Vrije hoogte van keldertrappen volgens het Bouwbesluit: eisen en uitzonderingen

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

De vrije hoogte bij keldertrappen is een onderwerp dat vaak leidt tot discussie bij bouwprojecten, renovaties en aansluitingen. Het Bouwbesluit legt een aantal eisen vast, maar de toepassing van deze regels kan variëren afhankelijk van de functie van de kelder en de situatie in het kader van bestaande of nieuwbouw. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de relevante eisen, uitzonderingen en praktische toepassingen, gebaseerd op voorbeelden en uitleg uit diverse bronnen.

Aanleiding en toepassing van de vrije hoogte-eisen

In het Bouwbesluit wordt voor verschillende ruimten en toegangswegen een minimale vrije hoogte vastgelegd. Voor verblijfsruimtes en -gebieden is de eis meestal 2,30 meter. Deze eisen zijn bedoeld om comfort, toegankelijkheid en veiligheid te waarborgen, vooral bij verblijfsfuncties.

Een kelder kan echter verschillende functies hebben, zoals opslagruimte, extra woonruimte of zelfs een volledig woonfunctie. Afhankelijk van deze functie kunnen ook de eisen voor de vrije hoogte van de trap anders zijn.

Kelder als onbenoemde ruimte

Als een kelder niet als verblijfsruimte of verblijfsgebied is benoemd, maar bijvoorbeeld als opslagruimte of "overige functie", hoeft de trap naar deze ruimte niet per se aan de vrije hoogte-eisen te voldoen. Dit blijkt uit meerdere uitlegreacties op het forum Bouwhelp.nl. Een gebruiker stelde bijvoorbeeld de vraag of een trap naar een kelder die als onbenoemde ruimte functioneert aan een vrije hoogte-eis moet voldoen. Een antwoord daarop luidt:

"Hoeft geen vrije hoogte te worden aangehouden omdat de ruimte onbenoemd is."

Dit betekent dat in dergelijke gevallen geen vrije hoogte van 2,30 meter hoeft te worden aangehouden. Echter, als de kelder daarna toch als verblijfsruimte wordt gebruikt, kunnen er andere eisen gelden. Dit brengt ook de vraag met zich mee of een kelder die wordt gebruikt als extra woonruimte in feite wel als verblijfsruimte moet worden benoemd.

Kelder als verblijfsruimte

Wanneer een kelder wordt benoemd als verblijfsruimte of wordt gebruikt als extra woning, gelden andere eisen. In dergelijke gevallen is het meestal vereist dat de trap naar deze ruimte aan een minimale vrije hoogte van 2,30 meter voldoet. Dit is ook bepaald door het Bouwbesluit, dat in artikel 2.24 bepaalt dat een verblijfsruimte bereikbaar moet zijn via een trap die aan bepaalde eisen voldoet, waaronder ook de vrije hoogte.

Een gebruiker op het forum stelde een vergelijkbare vraag:

"Mocht je de kelder tot je woonfunctie willen rekenen, moet er een vaste trap aanwezig zijn met een vrije hoogte van 2,30 meter."

Dit betekent dat als de kelder functie heeft als verblijfsruimte, de trap er naar toe aan de standaard vrije hoogte-eisen moet voldoen. In dit geval zou een trap van 2,30 meter voldoen aan het Bouwbesluit.

Aanbouw- en renovatieprojecten

Een specifieke situatie die vaak optreedt, is de aanbouw van een kelder onder een bestaande woning. Hierbij kan het voorkomen dat de bestaande kelder lager is en daardoor niet aan de vrije hoogte-eisen voldoet. In dergelijke gevallen kan er een nieuwe kelder worden aangelegd, die wel aan de eisen voldoet, terwijl deze toegankelijk gemaakt wordt via de bestaande, lage kelder.

Een gebruiker op het forum stelde bijvoorbeeld de volgende situatie voor:

"Onder een bestaande woning ligt een 1,85 m brede kelderzone half verdiept in de grond. De vrije hoogte is beperkt, maar 1,80m. Deze ruimte is bereikbaar met een trap vanuit de hal op begane grond verdieping. We missen een slaapkamer. Ik wil graag een nieuwe kelder met 2,30m vrije hoogte plaatsen onder de tuin, welke zal grenzen aan deze oude en lage kelder. De nieuwe kelder met een slaapkamer en badkamer wordt dus toegankelijk via de trap in de bestaande kelder."

De gebruiker vroeg of deze aanpak zou voldoen aan het Bouwbesluit. Hierbij wordt ook het aspect van de vrije doorgang genoemd, die bij bestaande bouw 1,70 meter mag zijn. Deze regel is bedoeld voor vluchtroutes en niet noodzakelijk voor toegangswegen naar verblijfsruimtes.

Een antwoord op de vraag luidt:

"Ik zie het in Bouwbesluit dat de vrije doorgang voor een vluchtroute bij bestaande bouw 1,70m hoog mag zijn. Dus ik voldoe aan de regels met deze oplossing?"

Echter, als de nieuwe kelder een verblijfsruimte is, dan zou het ook mogelijk zijn dat de toegangsweg naar die ruimte aan de eisen voor verblijfsfuncties moet voldoen, inclusief vrije hoogte van 2,30 meter.

De rol van de gemeente en bouwvergunning

In de praktijk is het belangrijk om rekening te houden met de rol van de gemeente bij aanvragen voor bouwvergunningen. De gemeente is verantwoordelijk voor het toezicht op de bouwkwaliteit in Nederland en zal in veel gevallen strenger toezicht uitoefenen bij nieuwbouwprojecten dan bij bestaande bouw. Dit is ook duidelijk uitgelegd in een reactie op een discussie over de aanbouw van een kelder onder een woning van 1930:

"De gemeente heeft ook de verantwoordelijkheid om op de bouwkwaliteit in NL te handhaven, en zal daarom altijd op nieuwbouw sturen, ook wanneer de wet daar niet duidelijk in is."

Deze uitleg geeft aan dat de gemeente, zelfs bij aanbouwprojecten, vaak richtlijnen voor nieuwbouw zal hanteren. Dit betekent dat een kelder die wordt benoemd als verblijfsruimte waarschijnlijk ook aan de standaard eisen voor vrije hoogte en toegankelijkheid moet voldoen.

Uitzonderingen en flexibiliteit

Hoewel het Bouwbesluit in de meeste gevallen duidelijke eisen legt, zijn er ook situaties waarin uitzonderingen of flexibiliteit mogelijk zijn. Dit kan het geval zijn bij bestaande bouw, waarbij de oude situatie niet per se aan alle huidige eisen hoeft te voldoen. De vraag is dan of een aanbouwproject, zoals een nieuwe kelder onder een bestaande woning, wel of niet aan de huidige eisen moet voldoen.

Een antwoord op deze vraag luidt:

"B: Natuurlijk moet dat worden toegestaan, u zegt zelf dat de woning aan het minimum voldoet, meer vraagt het Bouwbesluit niet. Het is niet aan de individuele toetser om daar iets van te vinden."

Dit betekent dat als de bestaande woning aan het minimum van het Bouwbesluit voldoet, de aanbouw van een kelder onder die woning niet per se aan extra eisen hoeft te voldoen, tenzij de kelder een verblijfsfunctie krijgt. In dat geval kunnen er wel nieuwe eisen gelden.

Samenvatting van de regels

De eisen rondom de vrije hoogte van een keldertrap zijn afhankelijk van de functie van de kelder. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste regels, gebaseerd op de beschikbare informatie:

Functie van de kelder	Vrije hoogte-eisen	Opmerkingen
Onbenoemde ruimte / opslagruimte	Geen eisen voor vrije hoogte	De trap hoeft niet aan de standaardeisen voor vrije hoogte te voldoen.
Verblijfsruimte / woonfunctie	2,30 meter vrije hoogte	Als de kelder wordt benoemd als verblijfsruimte, gelden de eisen voor verblijfsfuncties.
Aanbouw onder bestaande woning	Afhankelijk van functie en gemeentelijke regels	De gemeente kan strengere eisen stellen, vooral bij nieuwbouw of verbetering van bestaande bouw.
Bestaande kelder met toegang tot nieuwe kelder	1,70 meter vrije hoogte voor doorgang (als vluchtroute)	Voor vluchtroutes is een lagere vrije hoogte toegestaan.

Toepassing in de praktijk

Bij het ontwerp of de renovatie van een kelder is het dus belangrijk om te bepalen wat de functie van de ruimte is. Is het een opslagruimte, of wordt het gebruikt als extra verblijfsruimte? Hangt het af van de bestaande situatie, of is er sprake van nieuwbouw?

In het eerste geval hoeft de trap niet per se aan de standaardeisen te voldoen. In het tweede geval is het vaak wenselijk om aan de eisen voor verblijfsruimtes te voldoen, zodat de kelder functioneel en toegankelijk is. Dit is ook belangrijk bij eventuele toekomstige verkoop of splitsing van de woning.

Conclusie

De vrije hoogte van een keldertrap is geen absoluut vastgestelde eis, maar varieert afhankelijk van de functie van de kelder en de situatie in het kader van bestaande of nieuwbouw. In veel gevallen hoeft een trap naar een kelder die als opslagruimte functioneert niet aan de standaardeisen te voldoen. Als de kelder echter als verblijfsruimte wordt benoemd of gebruikt, gelden wel eisen voor vrije hoogte van 2,30 meter.

Het is daarom belangrijk om bij elke kelderaanleg of -renovatie te overwegen wat de functie van de ruimte is en of er sprake is van bestaande bouw of nieuwbouw. Dit bepaalt niet alleen de eisen voor de vrije hoogte, maar ook voor toegankelijkheid, verlichting, ventilatie en andere bouweisen.