Het riool in Amsterdam: structuur, functie en toekomst

Published by Redactie on juli 2, 2025 | Category riolering

In de stad Amsterdam is de riolering een cruciaal onderdeel van de stedelijke infrastructuur. Zonder een goed functionerend rioolstelsel zou het waterbeheer, de hygiëne en zelfs de leefbaarheid van de inwoners ernstig onder druk komen te staan. De riolering in Amsterdam is vanwege de historische en geografische situatie uniek in Nederland. De stad beschikt over zowel een gescheiden als een gemengd rioolstelsel, afhankelijk van de wijk. Dit artikel beschrijft de inrichting van de gemeentelijke riolwaterbeheeractiviteiten, de functie van de betrokken organisaties zoals Waternet en het waterschap AGV, en de voordelen en uitdagingen van dit systeem.

Gescheiden en gemengd rioolstelsel

In oudere wijkdeel van Amsterdam wordt het regenwater en het afvalwater vaak in dezelfde rioolbuizen gevoerd. Dit wordt een gemengd rioolstelsel genoemd. Tijdens normale regenbuien stroomt het water vanuit het riool naar een rioolgemaal, dat het vieze water naar de waterzuivering pompt. Daar wordt het water geschoond voordat het weer in rivieren of kanaalen terechtkomt. Tijdens harde regenbuien kan het riool het water niet altijd meteen afvoeren, waardoor het water in grote opvangbakken wordt opgeslagen. Dit kan ertoe leiden dat het water in de gracht terechtkomt.

In nieuwere wijkdeel, zoals de Zuidas of de nieuwe stadsbuurten, is het riool gescheiden. Dit betekent dat het regenwater apart van het afvalwater wordt opgevangen. Het voordeel van een gescheiden stelsel is dat het regenwater niet vervuild wordt door afvalwater en direct naar rivieren, kanaalen of vijvers kan worden teruggeslingerd. Afvalwater wordt eerst schoongemaakt en pas daarna in de natuur geloosd. Dit systeem draagt bij aan een betere waterkwaliteit en efficiënter waterbeheer.

Waternet en de gemeentelijke riolwaterbeheeractiviteiten

De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor het functioneren van het riool. De uitvoering en het beheer van de riolwaterbeheeractiviteiten wordt overgelaten aan Waternet, een gemeenschappelijke operationele organisatie waarin Amsterdam samenwerkt met het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV). Waternet is een stichting en voert in 2021 nog altijd de gemeentelijke rioolwatertaken uit. Hoewel Waternet de uitvoering uitvoert, blijft Amsterdam uiteindelijk verantwoordelijk voor de kwaliteit van het systeem.

De samenwerking tussen Amsterdam en AGV is gebaseerd op een samenwerkingsovereenkomst, die in de jaren '90 is aangegaan. Deze overeenkomst bepaalt hoe de gemeentelijke rioolwaterbeheeractiviteiten worden ingericht, welke taken er zijn en wie er verantwoordelijk voor is. Waternet is, voor zover bij ons bekend, de eerste en enige instelling in Nederland die zich richt op de hele watercyclus, van drinkwater tot watersysteem. Dit maakt het systeem uniek in Nederland.

De rol van de gemeente en AGV

De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor de uitvoering van de riolwaterbeheeractiviteiten, waaronder het beheer van het riool, het onderhoud van de riolering en het afvoeren van het afvalwater naar de waterzuivering. De gemeente voert dit onder andere uit via Waternet. Het waterschap AGV is verantwoordelijk voor het zuiveren van het afvalwater en het beheer van het drinkwater. Samen werken zij aan een efficiënt en duurzaam waterbeheer.

De gemeente Amsterdam is ook verantwoordelijk voor het beheer van het binnenwater, wat in de jaren 2011 tot 2019 voor een deel is teruggehaald door de gemeente. De inrichting van de gemeentelijke watertaken is in Nederland uniek, aangezien Waternet zich richt op de hele watercyclus, van drinkwater tot watersysteem.

De financiële inrichting: rioolheffing

In Amsterdam is er één rioolheffing ter dekking van de kosten die gekoppeld zijn aan alle rioolwaterbeheeractiviteiten. Er is sprake van twee heffingsmaatstaven: één op basis van het eigenaarschap (het eigenarendeel), en één op basis van gebruik (het gebruikersdeel). Het eigenarendeel is een vast tarief dat elke perceeleigenaar betaalt. In 2020 lag dit tarief op € 138,33. Het variabele tarief wordt niet meegenomen in de benchmarks, maar is gebaseerd op het aantal kubieke meters geloosd water in het riool.

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) schrijft voor dat bij kostenverhaal van waterdiensten (waaronder de rioolheffing) met het beginsel "de vervuiler betaalt" rekening moet worden gehouden. Hierdoor is een variabel bedrag naar gebruik bovenop een vast bedrag toegestaan. Amsterdam is hierin actief in gegaan met variabele tarieven naar gebruik.

Problemen en uitdagingen

Hoewel het systeem in de regel goed werkt, zijn er wel problemen en uitdagingen. De inrichting van de gemeentelijke riolwaterbeheeractiviteiten is sinds de oprichting in 1997 vrijwel niet veranderd. Dit heeft ertoe geleid dat er geen evaluaties, heroverwegingen en herijkingen zijn geweest, wat de toekomstbestendigheid van de inrichting in gevaar brengt. Dit resulteert in incidenten en problemen.

Daarnaast zijn er geen periodieke evaluaties van de inrichting, wat betekent dat er geen actuele informatie is over de werking van het systeem. Ook is de samenwerkingsovereenkomst van 1997 niet volledig overgenomen in de nieuwe overeenkomsten van 2006 en 2011, wat onduidelijkheid oplevert over de frequentie van financiële en bestuurlijke rapportage.

Conclusie

De riolering in Amsterdam is vanwege de historische en geografische situatie uniek in Nederland. De stad beschikt over zowel een gescheiden als een gemengd rioolstelsel, afhankelijk van de wijk. De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor het functioneren van het riool, waarbij Waternet een cruciale rol speelt. De samenwerking tussen de gemeente en het waterschap AGV is gebaseerd op een samenwerkingsovereenkomst, die in de jaren '90 is aangegaan. De inrichting van de gemeentelijke riolwaterbeheeractiviteiten is in Nederland uniek, aangezien Waternet zich richt op de hele watercyclus, van drinkwater tot watersysteem. Hoewel het systeem in de regel goed werkt, zijn er wel problemen en uitdagingen, waaronder het gebrek aan evaluaties en heroverwegingen.

Bronnen

gemeente