Trillingsvrije damwandtechniek bij kelderaanleg: een expertanalyse

Published by Redactie on juli 15, 2025 | Category kelder

Bij de aanleg van kelders of souterrains onder bestaande woningen speelt de grondwaterstand een cruciale rol. Om veilig en zonder schade aan de bestaande fundering te kunnen graven, is vaak het gebruik van een damwand nodig. Een specifieke techniek die in recente jaren vooruitgang boekt, is het inpandig aanbrengen van een trillingsvrije damwand. Deze methode is vooral geschikt voor situaties waarbij trillingen van conventionele heien- of damwandtechnieken het risico op instorting of funderingsbeschadiging zouden vergroten.

In dit artikel wordt een gedetailleerde beschrijving gegeven van de technische mogelijkheden en toepassingsgebieden van trillingsvrije damwandtechniek, met een focus op de toepassing bij kelderaanleg. Tevens wordt ingegaan op de relevante regelgeving en vergunningverplichtingen die van toepassing zijn bij het aanbrengen van damwanden op of nabij waterkeren of duinen.

Inpandige damwandtechniek bij kelderaanleg

Bij de renovatie van oudere panden wordt steeds vaker gekozen voor de aanleg van een souterrain of kelder onder het bestaande bouwwerk. Deze keuze is vaak gebaseerd op ruimtebehoefte, het verbeteren van de energieprestatie van het huis of het verhogen van de verkoopwaarde. Echter, het graven onder de grondwaterstand vereist vaak het gebruik van een damwand om de bodem stabiel te houden en vocht- of waterinbreng te voorkomen.

Een trillingsvrije damwandtechniek wordt hier in sommige gevallen voorkeur gegeven boven traditionele methodes. Deze techniek is het meest geschikt in situaties waar sprake is van hoogtebeperkingen of waar trillingsgevoelige funderingen aanwezig zijn. Het inpandig aanbrengen van een stalen damwand met behulp van een mini-heistelling of trillingsvrije installatiemethode is een technisch ingrijpende maar effectieve oplossing.

De Waalpaal heeft bijvoorbeeld een specifieke techniek ontwikkeld voor het inpandig aanbrengen van stalen damwanden. Deze methode is trillingsarm, waardoor het risico op schade aan bestaande constructies minimaal wordt. De damwand wordt in segmenten aangebracht, afhankelijk van de ruimtelijke omstandigheden en de hoogte van de bestaande structuur. Deze aanpak is vooral geschikt voor situaties waarbij conventionele heien of damwandtechnieken niet toepasbaar zijn vanwege ruimtelijke beperkingen of gevoelige funderingssystemen.

Regelgeving en vergunningverplichtingen

Het aanbrengen van damwanden, zowel op als nabij waterkeren en duinen, valt onder de relevante lokale en regionale regelgeving. In de praktijk betekent dit dat dergelijke constructies niet altijd zonder toestemming kunnen worden uitgevoerd. De Rijnlandregio stelt bijvoorbeeld duidelijke voorwaarden op voor het aanbrengen van constructies op of in de buurt van waterkeren.

Lichte versus zware constructies

Volgens de regelgeving kunnen beschoeiingen en damwanden verschillend worden behandeld afhankelijk van hun gewicht en constructie. Lichte constructies, zoals houten palen met een waterdoorlatend doek of houten schotten, kunnen in de meeste gevallen zonder vergunning worden geplaatst. Echter, bij zwaardere constructies, bijvoorbeeld met verankeringen of diepere grondwerken, is een vergunning meestal verplicht.

In het binnentalud van een waterkering zijn de risico’s vanwege de stabiliteit van de kering zo groot dat er bijna altijd een vergunningplicht geldt. Voor het buitentalud en de kruin kan het aangaan van lichte constructies onder bepaalde voorwaarden toegestaan zijn. Het is belangrijk om vooraf te controleren of de constructie voldoet aan de omschrijving van een "lichte constructie" zoals gedefinieerd in de regelgeving.

Verwijderen of slopen van damwanden

Het verwijderen of slopen van bestaande damwanden, heipalen of grote leidingen kan de stabiliteit van de waterkering in gevaar brengen. Rijnland geeft daarom de voorkeur aan het bewaren van deze elementen in de kering. Wanneer toch verwijdering noodzakelijk is, is een maatwerkafweging nodig en daarmee ook een vergunning.

Het verwijderen van bijvoorbeeld palen uit een waterkering kan leiden tot lekken of instabiliteit in de bodem. Daarom is het verplicht om gaten die ontstaan bij dergelijke werken, correct te vullen. Deze aanpak is bedoeld om de waterkering in stand te houden en eventuele negatieve gevolgen voor de omgeving te voorkomen.

Technische voorwaarden bij de aanleg van damwanden

Grondwater en dieptes

Bij de aanleg van damwanden, vooral in combinatie met zandwinplassen of diepere grachtwerken, zijn er specifieke regels opgesteld om de geologische balans en de stabiliteit van de bodem te waarborgen. Graven van water met een diepte van meer dan 2,5 meter beneden de waterspiegel kan leiden tot veranderingen in de kwel- en infiltratiepatronen. Dit kan op zijn beurt gevolgen hebben voor de waterkwaliteit en de stabiliteit van de omringende grond.

Het aanleggen van diepe plassen in de buurt van waterkeren vraagt daarom een maatwerkafweging. De stabiliteit van het talud en de afstand tot de waterkering zijn hierbij bepalende factoren. In kwetsbare kwelgebieden is het graven van oppervlaktewater extra gevoelig. Daar kan het opbarsten van de bodem of het verhogen van zilte kwel voorkomen, wat negatieve effecten kan hebben op de ecosystemen en de waterkwaliteit.

Toegestane verhardingen en wegen

Het aanleggen van wegen en paden op de kruin van een waterkering is toegestaan, maar onder strikte voorwaarden. De verharding mag niet worden ingegraven en de ophoging (cunet) mag maximaal 20 cm bedragen. Hiermee wordt gegarandeerd dat inspecties van de waterkering mogelijk blijven en dat de verharding gemakkelijk kan worden verwijderd indien nodig.

In sommige gevallen kan Rijnland toestaan dat een iets hoger cunet of een groter oppervlak wordt aangelegd, maar dit is afhankelijk van de specifieke omstandigheden en vereist vaak een maatwerkvergunning.

Trillingsvrije boringen en boogzinkers

In gevallen waarin gebruik wordt gemaakt van sleufloze technieken zoals boringen of boogzinkers, zijn er ook specifieke regels opgesteld. Bij deze technieken moet de boring minimaal 2,5 meter boven de onderzijde van de afsluitende laag geplaatst worden. Dit is bedoeld om kwel en eventuele bodeminstabiliteit te voorkomen.

In uitzonderlijke gevallen kan het college van bestuur (Rijnland) afwijken van deze norm, bijvoorbeeld bij het gebruik van een gestuurde horizontale boring waarbij de boring zo verticaal mogelijk wordt uitgevoerd en waarbij een mantelbuis wordt gebruikt om kwel te voorkomen. Dit maakt het mogelijk om constructies te plaatsen zonder de stabiliteit van de waterkering zwaargewicht te belasten.

Kustgebieden en bebouwingscontouren

In de kustgebieden is de aanleg van nieuwe bouwwerken onderworpen aan specifieke regels, vooral in de duinen. Daar wordt aandacht besteed aan de natuurlijke dynamiek van het duingebied en aan de mogelijke effecten op de stabiliteit van de waterkering.

Nieuwe bouwwerken buiten de bebouwingscontouren van kustplaatsen mogen worden aangelegd mits ze niet de natuurlijke ontwikkeling van het duingebied belemmeren. In deze gebieden is er meer ruimte voor natuurlijke veranderingen, zoals zeespiegelstijging, en wordt daarom een lagere bebouwingsdichtheid toegestaan.

Een belangrijke voorwaarde bij de aanleg van nieuwe constructies in deze gebieden is de hoogte van de fundering. De onderkant van de vloerbalken moet minimaal op NAP + 4,5 meter worden aangebracht. Hiermee wordt gegarandeerd dat het zand onder de constructie voldoende ruimte heeft om zich natuurlijk te bewegen.

Conclusie

Het inpandig aanbrengen van damwanden, en in het bijzonder trillingsvrije damwandtechniek, is een technisch ingewikkelde maar effectieve oplossing bij de aanleg van kelders onder bestaande woningen. Deze methode is vooral geschikt in situaties waar conventionele heien of damwandtechnieken niet toepasbaar zijn vanwege hoogtebeperkingen of gevoelige funderingen. Het gebruik van een mini-heistelling of trillingsvrije installatiemethode zorgt voor een minimale invloed op de bestaande structuur.

De regelgeving rondom het aanbrengen van damwanden op of in de buurt van waterkeren en duinen is strikt en vereist vaak een vergunning. Het verschil tussen lichte en zware constructies is van groot belang bij het bepalen van de toegestaan maatregelen. Bij het verwijderen van bestaande damwanden of heipalen is het van groot belang om de stabiliteit van de kering te waarborgen, wat vaak een maatwerkafweging vereist.

Bij de aanleg van damwanden of andere constructies dient rekening te worden gehouden met de mogelijke effecten op de grondwaterbewegingen, de kwel en de bodemstabiliteit. Deze aspecten vragen een zorgvuldige afweging en kunnen bijdragen aan een duurzame aanpak van de grondwerken.

Tegen de achtergrond van zeespiegelstijging en klimaatverandering is het bouwen in kustgebieden extra gevoelig. Daarom zijn er duidelijke regels opgesteld voor het aanleggen van nieuwe bouwwerken, met name in duinen. Deze regels zijn bedoeld om zowel de natuurlijke dynamiek van het gebied als de stabiliteit van de waterkering te waarborgen.