Racisme, media en het belang van betrokkenheid in publieke debatten

Inleiding

Racisme blijft een belangrijk en complex thema in de Nederlandse maatschappij. De discussie over hoe racisme in de media moet worden aangepakt en wie erbij betrokken moet zijn, raakt diepere structurele kwesties aan. In het licht van de beslissing van de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) om een racismedebat te organiseren met Jort Kelder als leidster, is er veel kritiek geuit door activisten en bewegingen zoals Black Renaissance. Deze kritiek richt zich niet enkel op de keuze van presentator, maar ook op het bredere vraagstuk van representatie en het vermijden van monologische vertellingen in publieke ruimtes.

Deze bijdrage biedt een overzicht van de kritiek op de organisatie van het debat, de rol van Jort Kelder in het debat, en de bredere context van betrokkenheid en representatie in media en publieke discussies.

De keuze voor Jort Kelder en de kritiek daarop

Activisten en collectieven zoals Black Renaissance hebben zich opgemeld met een harde kritiek op de beslissing van NPO om het racismedebat te laten leiden door Jort Kelder. In hun brief, gericht aan mevrouw Shula Rijxman, wordt de keuze voor Kelder omschreven als “absurd”. De reden hiervoor is dat de organisatie van het debat volgens hen grotendeels in handen blijft van witte mensen, wat volgens Black Renaissance een beeld creëert van monologische vertellingen waarin zwarte meningen en perspectieven niet centraal staan.

De kritiek gaat verder dan enkel de persoonlijke geschiedenis van Kelder. Zij benadrukken dat racisme geen mening of stelling is, maar een moorddadig systeem dat al eeuwenlang zwarte mensen uitbuit, uitsluit en onderdrukt. Door Jort Kelder te benoemen als debatleider, wordt volgens hen iets verdedigd dat alleen witte mensen het recht geven om zich racistisch uit te drukken. Dit wordt gezien als een verdere versterking van een systeem waarin zwarte mensen hun eigen stemmen verliezen.

Daarnaast wordt er verwijzing gemaakt naar een aantal kwalijke uitspraken van Jort Kelder in het verleden. Deze uitspraken, zoals het stellen dat zwarte mensen “intelligent genoeg zijn om niet meer in dit soort valkuilen te trappen”, worden gezien als een verkeerde manier om de discussie over racisme aan te kaarten. De kritiek benadrukt dat het niet om individuele fouten gaat, maar om een bredere structuur waarin het woordgebruik en het beeld van racisme worden bepaald door witte vertellers.

Het belang van representatie in de media

De kritiek richt zich niet alleen op Jort Kelder, maar ook op het productiebureau dat betrokken is bij de organisatie van het debat: PilotStudio. Volgens de kritiek bestaat dit bureau voornamelijk uit witte mensen. Activisten benadrukken dat dit een beeld creëert waarin zwarte mensen niet in staat worden gesteld om hun eigen stemmen te geven in de publieke ruimte.

De slogan “Nothing about us without us” (Niks over ons zonder ons) wordt gebruikt om te benadrukken dat zwarte mensen zelf moeten meebeslissen over hoe hun ervaringen en problemen worden verteld. Het boycotten van het debat door Black Renaissance is dan ook bedoeld als een actie om de publieke omroep te dwingen om meer zwarte vertegenwoordigers in dergelijke programma’s te betrekken.

Het 21 Maart Comité, waar Black Renaissance lid van is, organiseert jaarlijks een demonstratie tegen racisme en discriminatie. Deze organisaties zien het debat niet enkel als een televisieprogramma, maar als een maatschappelijk proces waarin het belang van inclusiviteit en betrokkenheid centraal moet staan.

De rol van de publieke omroep

De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) is verantwoordelijk voor de productie van programma’s die maatschappelijk relevant zijn en waarin diversiteit en representatie centraal moeten staan. In dit geval is de keuze voor Jort Kelder als debatleider geoordeeld door activisten als een misplaatste poging om racisme te discussiëren zonder de echte betrokkenheid van zwarte vertegenwoordigers.

De kritiek benadrukt dat de publieke omroep in haar rol als maatschappelijke spiegel, niet mag laten zien dat het woord “wit” wordt gebruikt als een kenmerk dat een positieve of negatieve lading heeft. Jort Kelder zelf heeft in het debat aangegeven dat het ongemakkelijk is om op zijn huidskleur genoemd te worden, wat volgens hem een racistische connotatie heeft. Deze opmerking wordt gezien als een illustratie van hoe het debat opnieuw in de hand werkt van een wit perspectief.

Daarnaast stelt Jort Kelder in zijn uiteenzetting in het programma de vraag of zwarte mensen iets moeten doen aan racisme, of of alleen witte mensen verantwoordelijk zijn. Deze vraag wordt gezien als een verkeerde focus, omdat racisme niet een kwestie van individueel gedrag is, maar een structuur van ongelijkheid die systematisch is ingebed in maatschappelijke en institutionele regels.

Het debat als maatschappelijk proces

Activisten en collectieven zoals Black Renaissance benadrukken dat het debat over racisme niet enkel een televisieprogramma moet zijn, maar een maatschappelijk proces waarin zwarte mensen centraal staan. Zij stellen dat de publieke omroep een rol moet spelen in het faciliteren van dialogen waarin zwarte meningen en ervaringen niet worden weggestreept of ondergeschikt gemaakt aan witte perspectieven.

De kritiek richt zich daarom niet enkel op de inhoud van het debat, maar ook op de vorm: wie mag spreken, wie bepaalt de agenda, en wie bepaalt wat relevant is. Deze vragen zijn van groter belang dan de inhoud van de discussie zelf, omdat de manier waarop het debat is opgezet, bepaalt welke stemmen gehoord worden en welke versterkt worden.

Conclusie

Racisme is een complex en structureel probleem dat niet beperkt kan blijven tot individuele acties of uitspraken. De beslissing van de Nederlandse Publieke Omroep om een racismedebat te organiseren met Jort Kelder als leidster, heeft gevolgen die ver buiten het televisieprogramma zelf vallen. De kritiek van activisten en collectieven zoals Black Renaissance benadrukt dat het belang van betrokkenheid en representatie in dergelijke programma’s niet kan worden genegeerd.

Het debat moet gezien worden als een maatschappelijk proces waarin de stemmen van alle betrokken partijen centraal staan. De publieke omroep heeft in haar rol als maatschappelijke spiegel, de verantwoordelijkheid om dit proces eerlijk en inclusief te maken. Het is van groot belang dat dergelijke programma’s niet worden gedomineerd door een enkele vertelling, maar dat er ruimte is voor meerdere perspectieven en ervaringen.

De kritiek op de keuze van Jort Kelder en de manier waarop het debat is opgezet, benadrukt dat inclusiviteit en diversiteit geen lege retoriek mogen blijven. Het is een verantwoordelijkheid van zowel mediaorganisaties als individuen om ervoor te zorgen dat de publieke ruimte een spiegel is van de maatschappij in haar geheel, en niet alleen van een beperkte groep.

Bronnen

1. BNNVARA - Oproep tot boycot racisme-debat NPO geleid door Jort Kelder