Zijwaartse krachten en funderingsproblemen bij kelders: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Published by Redactie on juli 15, 2025 | Category kelder

In de bouwsector en bij woningbeheer is het begrijpen van de werking van funderingen en de invloed van zijwaartse krachten van essentieel belang. Kelders zijn een typisch voorbeeld van onderdelen van een woning die zich kwetsbaar tonen voor funderingsproblemen, vanwege hun directe verbinding met de bodem en de druk die deze kan uitoefenen. Binnen dit artikel worden de technische aspecten van fundering en zijwaartse krachten besproken, met een nadruk op kelders, aangevuld met praktische maatregelen en mogelijke oplossingen.

Funderingsproblemen en hun oorzaken

Funderingen vormen de basis van elke bouwconstructie en zijn cruciaal voor de stabiliteit van het gehele bouwwerk. Wanneer zijwaartse krachten op een fundering worden uitgeoefend – bijvoorbeeld door grondverzakking, vochtige grond of druk van wortels – kan dit leiden tot scheuren in muren, verplaatsing van constructiedelen of zelfs instabiliteit van het gehele gebouw. Dit is met name van toepassing op kelders, omdat deze direct in contact staan met de grond en daardoor gevoeliger zijn voor de druk van de omringende bodem.

Een van de meest voorkomende problemen bij kelders is vochtoverlast, die vaak het gevolg is van slechte afwatering of een hoge grondwaterstand. Dit vocht kan niet alleen leiden tot schimmelvorming en rotting van houten constructiedelen, maar ook de fundering onder druk zetten. Door de vochtige omstandigheden kan de bodem onder het keldervloeren zetten of slijten, wat resulteert in scheuren in de wanden of vloeren.

Daarnaast kunnen bomen in de directe omgeving van een kelder een rol spelen. Hun wortels kunnen de fundering omhoog duwen of de vochthuishouding rondom de kelder verstoren. Dit kan op de lange termijn leiden tot verlies van stabiliteit. Ook is het belangrijk om te letten op de afwatering van het terrein rondom de kelder. Een slechte afwatering kan ervoor zorgen dat water zich opstulpt in de keldervloer, wat op zijn beurt kan leiden tot zettingen en scheuren in de constructie.

Zijwaartse krachten en hun gevolgen

Zijwaartse krachten kunnen op verschillende manieren op de fundering en de kelderconstructie werken. Deze krachten kunnen het gevolg zijn van grondverzakking, vochtige grond, worteldruk of ongelijke zettingen van de grond rondom de fundering. In de bouwtechnologie worden verschillende maatregelen genomen om deze krachten te beheersen, zoals het aanbrengen van een zandbed onder tunnelelementen of het gebruik van tand- of deuvelconstructies om dwarskrachten te overbrengen.

Een belangrijk gevolg van zijwaartse krachten is dat de fundering kan verplaatsen of verdraaien. Dit kan leiden tot scheuren in de wanden en vloeren van de kelder, en in ernstige gevallen ook tot schade aan het bovenliggende gedeelte van het gebouw. In kelders kan het probleem verder worden verergd door de aanwezigheid van ijzeren profielen in de metselwerken, die in de loop der tijd roesten en scheuren veroorzaken. Deze ijzeren profielen zijn typisch aan te treffen in kelders uit de tweede helft van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.

Ook het pleisterwerk in kelders is vaak sterk belast door vocht en zouten. Dit leidt tot loslating van het pleisterwerk en in ernstige gevallen tot volledig losgaan van het afwerking. Een dun kalkpleisterlaagje, ook wel vertinlaag genoemd, is in dergelijke gevallen meestal een betere oplossing. Het is dun en laat vocht gemakkelijker uittreden, waardoor de muren minder onder druk komen te staan.

Herstelmaatregelen en preventieve acties

Wanneer schade al heeft plaatsgevonden, zijn er verschillende manieren om de fundering en kelderconstructie te herstellen of te versterken. Bijvoorbeeld, bij horizontale of diagonale scheuren in de buitenmuur kan het gaan om funderingsproblemen of spatkrachten vanuit de kap. In dergelijke gevallen is het aanbevolen om een bouwkundig specialist in te schakelen voor nader onderzoek en eventueel versterking van de fundering.

Een belangrijke preventieve maatregel is het zorgen voor een goede afwatering rondom de kelder. Dit kan bereikt worden door drainagebuizen aan te leggen of een klokpomp met niveauregelaar in de keldervloer te plaatsen. Ook het verlagen van de grondwaterstand rondom het gebouw kan helpen bij het beheersen van zijwaartse krachten.

Bij het aanbrengen van pleisterwerk in kelders is het van essentieel belang om te wachten tot de muren volledig droog zijn en de oorzaak van vochtoverlast is verholpen. Een vuistregel is om minstens twee tot drie jaar te wachten met het opnieuw pleisteren, afhankelijk van de hardheid van het gesteente. Te snel pleisteren kan leiden tot verdere schade en het verergen van de oorzaak van de vochtoverlast.

Constructieve oplossingen in de praktijk

In het bouwproces worden vaak constructieve oplossingen toegepast om de invloed van zijwaartse krachten te beheersen. Een voorbeeld daarvan is het gebruik van een tand- of deuvelconstructie. Deze constructies zijn bedoeld om dwarskrachten in twee richtingen over te brengen en worden vaak toegepast bij tunnelelementen of bij de overgang tussen een tunnelelement en een overgangsgedeelte.

De tandconstructie heeft de voorkeur boven de deuvelconstructie, omdat het minder staalwerk vereist en daardoor sneller en efficiënter kan worden uitgevoerd. Bovendien kan het aanbrengen van de tandconstructie worden uitgevoerd ter plaatse, wat de constructie stabieler maakt. Echter, in bepaalde gevallen, zoals bij fundering op palen, kan het gebruik van een tand- of deuvelconstructie juist ongewenst zijn, omdat het kan leiden tot grote krachten in de constructie bij ongelijke zettingen.

Ook bij de fundering van de kelder zijn er technische maatregelen die genomen kunnen worden. Zo kan bijvoorbeeld een zandbed onder de fundering worden aangebracht, maar dit zand bereikt niet altijd alle hoeken en kan leiden tot gaten en zettingen in de fundering. Daarom is het belangrijk om het zand goed aan te brengen en eventueel aanvullende maatregelen te nemen om de stabiliteit te waarborgen.

Conclusie

Zijwaartse krachten op funderingen en kelders zijn een serieuze uitdaging in de bouwsector. Deze krachten kunnen leiden tot scheuren, verplaatsingen en zelfs instabiliteit van het gehele bouwwerk. Het is daarom van belang om deze krachten goed te begrijpen en passende maatregelen te nemen. Preventieve acties zoals een goede afwatering, afstand houden van bomen en het wachten met het opnieuw pleisteren van muren zijn cruciale stappen om schade te voorkomen.

Wanneer schade al heeft plaatsgevonden, zijn herstelmaatregelen zoals versterking van de fundering, het aanbrengen van een vertinlaag en het inzetten van tand- of deuvelconstructies essentieel. Het is altijd aan te raden om bij complexe problemen een bouwkundig specialist in te schakelen om een passend en duurzaam herstelplan op te stellen.