Emissiearm grondwerk in natuurgebieden: praktijk en toekomstvisie

Published by Redactie on juli 16, 2025 | Category grondwerk

Emissiearm grondwerk is een steeds belangrijkere benadering binnen de bouw- en renovatiepraktijk, met name in natuurgebieden waar het ecologische evenwicht en de natuurlijke kwaliteit in het gedrang komen. Het project in het Fochteloërveen toont aan dat het mogelijk is om grote natuurherstelprojecten met een minimale ecologische impact uit te voeren, mits men gebruikmaakt van innovatieve technieken en duurzame materialen. In dit artikel wordt ingegaan op de praktijk van emissiearm grondwerk, de toepassing in het Fochteloërveen, en de toekomstvisie binnen de sector.

Uitvoering van emissiearm grondwerk in het Fochteloërveen

Het Fochteloërveen is een Natura 2000-gebied waar intensief natuurherstel wordt uitgevoerd. Het project omvat een grondverzet van minstens 400.000 m³, wat op zich al een grote uitdaging is. Het unieke van het project is dat het volledig emissiearm wordt uitgevoerd, wat betekent dat er een emissiereductie van ten minste 85% ten opzichte van traditionele methodes wordt gestreefd.

Het samenwerkingsverband ‘Groene Kade’, bestaande uit Avitec, Oenema Groep en Gebroeders Kok, en Natuurmonumenten als opdrachtgever, heeft ervoor gekozen om elektrische en waterstofgestuurde machines in te zetten. Elektrische kranen worden gebruikt voor het ontgraven en verwerken van zand en leem. Vervoer van deze materialen gebeurt via tractoren op waterstof. Daarnaast reizen kraanmachinisten en medewerkers naar de projectlocatie met elektrisch vervoer, waardoor er verder geen fossiele brandstoffen nodig zijn.

De transportband die het zand en leem verder vervoert, is gelegd over een doorfietsbare zeecontainer. Hierdoor blijft het fiets- en wandelverkeer op de Bonghaar vrij en ondervinden bezoekers van het natuurgebied zo min mogelijk hinder van de werkzaamheden. Dit is een voorbeeld van hoe technische oplossingen kunnen worden ingezet om zowel het milieu als de gebruikers van het gebied te beschermen.

De opbouw van het kade is verwacht in november afgerond. Daarna zullen de transportbanden en machines op andere projecten worden ingezet, wat aantoont dat emissiearm werken ook op meerdere locaties kan worden toegepast.

Kwaliteitseisen en regelgeving

Bij emissiearm grondwerk wordt niet alleen gekeken naar de manier van uitvoering, maar ook naar de kwaliteit van de materialen die worden gebruikt. In dit opzicht zijn er duidelijke kwaliteitseisen die moeten worden voldaan. Voor grootschalige toepassing van grond of baggerspecie moeten deze voldoen aan de emissietoetswaarden en emissiewaarden, zoals uitgelegd in de Regeling bodemkwaliteit 2022.

Een van de voorwaarden is dat de aangetoonde concentratie van verontreinigende stoffen in de grond of baggerspecie voldoet aan de emissietoetswaarde. Als dit niet het geval is, moet een kolomproef worden uitgevoerd om de mate van uitloging van verontreinigende stoffen te bepalen. Het analyseresultaat moet daarna voldoen aan de emissiewaarden. Hierbij is het belangrijk om rekening te houden met de tijd waarin de toepassing plaatsvindt en of er sprake is van een uitbreiding van een bestaande toepassing.

De regelgeving bepaalt ook dat een grootschalige toepassing moet voldoen aan bepaalde eisen, zoals minimale volumes en laagdikten. Dit geldt voor zowel oppervlaktewaterlichamen als landbodem. De eisen zijn afhankelijk van de geldende wetgeving, zoals het Besluit bodemkwaliteit (oud) of het Bal (nieuw), afhankelijk van de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Toekomstvisie emissieloos en emissiearm bouwen

Emissieloos en emissiearm bouwen is een trend die zich in de huidige bouwsector snel ontwikkelt. Momenteel is slechts ongeveer 1% van het materieel in de infra elektrisch of emissieloos. Dit percentage moet verder toenemen, maar dat kan niet in korte tijd gebeuren. Het is een proces dat vereist dat zowel opdrachtgevers als uitvoerenden meewerken aan ingroeipaden en investeren in duurzame technologie.

In het kader van het SEB-convenant zijn ingroeipaden gedefinieerd tot 2030, genaamd ‘basis’, ‘peloton’ en ‘koplopers’. Deze ingroeipaden bieden een duidelijke richting aan de sector en stimuleren emissieloos bouwen op landelijke schaal. Enkele gemeenten nemen al het voortouw en introduceren emissieloze eisen in hun aanbestedingen. Dit is van belang om de markt te wennen aan het gebruik van duurzame materieel en investeringen in innovatie te stimuleren.

Voor de uitvoering van emissieloze en emissiearme projecten is het belangrijk om een meewerkende en flexibele houding te hanteren, aangezien het veld nog in de innovatiefase zit. Onverwachte kwesties kunnen optreden, en een goede samenwerking tussen opdrachtgever en uitvoerder is dan ook cruciaal. Het is raadzaam om voor technische en veiligheidsvraagstukken gebruik te maken van kennisplatformen zoals ENI en KOMAT.

Praktische toepassing en impact

Emissiearm grondwerk heeft een directe impact op zowel het milieu als de maatschappelijke acceptatie van bouwprojecten in natuurgebieden. In het Fochteloërveen is het doel om de natuurkwaliteit te herstellen, maar zonder dat dit ten koste gaat van de ecologie. De keuze voor elektrische en waterstofgestuurde machines draagt bij aan een reductie van emissies en helpt bovendien bij het oplossen van stikstofproblematiek.

Het project in het Fochteloërveen heeft ook een positief effect op de markt. De betrokken aannemers hebben hun machinepark en transportmateriaal speciaal aangepast, waardoor zij hun expertise uitbreiden en zich voorbereiden op de toekomst. Dit type project opent deuren naar emissiearme toepassingen op andere locaties, waarbij de inzet van duurzame materialen en machines standaard kan worden gemaakt.

Een van de belangrijkste voordelen van emissiearm grondwerk is dat het het aantal vervoersbewegingen drastisch vermindert. In het Fochteloërveen zijn minstens 80.000 vrachtwagenkilometers gespaard, omdat het zand en leem via een elektrische transportband en pijpleiding worden vervoerd. Dit voorkomt niet alleen emissies, maar ook verkeersdrukte en geluidshinder in het natuurgebied.

Conclusie

Emissiearm grondwerk is een innovatieve en duurzame aanpak die steeds relevanter wordt binnen de bouwsector. Het project in het Fochteloërveen toont aan dat het mogelijk is om grote natuurherstelprojecten met een minimale ecologische impact uit te voeren. Door het gebruik van elektrische en waterstofgestuurde machines, en door de kwaliteit van de grondmaterialen strikt te controleren, kan emissiearm werken een feit worden.

De toekomstvisie op emissieloos en emissiearm bouwen is positief, maar vereist wel investeringen en samenwerking tussen opdrachtgevers en uitvoerders. Het SEB-convenant biedt hierin een duidelijke richting aan, en gemeenten die al het voortouw nemen, spelen een belangrijke rol in de overgang naar een duurzamere bouwsector.

Emissiearm grondwerk is niet alleen beter voor het milieu, maar ook voor de maatschappelijke acceptatie van bouwprojecten in gevoelige natuurgebieden. Het vermindert hinder voor burgers en draagt bij aan het behoud van de natuurlijke kwaliteit. Met name in Natura 2000-gebieden is dit van groot belang, aangezien het ecologische evenwicht moet worden behouden.

De praktijk in het Fochteloërveen toont aan dat emissiearm werken haalbaar is, en dat het een goede basis kan vormen voor toekomstige projecten. Door het gebruik van innovatieve technieken, duurzame materialen en een meewerkende houding, kan de bouwsector een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie en het behoud van het milieu.