Veilig werken met grond: Taluds en constructies bij grondwerken

Published by Redactie on juli 16, 2025 | Category grondwerk

Bij grondwerken, zoals het aanleggen van ondergrondse leidingen of het aanleggen van bouwputten en sleuven, is veiligheid van het grootste belang. Onvoorzichtig graven leidt jaarlijks tot gewonde en zelfs dodelijke slachtoffers. Een belangrijk aspect van veilig grondwerk is het hanteren van veilige taluds en het toepassen van grondkerende constructies. Deze maatregelen helpen om instortgevaar, inkalven en andere ongelukken te voorkomen.

De publicatie CROW 335 ‘Werken met stabiele grond’, ontwikkeld door een werkgroep met expertise uit diverse sectoren, biedt praktische richtlijnen voor veilig en verantwoord grondwerk. Deze richtlijnen zijn vooral gericht op grondwerken met een beperkte omvang, zoals het verleggen van kabels of leidingen. Het document bevat een stroomschema waarmee stapsgewijs het veiligste talud bepaald kan worden, afhankelijk van de ondergrond en de diepte van de ontgraving.

In dit artikel worden de belangrijkste richtlijnen en aanbevelingen voor veilig talud en grondwerk besproken, met een focus op praktische toepassing, risico’s en noodzakelijke voorbereidingen.

Veilige taluds en grondkerende constructies

Een veilig talud is een hellingsverhouding die veilig is om te graven en te werken. Het verloop van het talud hangt af van de aard van de ondergrond. In zachte of losse grond is een steiler talud minder veilig dan in stevige grond. Bij putten en sleuven met een diepte van 1 meter of meer is het verplicht om veilige taluds of grondkerende constructies te gebruiken. Deze constructies kunnen bestaan uit:

Bekistingen
Stempelingen
Damwanden
Mineurswanden

Bij het hanteren van taluds wordt het stroomschema uit de CROW-publicatie gebruikt. Dit schema bepaalt het veiligste talud op basis van de bekende ondergrond en de omstandigheden op de werkplek. Hoe beter de ondergrond is gekend, des te gerichter de maatregelen kunnen worden genomen.

Voorbeelden van veilige taluds

In stevige, droge grond: 1:1 (1 meter verticaal, 1 meter horizontaal)
In zachte of vochtige grond: 1:1,5 tot 1:2
In zeer zachte of losse grond: 1:2 tot 1:3

Het is belangrijk om dit schema te volgen om risico’s op instorten of inkalven te beperken. Een te steil talud verhoogt het risico op schuiven of kantelen van de grond.

Voorbereiding van grondwerken

Voordat met grondwerken begonnen kan worden, is een grondige voorbereiding nodig. Deze voorbereiding omvat meerdere stappen:

1. Bodemverontreiniging controleren

Voordat er begonnen kan worden met graven, dient er duidelijkheid te zijn over de schoonheid van de grond. Als uit documenten blijkt dat de grond verontreinigd is, moeten extra maatregelen genomen worden, zoals het volgen van de richtlijnen in de CROW-publicatie 132 over verontreinigde grond.

2. Kabels en leidingen lokaliseren

Voor het graven is het essentieel om te weten waar kabels en leidingen zich bevinden. Dit kan gedaan worden via een KLIC-melding. De kabels en leidingen moeten worden gemarkeerd om schade aan infrastructuur en risico’s voor werknemers te voorkomen.

3. Werken in besloten ruimten

Als een put of sleuf vanaf de zijkant niet direct toegankelijk is, kan het gaan om een besloten ruimte. In dat geval moeten de richtlijnen uit de paragraaf over besloten ruimten in de CROW-publicatie worden gevolgd. Dit omvat onder andere:

Het uitvoeren van een risico-inventarisatie
Het voorzien van minstens twee veilige toegangen en uitgangen
Het gebruik van ladders of andere veilige toegangsconstructies

4. Instortgevaar beoordelen

Instortgevaar kan verhogen door factoren zoals:

Regen of andere weersinvloeden
Zware bovenbelasting, zoals opslag van grond of materieel
Trillingen, veroorzaakt door machines of wegverkeer
Voorraad van grondwaterspiegel of andere vormen van wateroverlast

Daarom is het belangrijk om taluds en grondkerende constructies dagelijks te controleren en eventueel aan te passen of te herstellen.

Veilige toegangen en vluchtwegen

Een veilige werkomgeving bevat altijd veilige toegangen en vluchtwegen. Dit is vooral belangrijk bij diepe sleuven of putten. Voorbeelden van maatregelen zijn:

Het aanbrengen van ladders bij elk uiteinde van de sleuf
Het zorgen voor verlichting bij nachtwerk
Het gebruik van afzetlinten of fysieke hekwerken om putten en sleuven te markeren

Werknemers moeten altijd weten waar de vluchtwegen zijn, zowel voor het begin van de werkzaamheden als tijdens de werkzaamheden. Dit is verder uitgewerkt in de arbocatalogus.

Risico’s bij het werken op taluds en hellingen

Bij het hanteren van materieel op taluds of hellingen is het kantelgevaar groter. Machines en voertuigen kunnen kantelen of uitglijden, vooral bij losse of vochtige bodem. Enkele aanbevelingen zijn:

Werk zoveel mogelijk op het vlakke deel boven of onderaan de helling
Controleer de hellingshoek en probeer de machine zo vlak mogelijk te plaatsen
Gebruik schotten of rijplaten bij een losse ondergrond
Houd rekening met het weer, zoals regen die de bodem vochtig maakt en het risico op uitglijden vergroot
Bepaal de draagkracht van de bodem en til niet meer dan is toegestaan

Het kantelgevaar verhoogt verder bij het rijden met een geheven bak of bij het hijzen van loshangende lasten op een helling of talud.

Veilig gebruik van machines

Machines en voertuigen moeten veilig worden gebruikt bij grondwerken. Enkele richtlijnen zijn:

Machines niet direct op de rand van een sleuf plaatsen
Risico’s en maatregelen bespreken tijdens de startwerkinstructie of dagstart
Voorzichtig werken bij het rijden met een geheven bak of loshangende lasten
Controleer de stabiliteit van de machine en houd rekening met de gewichtsverdeling

Deze maatregelen helpen om het kantelgevaar en het risico op beknellingen te beperken.

Praktische aanbevelingen en richtlijnen

De CROW-publicatie 335 bevat een aantal praktische richtlijnen die kunnen worden toegepast bij het hanteren van veilige taluds en grondkerende constructies:

Bepaal het veiligste talud via het stroomschema uit de publicatie
Gebruik grondkerende constructies bij diepere sleuven (meer dan 1 meter)
Controleer taluds en constructies dagelijks
Gebruik minstens 2 veilige toegangen en vluchtwegen
Controleer of het om een besloten ruimte gaat
Zorg voor voldoende verlichting en afzettingen
Meld afwijkingen of schade aan de netbeheerder

Deze richtlijnen zijn niet alleen bedoeld voor professionele grondwerkers, maar ook voor DIY-enthusiastes en particulieren die bijvoorbeeld een klein grachtje of put aanleggen. Veiligheid is altijd belangrijk, ongeacht de omvang van de werkzaamheden.

Conclusie

Veilig werken met grond is een essentieel onderdeel van elk bouw- of renovatieproject. Het hanteren van veilige taluds en het toepassen van grondkerende constructies zijn maatregelen die het risico op instorten, inkalven en kantelen beperken. De richtlijnen uit de CROW-publicatie 335 "Werken met stabiele grond" bieden een duidelijke aanpak om grondwerken veilig en verantwoord uit te voeren.

Bij het aanleggen van sleuven, putten of bouwputten is het belangrijk om rekening te houden met de aard van de ondergrond, de diepte van de ontgraving en de aanwezigheid van kabels en leidingen. Ook moet er duidelijkheid zijn over de schoonheid van de grond en eventueel het gebruik van richtlijnen voor verontreinigde grond.

Veiligheid in de bouwsector is niet alleen verplicht op grond van wetgeving, maar ook verstandig vanuit een mens- en maatschappelijke invalshoek. Door vooraf goed te voorbereiden, dagelijks te controleren en richtlijnen te volgen, kan het risico op ongelukken sterk worden beperkt.