Algemene Regels en Beleidslijnen voor de Opbouw van een Manege in Nederland

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

Het opstellen van een manege of paardensportaccommodatie in Nederland is niet alleen een kwestie van passie en ruimtelijke voorbereiding, maar ook van juridische en planologische voorwaarden. Deze regels zijn grotendeels gericht op het beperken van de verkeers- en milieuinvloeden, het behouden van de agrarische karakteristieken van het landgebruik en het creëren van een duurzame en veilige omgeving voor paardensport. In dit artikel worden de relevante beleidsrichtlijnen en bouwkundige bepalingen behandeld, waarbij aandacht wordt besteed aan de toegestane activiteiten, bebouwingsnormen, parkeerbenodigdheden, toegangswegen en de rol van milieuvergunningen. De informatie is gebaseerd op actuele beleidsdocumenten van lokale overheden en praktijkvoorbeelden uit het veld.

Juridische en beleidskaders voor paardensportaccommodaties

In de Nederlandse bouw- en bebouwingswetgeving wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende typen paardenhouderijen, zoals recreatieve paardenhouderijen, sportstallen en verenigingsaccommodaties. Een manege, zoals die in dit artikel wordt behandeld, valt onder de categorie recreatieve paardenhouderijen, waarbij het geven van paardrijlessen en de verhuur van paarden centraal staan. Deze activiteiten zijn onderworpen aan specifieke beleidsregels, die worden uitgevoerd door gemeenten en regionale overheden.

Verkeersaantrekkende werking en opsluiting

Een van de belangrijkste aspecten in de beleidsrichtlijnen is de verkeersaantrekkende werking van paardenhouderijen. Volgens artikel 4.2.6 in de bron, is de mate waarin een bedrijf verkeer aantrekt, een essentieel criterium bij planologische keuzes. Sportstallen en maneges, die vaak ook als pensionstal dienen, hebben vaak een grotere verkeersinvloed dan puur productiegerichte paardenhouderijen. Dit komt vooral door het verkeer van bezoekers, paardentransport en evenementen.

Om deze impact te beheersen, zijn er duidelijke eisen voor de ontsluiting en parkeervoorzieningen. De toegang tot een manege dient via een verharde weg te zijn, en er moet voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein zijn. Deze eisen zijn vooral relevant in de context van activiteiten zoals lessen en evenementen, waarbij een groot aantal bezoekers kan worden verwacht.

Beleidsregels voor bebouwing en activiteiten

Een aantal cruciale beleidsregels zijn van toepassing op het bouwen en uitvoeren van activiteiten op een paardensportaccommodatie:

Maximale bebouwingsoppervlakte: Voor recreatieve paardenhouderijen is de totale bebouwingsoppervlakte die gebruikt wordt voor nevenactiviteiten beperkt tot maximaal 200 m². Dit omvat kantoorruimte, stallen en eventueel een kantine of horecavoorziening.
Toegestane activiteiten: Het geven van instructie en het verzorgen van lessen is niet toegestaan in een recreatieve paardenhouderij met de bestemming "agrarisch – paardenhoudsterij". Echter, in combinatie met een semi-bedrijfsmatige situatie is onder bepaalde voorwaarden instructie wel toegestaan. In dit geval mag de manege gecombineerd worden met pensionstalling.
Rijhallen: Een rijhal is niet toegestaan in een recreatieve paardenhouderij, tenzij het bedrijf al in bestaande bebouwing is gevestigd.
Maneges: Het gebruik van de term "manege" duidt op een sport- of recreatieve paardensportaccommodatie. In sommige beleidsregels is het gebruik van deze term zelfs niet toegestaan in de context van agrarische paardenhouderijen.
Verblijfsruimte: Een verblijfsruimte met overnachtingsmogelijkheid is toegestaan, maar uitsluitend voor eigen personeel en stagiaires, en de totale oppervlakte mag niet meer dan 200 m² bedragen.
Recreatieve verhuur: Het aantal paarden dat voor recreatieve verhuur wordt aangeboden, is beperkt tot maximaal 10 paarden.

Milieu- en bouwvergunningen

Om een manege te kunnen bouwen en actief te houden, zijn er ook milieutechnische eisen. Deze eisen kunnen variëren per gemeente, maar in het algemeen moet de activiteit voldoen aan de milieuwetgeving en aan de richtlijnen die zijn opgenomen in de VNG-brochure. Daarnaast is een geldige milieuvergunning of -melding verplicht, voordat een bestemmingsvlak in het bestemmingsplan kan worden toegewezen.

Landschappelijke inpassing en agrarische uitstraling

De landschappelijke inpassing is een belangrijk criterium in de beleidsregelgeving. De activiteiten op de manege mogen de agrarische uitstraling van het gebied niet negatief beïnvloeden. Dit betekent dat een goede inpassing in de omgeving verplicht is. Denk hierbij aan het aanbrengen van erfbeplanting, het behouden van een open landschap en het vermijden van overbodige bebouwing. Ook is het aanleggen van een paardenbak onderworpen aan specifieke criteria, zoals opgenomen in de Beleidsregel Paardenbakken.

Praktijkvoorbeelden van manegeactiviteiten in Nederland

In praktijk worden deze beleidsrichtlijnen toegepast in verschillende maneges over het land verspreid. Bijvoorbeeld:

Stichting Manege Het Roessingh in Enschede is een 3-sterren FNRS manege, waar paardrijlessen worden gegeven met individuele aandacht. Hier is de focus op recreatieve activiteiten in combinatie met sportieve opleidingen.
Manege De Kamphorst in Hilversum is een 4-sterren FNRS-gecertificeerde manege die sinds 1991 actief is. Ze combineren paardrijlessen met pensionstalling, binnenrijbaan en evenementen.
Manege Thielen in Tilburg biedt paardensportactiviteiten in een bosrijke omgeving. Ze zijn actief in meerdere disciplines van de paardensport.

Hoewel deze maneges in principe sport- en recreatieve activiteiten combineren, moet er rekening worden gehouden met de lokale beleidsregels die de activiteiten beperken of reguleren. Dit geldt vooral in de context van verkeer, bebouwing en milieu.

Technische en ruimtelijke aandachtspunten

Bij de bouw van een manege zijn er ook technische en ruimtelijke aandachtspunten die worden gereguleerd:

Aanleg van paardenbakken en stallen

De aanleg van een paardenbak moet conform de Beleidsregel Paardenbakken zijn. Deze regel bevat richtlijnen voor de afmetingen, de afstand tot woningen en de sanitaire eisen. Ook moet er voldoende voeropslag en trainingsspaces aanwezig zijn, zoals een trainingsmolen of stapmolen.

Kantine en horecavoorzieningen

Het aanbieden van een kantine of horecavoorziening is toegestaan, maar moet conform de beleidsregel ondersteunende horeca. Deze regel bepaalt de toegestane vormen van catering en de benodigde vergunningen. In combinatie met een manege is het aanbieden van koffie, snacks of zelfs een eetcafé een populaire optie, mits voldaan wordt aan de regelgeving.

Parkeervoorzieningen en verkeer

Een goede ontsluiting is essentieel, zowel voor bezoekers als voor paardentransport. De parkeernorm is hierbij een belangrijk criterium. Deze norm varieert per gemeente, maar in de regel moet er voldoende parkeergelegenheid zijn op het terrein. In sommige gevallen is een parkeerplan verplicht, waarin het aantal benodigde parkeerplaatsen wordt vastgelegd.

Beperkingen en ontheffingen

In sommige gevallen zijn er beperkingen die kunnen worden omzeild via een planse ontheffing. Deze ontheffing is echter alleen toegestaan onder bepaalde voorwaarden, zoals:

Er is sprake van een semi-bedrijfsmatige situatie in combinatie met een agrarisch bedrijf of voormalige agrarische bebouwing.
Er wordt geen nieuwe bebouwing toegestaan ten behoeve van de activiteit.
De activiteit mag niet te veel verkeer genereren.
De locatie moet goed ontsloten zijn en voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein bieden.
De agrarische en landelijke uitstraling moet in tact blijven.

Conclusie

De opbouw van een manege in Nederland is een complex proces dat niet alleen juridische kennis vereist, maar ook een duidelijke strategie op planologisch en bouwkundig vlak. De beleidsregels zijn gericht op het beperken van de verkeersinvloeden, het behouden van de agrarische karakteristieken en het creëren van een duurzame en veilige omgeving. Voor zowel beginners als ervaren paardensportbedrijven is het belangrijk om zich te richten op de lokale beleidsrichtlijnen en de eisen van de milieu- en bouwvergunningen.

Deze richtlijnen zijn cruciaal voor de langdurige succesvolle exploitatie van een manege. Zowel de technische voorbereidingen (zoals paardenbakken en parkeerplan) als de juridische aspecten (zoals milieuvergunningen en bestemmingsplannen) vormen onderdelen van een breed en gedetailleerd bouw- en exploitatieplan. Voor degenen die van plan zijn om een manege te starten of uit te breiden, is het verstandig om deze richtlijnen zorgvuldig te bestuderen en eventueel advies in te winnen bij een planologisch bureau of gemeentelijke autoriteit.