Grondwerk in Noord-Holland: Historische en Technische Inzichten uit Koedijk en Omliggende Gebieden

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

Het grondwerk is een essentieel onderdeel van elke bouwproject, of het nu gaat om de aanleg van een voetgangerstunnel, een brug of het realiseren van een natuurvriendelijke oeversysteem. In Noord-Holland, en met name in de regio’s zoals Koedijk, Zuid- en Noord Scharwoude, zijn in de loop van de jaren tal van projecten uitgevoerd die inzicht geven in de toepassing van diverse bouwmethoden, materialen en technologie. Deze regio's hebben een rijke historie in het bouwen en verbeteren van infrastructuur, waarbij grondwerken centraal staan.

In dit artikel worden de historische en technische aspecten van grondwerk in deze regio’s belicht, met aandacht voor de gebruikte machines, de uitgevoerde projecten en de samenwerking met externe partijen.

Geschiedenis van het Grondwerk in Noord-Holland

De geschiedenis van grondwerk in Noord-Holland is sterk gekenmerkt door innovatie en aanpassing aan technologische ontwikkelingen. In de jaren zeventig, bijvoorbeeld, werd in Noord Scharwoude een duiker gemaakt met behulp van een YUMBO graafmachine, terwijl in Zuid Scharwoude een voetgangersbrug werd geplaatst. De SENNEBOGEN SK 9 en S 667 graafmachines speelden hierin een centrale rol, zoals blijkt uit diverse foto’s en documenten uit 1971 en 1972. Deze machines werden gebruikt om zowel bouwputten te uitgraven als staalconstructies te plaatsen, zoals bijvoorbeeld in Callantsoog en op de Allemanskerk in Oudkarspel.

In Koedijk, bijvoorbeeld, was in 1972 sprake van een restauratieproject op een boerderij, waarbij de Sennebogen SK 9 en een McCormick tractor met Atlas kraan aan het werk waren. Deze machines werden ingezet om de restauratie van oude constructies te ondersteunen, zoals het plaatsen van staalconstructies of het verzetten van grond.

Technologie en Machines in het Grondwerk

De technologie die in het grondwerk werd gebruikt in de jaren zeventig en tachtig was sterk georiënteerd op het verzetten van materialen en het uitvoeren van precisiewerkzaamheden. Een aantal machines die regelmatig werden gebruikt in de regio’s rondom Koedijk zijn:

SENNEBOGEN SK 9: Deze machine werd gebruikt voor het plaatsen van staalconstructies, zoals in Zuid Scharwoude in 1971. Ze was ook actief bij de Allemanskerk in Oudkarspel.
SENNEBOGEN S 667: Deze graafmachine speelde een belangrijke rol in Noord Scharwoude, waarin een duiker werd gemaakt van rioolbuizen. Ook werd deze machine gebruikt om kippen te laden.
YUMBO graafmachine: In Noord Scharwoude in 1972 werd deze machine ingezet voor het maken van een duiker.
FIAT rupslader: Deze machine werd in Zuid Scharwoude gebruikt voor het aanvullen van een bouwput. Ook in Heerhugowaard werd deze machine ingezet.
O & K MH 4 en RH 6 LC / RH 9 LC: Deze hydraulische graafmachines werden gebruikt bij diverse grondwerken in Noord Scharwoude in de jaren tachtig. De RH 9 LC speelde een rol bij de aanleg van de voetgangerstunnel bij het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen in 1987.

Deze machines waren niet alleen essentieel voor het uitvoeren van het grondwerk, maar ook voor het transport van materialen. Zo werd bijvoorbeeld een DEMAG DF 10 gebruikt voor het leggen van asfalt in Noord Scharwoude in 1989.

Grondwerk in Huidige Projecten

Naast historische projecten zijn er ook recente voorbeelden van grondwerk in de regio. Zo werd in Saskerleidam in 2026 een project gestart om de oevers te verbeteren en een natuurvriendelijke slenk aan te leggen. Dit project omvatte het aanleggen van een kade langs de zuid-westzijde van de Saskerlei en het opvullen van de ruimte daaronder met bodemmateriaal. Ook werd er een ondiepe slenk aangelegd, geschikt voor paaiende vis, met natuurvriendelijke oevers waar riet zou worden aangeplant.

De grond die werd gebruikt in dit project kwam grotendeels van het verdiepen van het Uitgeestermeer en de Zaan. Naast het grondwerk werd ook aandacht besteed aan de ecologie, zoals het mogelijk overstromen van het rietland tijdens natte periodes.

Grondwerk en Infrastructuur

Grondwerk speelt een cruciale rol in het bouwen van infrastructuur, zoals tunnels, bruggen en perrons. In Enkhuizen werd in 1987 een voetgangerstunnel gerealiseerd voor het Zuiderzeemuseum. Deze tunnel was in onderaanneming bij Strukton, met Wijman die verantwoordelijk was voor het grondwerk. De uitgraving van de bouwput werd uitgevoerd met O & K's RH 6 LC en RH 9 LC. Ook werd een LIEBHERR LT 1300 gebruikt om de tunneldelen te plaatsen.

In Eindhoven werd in 1990 een supportersperron aangelegd bij het PSV-stadion. In Hoorn werd in 1991 een onderhoudspad gerealiseerd voor het spoorwegcomplex. Deze projecten tonen aan dat het grondwerk niet alleen van toepassing is op kleine infrastructuurprojecten, maar ook op grotere, stadion- en spoorweggerelateerde constructies.

Grondwerk en Onderhoud

Grondwerk is niet enkel gericht op het bouwen van nieuwe structuren, maar ook op het onderhoud en de uitbreiding van bestaande infrastructuur. In Noord Scharwoude werd in 1990 een uitbreiding van de R.K. begraafplaats uitgevoerd. In Santpoort werd een tijdelijke verlenging van het perron gerealiseerd, terwijl in Haarlem een parkeerterrein voor de Nederlandse Spoorwegen werd aangelegd.

In Heerhugowaard werd een FIAT rupslader ingezet voor werkzaamheden in een binnentuin, waarbij ook een GROVE TM 800 kraan werd gehuurd. Deze voorbeelden tonen hoe grondwerk ook essentieel is voor het onderhoud van bestaande infrastructuur en de aanpassing van ruimtes aan veranderende behoeften.

Grondwerk en Onderzoek

In de historische context is het grondwerk niet enkel technisch, maar ook ondersteund door expertisen en studies. Zo werd in de 17de eeuw in Petten en Leeghwater gesproken over de bouw van houten spuisluizen. Een deskundig viertal rapporteerde over de geschiktheid van de uitwatering en adviseerde op de bouw van een zeesluis met reservebinnenluis. De kosten van deze sluizen werden met grondwerk becijferd op 23.875 gulden. Deze studie toont aan dat al vroeg een link bestond tussen grondwerk, infrastructuur en expertisen.

Later werd de vraag gesteld of bakstenen sluizen nodig waren, wat aanzienlijk duurder zou zijn. Jan Heijmensz. Coeck, vestingbouwmeester van Amsterdam, oordeelde dat dit nodig was, met een totale kostencijfer van 96.000 gulden. Deze voorbeelden tonen dat grondwerk niet enkel technisch is, maar ook verankerd in zorgvuldige planning en expertisen.

Grondwerk en Innovatie

In de jaren tachtig en negentig was er in Noord-Holland een sterke focus op innovatie in grondwerk. Zo kocht Henk van Wijman aangrenzende grond om zijn bedrijf uit te breiden en nieuwe machines aan te schaffen. Hij kocht een O&K RH9LC hydraulische graafmachine, die hij ook verhuurde voor grote grondverzetprojecten. Deze machine was essentieel voor diverse werkzaamheden, zoals het uitgraven van bouwputten en het aanleggen van rioleringen.

Naast de technische kant van het grondwerk was er ook aandacht voor het beheersen van de concurrentie. Door het aantal kraanverhuurbedrijven te nemen, koos Henk ervoor om alleen grond- en waterbouwkundige werkzaamheden te doen en veranderde de naam van zijn bedrijf naar H. Wijman BV.

Conclusie

Grondwerk in Noord-Holland, en met name in de regio’s rondom Koedijk, toont een rijke geschiedenis van technische innovatie en samenwerking. Of het nu gaat om het aanleggen van voetgangerstunnels, het restaureren van boerderijen of het realiseren van natuurvriendelijke oevers, het grondwerk blijft een essentieel onderdeel van elk bouwproject. De geschiedenis laat zien hoe machines zoals de SENNEBOGEN SK 9, YUMBO graafmachine en O & K MH 4 een rol speelden in de ontwikkeling van infrastructuur en ecologie.

Zowel historisch als in het huidige bouwproces is het grondwerk een fundament dat verankerd is in zorgvuldige planning, technische vaardigheden en ecologische aandacht. Door het gebruik van geschikte machines en methoden is het mogelijk om zowel functionele als duurzame oplossingen te realiseren die aansluiten bij de behoeften van vandaag.