Grondwerken en natuurontwikkeling in Houthalen-Helchteren: De rol van het natuurgebied De Wijers in de regio

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

Het gebied van Houthalen-Helchteren is sterk verbonden met het unieke natuurgebied De Wijers, dat zich uitstrekt over meerdere gemeenten in Limburg. Deze streek, met haar rijke ecologie, historische landbouwpraktijken en natuurlijke erfenis, speelt een cruciale rol in zowel het landschap als de toekomstige planning van grondwerken. Voor projectontwikkelaars, renovateurs en eigenaars is het belangrijk om de ecologische en historische waarde van het gebied te begrijpen, vooral bij het uitvoeren van grondwerken in of rondom het natuurgebied.

De Wijers, genoemd naar de vijvers die er vroeger voor viskweek werden gebruikt, is een van de meest unieke regio’s in Vlaanderen. Het bevat meer dan 1.000 vijvers, rietvelden en natuurlijke habitatzones die essentieel zijn voor het voortbestaan van zeldzame soorten zoals de boomkikker en de roerdomp. Deze natuurlijke zones zijn niet alleen van ecologisch belang, maar ook van groter maatgevend belang bij het uitvoeren van grondwerken. Het gebied is namelijk een belangrijk onderdeel van het landschap en wordt streng beschermd om zowel de biodiversiteit als de historische landbouwpraktijken in stand te houden.

De historische ontwikkeling van De Wijers

De Wijers is een gebied met een rijke historie. De eerste vijvers werden in de 13e eeuw aangelegd onder invloed van kloosters zoals de abdij van Herkenrode. Deze vijvers waren grotendeels bedoeld voor viskweek, maar ook voor het beheer van het landschap. Door de eeuwen heen zijn de vijvers uitgebreid tot een complex van ruim 1.000 vijvers, dat niet alleen ecologisch belangrijk is, maar ook een belangrijke rol speelt in de regionale economie en toeristische aantrekkingskracht.

Het landschap van De Wijers is geïntegreerd in een bredere natuurlijke structuur, waaronder het natuurgebied Bolderberg. Bolderberg, dat zich in de buurt van Houthalen-Helchteren bevindt, is een typisch voorbeeld van een "getuigenheuvel", een overblijfsel uit de tijd dat het gebied onderzeeën was. De Bolderberg is een van de hoogste plekken in Belgisch-Limburg en biedt een uitzicht over een landschap dat gevarieerd is qua ecologie en historische waarde.

Ecologische betekenis voor grondwerken

Grondwerken in de buurt van of binnen het natuurgebied De Wijers moeten rekening houden met de ecologische gevoeligheid van het gebied. Het is een kerngebied voor de voortplanting van verschillende zeldzame soorten. De vijvers en moerassen vormen een cruciale "kraamkamer" voor dieren zoals de boomkikker en de roerdomp. Zonder deze habitat zouden deze soorten in Vlaanderen al mogelijk uitgestorven zijn.

Voor projectontwikkelaars is het daarom essentieel om grondwerken te plannen in overleg met de betreffende milieu- en natuurinstellingen. Het Landschap Limburgs (LiLa) is de beheerder van het natuurreservaat Bolderberg en speelt een actieve rol in de bescherming en uitbreiding van het natuurgebied. Grondwerken in dit gebied moeten dus conform de natuurwetgeving worden uitgevoerd, met aandacht voor habitatbeheer, afvoer van grondwater en vermindering van ecologische impact.

Historische waarde en toeristische aantrekkingskracht

Naast de ecologische waarde is De Wijers ook een gebied met een rijke culturele geschiedenis. Het bevat historische landbouwstructuren zoals de hoeve van Domein Bovy, die dateert uit 1154. Deze hoeve is een voorbeeld van een middeleeuwse boerderij die grotendeels in vakwerk en leem is gebouwd. Het is niet enkel een erfgoedobject, maar ook een onderdeel van de regionale toeristische aantrekkingskracht.

In de 19e eeuw werd het domein door gouverneur Bovy bewoond, en in 1972 kreeg het domein een nieuwe levenslengte toen de gemeente Zolder het geruïneerde landgoed overnam. Na restauratie is het uitgebreid tot een toeristisch domein dat ook als educatief en recreatief centrum fungeert.

Grondwerken in de streek: aandachtspunten

Voor grondwerken in de streek van Houthalen-Helchteren en Bolderberg zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten:

Ecologische impact: Grondwerken mogen geen schade berokkenen aan de ecologische evenwicht in het gebied. Dit betekent dat bijvoorbeeld vijvers en moerassen niet mogen worden vernietigd of verstoord. Bij projecten dicht bij deze zones is een milieuverklaring verplicht.
Historische en culturele structuren: Het gebied bevat historische landbouwobjecten en erfgoedobjecten. Grondwerken dichtbij of in de directe omgeving van deze objecten moeten uitgevoerd worden in overleg met erfgoedinstanties.
Toegang en infrastructuur: Het gebied is goed bereikbaar via wandelingen, fietspaden en recreatieve routes. Grondwerken kunnen de toegang belemmeren of de infrastructuur van de route netwerken beïnvloeden. Het is daarom belangrijk om vooraf overleg te voeren met de gemeentelijke toeristische afdelingen.
Grondwaterbeheer: In het gebied van De Wijers is het grondwater een belangrijk ecologisch en agrarisch aspect. Grondwerken mogen geen negatieve invloed hebben op het grondwaterpeil of de kwaliteit van het water.
Recreatieve en recreatieve toepassingen: De streek is een populaire plek voor wandelingen, fietsen en recreatie. Grondwerken moeten zoveel mogelijk uitgevoerd worden op tijdstippen en manieren die het minste hinder veroorzaken voor recreanten.

De rol van de gemeente en natuurorganisaties

De gemeente Houthalen-Helchteren, samen met de gemeenten in De Wijers, speelt een actieve rol in de planning en uitvoering van grondwerken. De gemeente werkt nauw samen met Limburgs Landschap en andere milieuorganisaties om zowel de ecologische als de culturele waarde van het gebied te behouden.

Projectontwikkelaars die grondwerken willen uitvoeren in deze streek zijn verplicht om een vooraf evaluatie te doen van de impact op het milieu en het landschap. Dit omvat ook een inventarisatie van de bestaande natuurlijke en culturele elementen in de directe omgeving van het project.

Conclusie

Het gebied van Houthalen-Helchteren is sterk verbonden met het natuurgebied De Wijers, dat een unieke ecologische, historische en culturele waarde vertegenwoordigt. Grondwerken in deze streek vereisen een zorgvuldige planning en uitvoering, met aandacht voor ecologische, historische en recreatieve aspecten. Het is niet enkel een kwestie van technische uitvoering, maar ook van verantwoordelijkheid ten opzichte van de natuur en het landschap. Voor projectontwikkelaars, renovateurs en eigenaars is het essentieel om te werken samen met milieu- en erfgoedorganisaties om de balans tussen ontwikkeling en bescherming te bewaren.