Grondwerken in de Onze-Lieve-Vrouw basiliek van Scherpenheuvel: historisch overzicht en renovatieprojecten

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

De Onze-Lieve-Vrouw basiliek van Scherpenheuvel is een belangrijk historisch gebouw dat op meerdere momenten in de geschiedenis heeft ondergaan van uitgebreide grondwerken. Deze werken zijn van essentieel belang geweest voor de structuur en de functie van het kerkgebouw. Dit artikel biedt een overzicht van de grondwerken die zijn uitgevoerd, de betrokken partijen, de technische aspecten en de renovatieprojecten die later zijn uitgevoerd, gebaseerd op de informatie uit de beschikbare bronnen.

Inleiding

De Onze-Lieve-Vrouw basiliek van Scherpenheuvel is een historisch kerkgebouw dat in de 17e eeuw is opgetrokken. Tijdens de bouwperiode en in de eeuwen daarna zijn meerdere grondwerken uitgevoerd. Deze werken zijn niet alleen van architectonisch belang, maar ook van historisch en cultureel belang, aangezien ze bijdragen aan het begrip van het bouwproces en de evolutie van het kerkgebouw.

Een van de belangrijkste grondwerken in de geschiedenis van de basiliek dateert uit de 17e eeuw, waarbij het kerkgebouw werd gevoltooid en beeldhouwwerken werden geleverd. Later zijn er ook renovatieprojecten uitgevoerd, zoals in de 19e en 20e eeuw. Deze projecten zijn van groter belang geweest vanwege de technologische vooruitgang en de veranderende eisen aan duurzaamheid en beveiliging.

Grondwerken in de 17e eeuw

In de 17e eeuw werd de Onze-Lieve-Vrouw basiliek van Scherpenheuvel voltooid. Hierbij speelden grondwerken een centrale rol in de constructie van het gebouw. De constructie begon met de levering van beeldhouwwerken door Robrecht Colyns de Nole en zijn familie. Deze beeldhouwer en zijn broer Jan, evenals diens zoon Andries, werden verantwoordelijk gemaakt voor het leveren en uitvoeren van de werken. De beeldhouwwerken moesten geleverd worden voor het einde van 1623 en moesten eigenhandig uitgevoerd worden.

De constructie van de basiliek omvatte ook het gebruik van Scandinavische steen voor de gewelfconstructie van de koepel. Deze steen werd uitgevoerd via een complexe logistiek, waarbij de stenen eerst uit Scandinavië werden vervoerd via zee en vervolgens per rivier in boten tot een kwart mijl van het kerkgebouw werden gebracht. Vanwege de late ijsvorming in dat jaar was het niet mogelijk om de stenen tijdig te verwerken, wat leidde tot vertragingen in de constructie. Deze informatie is afkomstig uit een brief van Isabella van 16 juni 1620, die is verstuurd vanuit Tervuren aan Filips III.

De steen werd mogelijk enkel toegepast voor de gewelfconstructie van de koepel, terwijl de onderliggende rechtopstaande muurdelen en voluten in Gobertange en Diestiaan werden opgetrokken. Ook de lantaarn van de basiliek werd in Gobertange gebouwd.

Grondwerken en kruisweg in de 19e eeuw

Tijdens de 19e eeuw werd een kruisweg langs de galerij van de basiliek ingericht. De grondwerken voor deze kruisweg werden uitgevoerd onder leiding van pastoor Joannes Lambertus Stasseyns. De rekeningen bewaard in het kerkarchief tonen aan dat er aanzienlijke grondwerken werden uitgevoerd. Deze werken omvatten de constructie van een nieuwe Heilige Grafkapel in het vroegere trappenhuis tegenover de ingang van het (op dat ogenblik opgeheven) huis van de oratorianen.

De dertien staties van de kruisweg en het beeldhouwwerk in de Heilige Grafkapel werden uitgevoerd door de Leuvense beeldhouwer Karel Hendrik Geerts. Deze constructie vormt een belangrijk deel van de geschiedenis van de basiliek en toont aan hoe grondwerken en beeldhouwwerk samenwerken om het kerkgebouw functioneel en esthetisch te maken.

Grondwerken en renovatieprojecten in de 20e eeuw

In de 20e eeuw zijn er meerdere renovatieprojecten uitgevoerd op de Onze-Lieve-Vrouw basiliek. Een van de belangrijkste projecten betrof de schilderijen in de zijkapellen. Deze schilderijen werden in 1934 gedemonteerd en in gewijzigde volgorde teruggeplaatst. Dit project betrof een omvangrijke restauratie en herinrichting van de interieurbescherming van de basiliek.

Een ander project betrof de oculi van de basiliek. Onderzoek toonde aan dat deze oculi oorspronkelijk open waren. Tijdens recente renovatiewerken zijn ze gedicht met platen, metalen liggers en gestort cementbeton. Deze maatregel was nodig om de structuur van de basiliek te beveiligen en eventuele lekkages of instabiliteiten te voorkomen.

Grondwerken en de constructie van de koepel

De constructie van de koepel van de Onze-Lieve-Vrouw basiliek is een van de belangrijkste grondwerken in de geschiedenis van het kerkgebouw. De koepel is een complexe structuur die technisch en logistiek uitdagingen met zich meebracht. De gebruikte Scandinavische steen was van groot belang voor de stabiliteit van de koepel, maar de logistiek ervan was niet zonder problemen.

De brief van Isabella van 16 juni 1620 geeft een duidelijk beeld van de problemen die ontstonden tijdens het vervoer van de steen. De ijsvorming in dat jaar vertraagde het proces, aangezien de boten niet konden varen en de steen niet kon worden verwerkt. Dit leidde tot vertragingen in de constructie en vereiste extra inspanningen om het project op tijd te voltooien.

De constructie van de koepel en de lantaarn is een voorbeeld van de ingrijpende grondwerken die tijdens de bouwperiode werden uitgevoerd. Deze grondwerken vereisten zowel technische kennis als logistieke organisatie. De beeldhouwwerken en de constructie van de koepel zijn van groot belang voor de esthetiek en de functie van de basiliek.

Grondwerken en de kruisweg

De kruisweg van de Onze-Lieve-Vrouw basiliek is een ander aspect van de grondwerken. In de 19e eeuw werd deze kruisweg ingericht, wat betekende dat aanzienlijke grondwerken werden uitgevoerd. Deze werken omvatten de constructie van een nieuwe Heilige Grafkapel in het vroegere trappenhuis tegenover de ingang van het (op dat ogenblik opgeheven) huis van de oratorianen.

Grondwerken en de renovatie van de basiliek

De renovatieprojecten van de Onze-Lieve-Vrouw basiliek zijn van essentieel belang geweest voor de beveiliging en het behoud van het kerkgebouw. In de 20e eeuw zijn meerdere projecten uitgevoerd, waaronder de restauratie van de schilderijen en de herinrichting van de interieurbescherming. Deze projecten vereisten zowel technische kennis als logistieke organisatie.

Een van de belangrijkste projecten betrof de oculi van de basiliek. Onderzoek toonde aan dat deze oculi oorspronkelijk open waren. Tijdens recente renovatiewerken zijn ze gedicht met platen, metalen liggers en gestort cementbeton. Deze maatregel was nodig om de structuur van de basiliek te beveiligen en eventuele lekkages of instabiliteiten te voorkomen.

Conclusie

De Onze-Lieve-Vrouw basiliek van Scherpenheuvel is een historisch kerkgebouw dat op meerdere momenten in de geschiedenis heeft ondergaan van uitgebreide grondwerken. Deze werken zijn van essentieel belang geweest voor de structuur en de functie van het kerkgebouw. In de 17e eeuw werd de basiliek voltooid met de hulp van beeldhouwwerken, terwijl in de 19e en 20e eeuw meerdere renovatieprojecten werden uitgevoerd.

De grondwerken van de 17e eeuw, de constructie van de koepel en de logistiek rondom het gebruik van Scandinavische steen zijn belangrijke aspecten van de geschiedenis van de basiliek. Daarnaast zijn de grondwerken voor de kruisweg en de renovatieprojecten van de 20e eeuw ook van groot belang geweest voor het behoud van het kerkgebouw.

Deze projecten tonen aan hoe grondwerken en beeldhouwwerk samenwerken om het kerkgebouw functioneel en esthetisch te maken. Het behoud en de restauratie van historische gebouwen zoals de Onze-Lieve-Vrouw basiliek zijn essentieel voor het behoud van de culturele erfgood en de architectonische geschiedenis.

Bronnen

grondwerken