Grondwerken en Vorming van Helenaveen: Historische Aanpak en Bouwpraktijk

De vorming van het dorp Helenaveen in Noord-Brabant begon in de vroege jaren 1850, in een periode die sterk gekenmerkt werd door infrastructuurontwikkeling en agrarische expansie. Op basis van archievinformatie en historische notities, blijkt dat de grondwerken en de bouwactiviteiten in Helenaveen niet alleen een technische uitdaging vormden, maar ook een georganiseerde en goed gecoördineerde inspanning van arbeiders, leveranciers en bouwvoorbereiding. Deze artikel biedt een overzicht van de grondwerken in de vroege jaren van Helenaveen, met aandacht voor de bouwpraktijk, de materiaalvoorziening, en de betrokken partijen.

De Vorming van Helenaveen

In de week van 19 februari 1854 wordt voor de eerste keer de naam Helenaveen gebruikt in de context van de bouw van een kanaal. Het kanaal werd gegraven vanaf de Noordervaart tot in de Helena Veen onder Deurne. De houten keten van de tijdelijke woningen, die eerst met het graven mee opschoven, werden opnieuw opgebouwd voor permanente bewoning. Deze keten zorgden voor onderdak voor de tijdelijke arbeiders die betrokken waren bij het graven van de vaart. De naam 'Vriese keet' komt voor in de weeklijsten en verwijst naar een specifieke ploeg van arbeiders uit Workum, Friesland.

De grondwerken hadden een dubbele functie: enerzijds om een stevige ondergrond te creëren voor toekomstige bouwactiviteiten, en anderzijds om het zand te bemesten voor agrarische doeleinden. Het weggraven van turf was dus niet alleen een technische voorbereiding, maar ook een maatregel om de grond geschikt te maken voor landbouw. Aardappelen, boekweit en fruitbomen werden geplant op de vrijgekomen zandgrond die na millennia aan het licht was gekomen.

Bouwactiviteiten en Materiaalvoorziening

Vanaf april 1854 veranderde Helenaveen van bouwterrein in een echte bouwplaats. Timmerlieden uit Nederweert en Helden begonnen met de constructie van keten, gemaakt van aangevoerde planken, sparren en latten. Een metselaar uit Meijel, Franken, was ook betrokken bij de activiteiten. De daken van de keten werden bedekt met stro en glas werd gebruikt in de wanden. Dit laat zien dat Helenaveen vanaf het begin was uitgericht op een duurzame en sterke bouwpraktijk.

Strovoorziening en Transport

Een belangrijk onderdeil van de bouwactiviteiten was de levering van stro, dat gebruikt werd voor het daken van de woningen. In de laatste week van april 1854 leverden verschillende partijen grote hoeveelheden stro. Deze leveranciers kwamen allemaal uit Meijel, wat duidelijk maakt dat Helenaveen gemakkelijk bereikbaar was vanuit die richting. Voorbeelden van leveranciers zijn H. Jansen, P. Sanders, Grijfraad, Verstappen en Van der Weerde. De stro werd in pond of kilogram aangeleverd, en de leveringsbedragen waren aanzienlijk.

Transport van de bouwmateriaal en stro was goed georganiseerd. De weg langs de Helenavaart was de belangrijkste toegangsweg tot Helenaveen, terwijl een directe verbinding met Liessel en Deurne nog ontbrak. De voerman B. Linders uit Meijel was bijvoorbeeld betrokken bij het transport van planken naar de bouwplaats. Andere transportbedragen werden genoemd in de weeklijsten, zoals bijvoorbeeld de levering van 1000 pond stro door J. Smits uit Helden.

Bouwvoorbereiding en Aanvoer van Materiaal

De bouwactiviteiten werden goed gepland en uitgevoerd. Timmerlieden, metselaars, en andere vakmensen werkten nauw samen met leveranciers en transporteurs. In de weeklijsten worden regelmatig betalingen vermeld aan verschillende partijen, zoals H. Jansen, P. van Rijt, en J. Smits, voor werkzaamheden aan de keten, reparaties aan bruggen, en het leveren van hout en stro. Deze transacties geven een duidelijk beeld van de samenwerking tussen de diverse betrokkenen bij het bouwen van Helenaveen.

De levering van bouwmateriaal was goed geregeld. Naast stro, die het hoofdmateriaal was voor de daken, werden ook planken, latten, en glas gebruikt. Timmerlieden uit verschillende steden, zoals Nederweert en Helden, brachten deze materialen aan. De metselaar Franken uit Meijel had ook een rol in de constructie van de keten. De bouwactiviteiten gebeurden op een systematische manier, met duidelijke verantwoordelijkheden en rolverdeling.

De Vorming van het 'Strooien Dorp'

Naast de bouw van woningen en keten, werd er ook veel aandacht besteed aan de inrichting van deze woningen. J. Smits uit Helden leverde meerdere keren een 'keet-ameublement', wat duidelijk maakt dat de woningen niet alleen van de structuur maar ook van de inrichting werden voorzien. Daarnaast zorgde C. v.d. Berg uit Roggelse brug voor een klok in de keet, een detail dat een persoonlijke aanraking geeft aan de bouwactiviteiten.

De term 'strooien dorp' verwijst naar het feit dat een groot deel van de bouwactiviteiten gericht was op de verwerking en toepassing van stro. De aantallen stro die werden aangeleverd door leveranciers zoals H. Jansen, P. Sanders, en anderen, geven een goed beeld van de schaal van de bouwactiviteiten. Deze aantallen variëren van 400 kg tot 2100 pond, wat duidelijk maakt dat het bouwen van Helenaveen een groot project was.

Betrokken Partijen en Samenwerking

De vorming van Helenaveen was een collectieve inspanning, waarbij verschillende partijen betrokken waren. Timmerlieden uit Nederweert en Helden, metselaars uit Meijel, voermanen uit Meijel, en leveranciers van stro en bouwmateriaal werkten samen om een stevig en duurzaam dorp te creëren. De betalingen aan deze partijen, zoals vermeld in de weeklijsten, geven een duidelijk beeld van de organisatie en samenwerking.

Naast de bouwactiviteiten waren er ook andere activiteiten die bijdroegen aan de vorming van Helenaveen. De bemesting van de zandgrond voor agrarische doeleinden was een belangrijk onderdeel van de projectplan. De aanplanting van boekweit, aardappelen en fruitbomen was bedoeld om de economische basis van het dorp te sterkken.

Historische Samenwerking en Projectplan

De bouw van Helenaveen was niet alleen een technische uitdaging, maar ook een goed georganiseerde en uitgevoerde project. De samenwerking tussen de diverse partijen, zoals timmerlieden, metselaars, voermanen en leveranciers, was essentieel voor de vorming van het dorp. De betalingen en leveringen die vermeld zijn in de weeklijsten geven een duidelijk beeld van de organisatie en samenwerking.

De projectplan omvatte niet alleen de bouwactiviteiten, maar ook de bemesting van de zandgrond en de aanplanting van landbouwproducten. Deze maatregelen waren bedoeld om de economische basis van het dorp te sterkken. De gebruik van stro als hoofdmateriaal voor de daken van de woningen geeft aan dat er een sterke nadruk was op duurzame en lokaal beschikbare materialen.

Conclusie

De vorming van Helenaveen in de jaren 1850 was een historische activiteit die niet alleen gericht was op de bouw van een dorp, maar ook op de agrarische ontwikkeling van de regio. De grondwerken, de bouwactiviteiten, en de materiaalvoorziening waren goed georganiseerd en uitgevoerd. De betrokken partijen, zoals timmerlieden, metselaars, voermanen en leveranciers, werkten samen om een stevig en duurzaam dorp te creëren. De gebruik van stro als hoofdmateriaal voor de daken van de woningen geeft aan dat er een sterke nadruk was op duurzame en lokaal beschikbare materialen.

Het dorp Helenaveen is ontstaan als gevolg van een goed gecoördineerde inspanning van diverse partijen. De bouwactiviteiten, de bemesting van de zandgrond, en de aanplanting van landbouwproducten vormden samen een projectplan dat gericht was op de vorming van een duurzame en economisch stabiele gemeenschap. Deze activiteiten hebben een blijvend effect gehad op de regio en vormen een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van Helenaveen.

Bronnen

1. Opendi - Helenaveen
2. Helenaveen en het ontstaan van het dorp