

2. Drukcontrole: De druk in de CV-ketel moet tussen 1,5 en 2,0 bar liggen. Als de druk plotseling zakt of sterk schommelt, kan dit wijzen op een defect expansievat. In dat geval is het aan te raden om de installatie te laten inspecteren door een erkende installateur. (Bron [3])

3. Ontluchten: Soms is drukverlies het gevolg van luchtlekken in de installatie. Een volledige ontluchting kan helpen om dit te testen. Als de druk na het ontluchten steeds opnieuw stijgt tot boven de 3 bar, wijst dat op een kapot expansievat of een ander technisch probleem. (Bron [3])

Wat te doen bij een defect expansievat?

Een defect of kapot expansievat moet snel worden vervangen, omdat het anders kan leiden tot schade aan de CV-installatie. Het vervangen van het expansievat is een relatief eenvoudige klus die zelfs door een ervaren DIY-er kan worden uitgevoerd. Hieronder de stappen:

1. Afbreken van de stroom: Trek de stekker van de CV-ketel uit het stopcontact.
2. Leeglopen van het systeem: Als het expansievat in de kelder hangt, moet het systeem volledig worden afgelaten. Als het in een andere ruimte hangt, kan het systeem worden afgelaten totdat het waterniveau onder het expansievat komt.
3. Onderdeel losmaken: Draai het expansievat van de koppeling af. Let op dat het vat zwaar kan zijn als het vol water zit.
4. Nieuw vat monteren: Omschroef het schroefdraad van het nieuwe vat met teflon-tape om lekken te voorkomen. Monteer het nieuwe vat op de ophangbeugel.
5. Systeem vullen en controleren: Vul het systeem opnieuw met water via de vulkraan en zorg dat de druk tussen 1,5 en 2,0 bar komt. Ontlucht het systeem via de ontluchtingsnippel boven op het expansievat. Controleer opnieuw of de druk stabiel is. (Bron [1])

Het vervangen van het expansievat kost ongeveer 40 tot 100 euro voor het materiaal, en inclusief werkloon tussen 130 en 200 euro. (Bron [1])

Veel voorkomende problemen

Er zijn verschillende symptomen die wijzen op een probleem met het expansievat:

• Snel drukverlies: Als de keteldruk binnen enkele dagen aanzienlijk zakt, kan dit wijzen op een defect expansievat. (Bron [3])
• Drukstijging bij verwarmen: Een plotselinge stijging van de druk tot boven de 3 bar duidt op het ontbreken van een functionerend expansievat. (Bron [3])
• Gelijk klinkend geluid boven en onder het vat: Bij een tiktest is dit een indicatie dat het membraan is gescheurd. (Bron [1])
• Drukschommelingen boven 1 bar: Als de druk schommelt met meer dan 1 bar, is het expansievat mogelijk te klein of defect. (Bron [3])

In alle gevallen is het aan te raden om een professional in te schakelen om het probleem te diagnosticeren en op te lossen.

Conclusie

Het expansievat speelt een cruciale rol in een verwarmingsinstallatie door ervoor te zorgen dat de druk stabiel blijft bij veranderingen in het watervolume. De voordruk moet correct worden gekozen op basis van de afstand tot het hoogste punt van de installatie en eventueel het afgegeven vermogen. Het vervangen of controleren van het expansievat is een essentieel onderdeel van het onderhoud van een CV-installatie. Bij vermoeden van defecten is het belangrijk om snel te handelen om schade aan de installatie te voorkomen.

Bronnen

1. Het expansievat als drukbuffer
2. Warmtepomp installatie tips
3. Hoe hoog moet de druk zijn mijn CV-ketel