Riolering in Amsterdam: Gescheiden en Gecombineerd Systeem

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

In de loop van de jaren is de riolering in Amsterdam evolueerd van een eenvoudig systeem naar een complexe infrastructuur die betrokken is bij het afvoeren van regenwater en afvalwater. In veel delen van de stad is een gescheiden riolering in gebruik, terwijl in oude wijken nog steeds een gecombineerd systeem wordt gebruikt. Dit artikel bespreekt de werking van het Amsterdamse riolingsysteem, de verschillen tussen nieuwe en oude wijken, en de rol van Waternet bij het beheer van de gemeentelijke riolwateractiviteiten.

Gescheiden en Gecombineerd Systeem

In de nieuwe wijken van Amsterdam wordt een gescheiden riolingsysteem toegepast. Hierbij worden regenwater en afvalwater apart afgevoerd. Dit heeft als voordeel dat regenwater niet vervuild raakt door afvalwater, zodat het direct terug kan worden geïnjecteerd in het waterlichaam, zoals een rivier, kanaal of vijver. Afvalwater wordt eerst schoongemaakt in een rioolgemaal, waarna het schoon water weer in de natuur terechtkomt. Dit systeem is efficiënter en milieuvriendelijker dan een gecombineerd systeem.

In de oude wijken van Amsterdam is het omgekeerde het geval. Hier worden regenwater en afvalwater in dezelfde riolbuizen afgevoerd. Tijdens droog weer stroomt het water vanuit het riool naar een rioolgemaal, dat het vieze water naar de zuiveringsinstallatie pompt. Daar wordt het schoon gemaakt en daarna weer in een rivier of kanaal geloosd. Tijdens harde regenbuien kan het riool het water echter niet altijd meteen afvoeren. Dit gebeurt ongeveer twee keer per jaar. Het water dat niet in het riool kan worden opgevangen, wordt opgeslagen in grote opvangbakken. Het meeste vuil zakt hier vanzelf naar de bodem. Als zo’n bak vol is, stroomt het overtollige water de gracht in.

Geschiedenis van het riolingsysteem

De geschiedenis van het riolingsysteem in Amsterdam is complex. In de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw was het waterbeheer in Amsterdam een lastig bestuurlijk vraagstuk. De verschillende betrokken overheden konden geen overeenstemming bereiken over wie er bevoegd was om het waterbeheer uit te voeren. Hierdoor ontstond er een behoefte aan een nieuw waterschap, AGV, en een gemeenschappelijke operationele organisatie, Waternet, in 1997. Dit systeem is uniek in Nederland, omdat Waternet zich richt op de hele watercyclus, van drinkwater tot watersysteem.

In de jaren ’90 werd er aandacht besteed aan de juridische vormgeving van de samenwerking tussen de gemeente Amsterdam, AGV en Waternet. Er is sprake van een samenwerkingsovereenkomst, waarin verschillende elementen zijn opgenomen, waaronder de entiteiten gemeente Amsterdam, AGV en de nieuwe gemeenschappelijke operationele organisatie, een samenwerkingsovereenkomst, de statuten van de nieuwe organisatie en de jaarmandaten. Dit systeem zorgt voor een efficiënt en doelgericht beheer van de gemeentelijke riolwateractiviteiten.

Rol van Waternet

Waternet is een stichting die onder meer de gemeentelijke watertaken uitvoert. De gemeente Amsterdam heeft Waternet een volledig mandaat gegeven voor deze taken. Dit betekent dat Waternet gezien kan worden als onderdeel van de gemeente Amsterdam. De stichting voert de gemeentelijke riolwateractiviteiten uit, waaronder het afvoeren van regenwater en afvalwater. Daarnaast werkt Waternet ook voor het waterschap AGV. Door twee samenhangende taken - rioolbeheer (een gemeentelijke taak) en zuivering (een waterschapstaak) - samen te voegen, zag men onder andere voordelen in efficiëntie, slagkracht en innovatief vermogen.

Kosten en Heffingen

In Amsterdam is er één rioolheffing ter dekking van de kosten die gekoppeld zijn aan alle rioolwatertaken. Er is sprake van twee heffingsmaatstaven: één op basis van het eigenaarschap (het eigenarendeel), en één op basis van gebruik (het gebruikersdeel). Het eigenarendeel is een vast tarief dat elke perceeleigenaar betaalt. In Amsterdam is dat tarief in 2020 gesteld op € 138,33. Het vaste tarief is volgens de benchmarks, vergeleken met andere grote gemeenten, relatief laag. Het variabele tarief wordt niet meegenomen in de benchmarks. Het andere tarief is het gebruikersdeel. Dit is een tarief met zeven staffels gebaseerd op het aantal kubieke meters geloosd water in het riool.

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) schrijft voor dat bij kostenverhaal van waterdiensten (waaronder de rioolheffing) met het beginsel "de vervuiler betaalt" rekening moet worden gehouden. Als gevolg is er een bevoegdheid (geen plicht) tot het inbouwen van een prikkel tot zuiniger gebruik van water. Hierdoor is een variabel bedrag naar gebruik bovenop een vast bedrag toegestaan. Amsterdam is kort hierop aan de slag gegaan met variabele tarieven naar gebruik.

Toekomst en Beleid

De gemeente Amsterdam voert momenteel het Omgevingsprogramma Riolering 2022 – 2027 uit. Dit programma concretiseert de Omgevingsvisie Amsterdam 2050 voor de gemeentelijke taken voor stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. Hieruit volgt beleid en een programma van maatregelen, met een kosteninschatting ter onderbouwing van de rioolheffing. Dit Omgevingsprogramma Riolering is de opvolger van het Gemeentelijk Rioleringsplan Amsterdam 2016-2021. Het programma is een programma van gemeente Amsterdam inclusief het gebied van Weesp, aangezien de gemeente Weesp op 24 maart 2022 fuseert met Amsterdam.

Conclusie

Het riolingsysteem in Amsterdam is gecompliceerd en varieert per wijk. In nieuwe wijken wordt een gescheiden systeem gebruikt, terwijl in oude wijken nog steeds een gecombineerd systeem in gebruik is. Waternet speelt een belangrijke rol bij het beheren van de gemeentelijke riolwateractiviteiten, en het systeem is uniek in Nederland. De kosten van het riolingsysteem worden gedekt door de rioolheffing, die bestaat uit een vast en variabel tarief. Het Omgevingsprogramma Riolering 2022 – 2027 geeft de richting aan voor de toekomst van het riolingsysteem in Amsterdam.

Bronnen

gemeenteamsterdam