Grondwerk en beheer van houtwal en houtsingel: Aanpak en eisen

Houtwal en houtsingel vormen belangrijke lijnvormige elementen in het Nederlandse cultuurlandschap, vooral in regio’s zoals Zuid-Limburg. Deze natuurlijke en culturele elementen zijn niet alleen esthetisch waardevol, maar ook functioneel vanwege hun rol als biotoop, visuele richtinggevende, en bescherming tegen wind en erosie. Het grondwerk en het beheer van deze elementen zijn van essentieel belang om de duurzaamheid en de ecologische functies te behouden. In dit artikel wordt ingegaan op de specificaties van het grondwerk, de beheerregels, en de praktische uitvoering van herstel- en aanlegwerkzaamheden aan houtwal en houtsingel.

Algemene beschrijving van houtwal en houtsingel

Houtwal en houtsingel zijn vrijliggende, lijnvormige landschapselementen die vaak bestaan uit inheemse bomen en struiken. Deze elementen worden als hakhout beheerd, wat betekent dat een groot deel van de oppervlakte periodiek wordt afgezet. Deze typen hagen komen in diverse lokale varianten voor, zoals graften, holle wegen of dykswâlen. Houtwal en houtsingel zijn te vinden in cultuurlandschappen en vooral in Limburg. Ze vormen een belangrijk biotoop voor flora en fauna, zoals vleermuizen, vogels en insecten. Daarnaast zijn ze belangrijk voor de structuur van het landschap en de historische waarde van het gebied.

De houtwal of houtsingel is minimaal 25 meter lang en maximaal 20 meter breed. Er wordt gewerkt met streekeigen, toekomstbestendige soorten, en de diameter van de stammen wordt op 1,0 meter boven het maaiveld gemeten. Deze maatgevende opname is van belang voor het beheer en herstel, omdat het helpt bij het inschatten van de leeftijd en de groeisnelheid van de bomen.

Grondwerk en herstel van het wallichaam

Het grondwerk is van groot belang bij de aanleg en herstel van een houtwal of houtsingel. Het wallichaam, indien aanwezig, moet in stand worden gehouden. Dit betekent dat het profiel van de wal hersteld en steilranden opnieuw aangebracht moeten worden. In het kader van het grondwerk wordt ook gelet op het herstellen van gaten in het element en het verhogen van de stabiliteit ten aanzien van erosie en waterafvoer.

Voor de herstelwerken wordt gebruikgemaakt van autochtone plantmateriaal en streekeigen soorten. Bij gaten in het element wordt bosplantsoen gebruikt, waarbij meerdere stuks per meter worden aangeplant, eventueel in een driehoeksverband. Bij overwoekering kan een bosmaaier gebruikt worden om het element vrij te maken. In het kader van grondwerk wordt ook aandacht besteed aan het herstel van het talud in het geval van een graft of holle weg. In Zuid-Limburg, bijvoorbeeld, wordt een holle weg of graft periodiek afgezet in een cyclus van minimaal 15 jaar.

Beheereisen en praktische uitvoering

Het beheer van houtwal en houtsingel is een proces dat periodiek en op maat moet worden uitgevoerd. Tenminste 75% van de oppervlakte van het element wordt als hakhout beheerd en periodiek afgezet. Het afzetten vindt plaats in de periode 1 augustus tot en met 14 maart. Tijdens deze periode wordt het snoeihout verwerkt, maar het mag niet verbrand worden in of in de directe omgeving van het element. Ook versnipperde snippers mogen niet in het element verwerkt worden, omdat dit de ondergroei en de stoven kan schaden.

Het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen is in principe verboden, tenzij het gaat om de bestrijding van ongewenste houtsoorten zoals Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, Robinia of Ratelpopulier. In dat geval mag een stobbenbehandeling worden toegepast. Het element mag niet betreden of beschadigd worden door vee. Bij geplaatst raster moet de afstand zo zijn dat vraat aan stammen voorkomen kan worden.

Aanleg en herstel van houtsingel en houtwal

Bij de aanleg of herstel van een houtsingel of houtwal wordt gelet op het gebruik van inheemse soorten. De aanleg van houtige elementen betreft altijd autochtoon materiaal. Het is belangrijk om rekening te houden met de regio, zowel qua streekeigen materiaal als qua toekomstbestendige soorten. Ook moet er aandacht zijn voor bufferzones, bijvoorbeeld bij bacterievuur. Daarnaast dient rekening gehouden te worden met de Wet natuurbescherming, zowel bij aanleg als bij herstel en beheer.

Bij herstel of aanleg wordt gebruikgemaakt van handmatige aanplant of machinebemesting, afhankelijk van de situatie. Bij gaten in het element worden meerdere bosplantsoen aangeplant, eventueel in driehoeksverband. Bij een holle weg of graft wordt het talud hersteld en eventueel losse grond in kuilen geplaatst. Bij overwoekering kan een bosmaaier worden ingezet.

Kosten en normkosten

De kosten van het grondwerk en beheer van houtwal en houtsingel zijn afhankelijk van de omvang en de mate van herstel die nodig is. Voorbeeldkosten zijn beschikbaar in het kader van normkosten. Per kilometer worden ongeveer 6.000 euro gerekend voor het grondwerk van het wallichaam. Voor het herstel van gaten in een struweelhaag zijn de kosten ongeveer 9.000 euro per kilometer. Bij de aanplant van een houtsingel of houtwal is sprake van 5.300 euro per kilometer voor de graftbegroeiing. Deze kosten zijn richtinggevend en kunnen variëren afhankelijk van de specifieke situatie en locatie.

Beheer van lanen

Hoewel het zoekwoord zich richt op houtwal, is het ook interessant om aandacht te besteden aan lanen, die vergelijkbare beheereisen kunnen hebben. Een laan is een weg of pad die aan beide zijden beplant is met bomen. Deze elementen zijn vaak oud en dienen als structuurgevende elementen in landgoederen. Ze worden periodiek gesnoeid, en de snoeiwerken vinden plaats in dezelfde periode als bij houtsingels: 1 augustus tot 14 maart. Ook bij lanen is het gebruik van snoeihout in of rond het element verboden, en wordt er gelet op de Wet natuurbescherming.

Lanen zijn van groot ecologisch belang, omdat ze habitat bieden aan vogels en vleermuizen. Ze zijn ook belangrijk voor oude bomen en boomholten. Het beheer van lanen moet op maat zijn, met rekening houdend met de leeftijd en de structuur van de bomen.

Conclusie

Houtwal en houtsingel zijn belangrijke elementen in het Nederlandse cultuurlandschap. Het grondwerk en beheer van deze elementen zijn essentieel om de ecologische functies en de esthetische waarde te behouden. Het beheer verloopt in een bepaalde cyclus, en er zijn duidelijke eisen voor snoeiwerken, het gebruik van materiaal en het voorkomen van schade aan het element. Het grondwerk, inclusief het herstel van het wallichaam, is van groot belang bij de aanleg en herstel van houtwal en houtsingel.

Voor zowel aanleg als herstel wordt gebruikgemaakt van inheemse en toekomstbestendige soorten. De kosten van het grondwerk en beheer zijn afhankelijk van de omvang van het project. Het beheer van houtwal en houtsingel is een proces dat aandacht en expertise vereist, zowel voor het ecologische aspect als voor de structuur van het landschap.

Bronnen

1. Lokale regelgeving