Grondwerken en dijkversterking in Wadgebieden: Technieken, ecologie en praktische uitvoering

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

In het Wadgebied zijn grondwerken en dijkversterkingen van groot belang voor het behoud van infrastructuur en natuur. In het kader van dergelijke projecten wordt rekening gehouden met ecologische voorwaarden, de bouwkundige staat van woningen, en de specifieke uitdagingen van werken in getijdengebieden. Uit de voortgangsverslagen en projectbeschrijvingen blijkt een gedetailleerde aanpak, waarbij technische uitvoering wordt gecombineerd met milieubescherming en bewonersinformatie. Deze tekst biedt een overzicht van de grondwerken en dijkversterkingsactiviteiten, met nadruk op technische methoden, ecologische maatregelen en de organisatie van de werkzaamheden.

Uitvoering van grondwerken in dijkversterkingsprojecten

De grondwerken vormen een cruciale basis voor elk dijkversterkingsproject in het Wadgebied. In de beschreven projecten worden diverse technieken toegepast om de dijkstabiliteit te verbeteren. Een belangrijk onderdeel van deze grondwerken is de voorbelasting, waarbij zand of klei wordt aangevoerd om de ondergrond te versterken. Dit wordt vaak uitgevoerd op het Wad, waarbij het zand wordt gedraaid en voorbereid voor verdere verwerking.

Een van de eerste stappen in het project is het verwijderen van de bestaande infrastructuren zoals klinkers en trappen. Deze worden opgeslagen, zodat ze na afronding van het project opnieuw gebruikt kunnen worden. Ook worden graszoden en klinkers van de dijk verwijderd en opgeslagen. De grasmat wordt geklepeld, gefreesd en opgeslagen, zodat ze na het project opnieuw gebruikt kunnen worden in het terrein.

Het binnentalud wordt in het project aangepast van een hellingsverhouding van 1:2 naar 1:3. Deze verandering zorgt voor een minder steile helling en vermindert zo de risico’s op erosie. Het binnentalud wordt tijdens de grondwerken afgebroken en herbouwd. Tijdens deze fase worden ook zandafvoeren voltooid en wordt de ondergrond voorbereid voor verdere constructieve maatregelen.

Technische constructieelementen in de dijkversterking

Een van de centrale elementen in de dijkversterking is het aanbrengen van het teenschot. Het teenschot is een houten schot dat op de voet van de dijk wordt geplaatst. Dit element speelt een belangrijke rol in het beschermen van de dijk tegen erosie. Het teenschot wordt bevestigd aan hardhouten palen, die als ondersteuning fungeren.

Na het plaatsen van het teenschot wordt betongranulaat aangebracht als grondverbetering in de dijkvoet. Deze grondverbetering zorgt voor extra stabiliteit en vermindert het risico op afslag. Daarnaast wordt er op de zeezijde een kreukelberm aangebracht. Dit is een drie meter brede strook waar breuksteen met stenen van 10 tot 60 kilogram op zwart geodoek wordt gelegd. Deze maatregel voorkomt dat zware stenen in de directe nabijheid van het teenschot worden geplaatst, wat het risico op schade verkleint.

Een andere technische constructie is het aanbrengen van basaltzuilen. Deze zuilen worden op het binnentalud geplaatst en vormen een essentieel onderdeel van de dijkversterking. Voordat de basaltzuilen kunnen worden gezet, wordt er geodoek met een laag filtersteen aangebracht. Dit zorgt voor een betere afwatering en voorkomt dat fijne korrels in het water terechtkomen.

De steenzetters die deze zuilen plaatsen, werken handmatig vanaf het teenschot omhoog. Het aanbrengen van basalt is een ambachtelijke methode, waarbij ervaring en precisie van groot belang zijn. De steenzetters worden ondersteund door machines, maar de einduitvoering van het werk gebeurt vaak manueel.

Ecologische maatregelen en archeologisch onderzoek

In de voortgangsverslagen is duidelijk te zien dat er een sterke nadruk is op ecologische voorzichtigheid. Het project start vaak met een ecologisch onderzoek, waarbij de toestand van het milieu en de ecologische voorwaarden worden geanalyseerd. Het bedrijf Grondslag voert bijvoorbeeld milieukundig onderzoek uit, waarbij gaatjes in de dijk worden gemaakt met een boorwagen en handboren. Deze gaatjes worden daarna weer afgedicht, zodat het milieu zo min mogelijk wordt belast.

Een ander aspect is het archeologisch onderzoek. In week 2 van het project worden tien bigbags gevuld met Wad-bodem en in Heerenveen onderzocht door een archeoloog van RAAP. Het doel van dit onderzoek is om eventuele archeologische waarde in de bodem te ontdekken en zodoende te zorgen dat het project dit tijdens de uitvoering onder controle houdt.

Naast het archeologisch onderzoek wordt ook een bouwkundige staat van woningen opgenomen. In week 3 van het project wordt de bouwkundige staat van panden met oneven nummers in de Dorpstraat geïnspecteerd door het onafhankelijke expertisebureau Vermeer. De bewoners zijn op de hoogte gesteld van de inspecties, en het onafhankelijke karakter van het bureau zorgt voor transparantie.

Uitdagingen in het werken in getijdengebieden

Het werken in getijdengebieden zoals de Waddenzee brengt unieke uitdagingen met zich mee. In het voorbeeld van rijsdammen, zoals beschreven op de website van Van Aalsburg, wordt duidelijk dat de werkdagen niet voorspelbaar zijn. Bij vloed zijn de rijsdammen onder water, waardoor geen werkzaamheden kunnen plaatsvinden. Bij eb is het terrein droog, maar de bodem is niet overal stabiel. Daarom wordt er gebruikgemaakt van lichtgewicht machines, die minder druk uitoefenen op de bodem. Dit is cruciaal om schade aan de ecologie en de infrastructuur te voorkomen.

Daarnaast zijn er tijdsbeperkingen, zoals het verbod op werkzaamheden in het broedseizoen. Dit geldt voor projecten in een Natura 2000-gebied, zoals de rijsdammen. Hierdoor moet het werk gepland worden buiten de broedtijd van vogels, wat extra logistieke planning met zich meebrengt.

Coördinatie met bewoners en toeristen

In de voortgangsverslagen is duidelijk dat er veel aandacht is voor de communicatie met bewoners en toeristen. In week 13 van het project wordt er bijvoorbeeld een oproep gedaan om bewoners en toeristen aan te spreken als zij het werkterrein betreden. Daarnaast worden extra trillingsmeters geplaatst in twee panden, en wordt een zogenaamd Bonderzoek uitgevoerd. Bewoners zijn geïnformeerd over de voortgang van het project en het mogelijke risico van trillingen.

De betrokkenheid van bewoners is ook zichtbaar in de communicatie en informatieverstrekking. Presentaties worden uitgevoerd en beschikbaar gesteld voor download, en contactpersonen zoals Dries Hof en Dirk Bruin zijn beschikbaar voor vragen. Deze transparante aanpak draagt bij aan het vertrouwen van de betrokken partijen in het project.

Verplaatsing van duiker en aanleg van damwand

Een van de laterse fasen van het project betreft de verplaatsing van de duiker. De duiker is een ondergrondse leiding die water afvoert van het Wadgebied. In het project wordt de duiker vervangen door een bredere versie (van 300 mm naar 600 mm). De voorbereiding voor deze verplaatsing begint in week 20 van het project, waarbij het aanbrengen van een damwand op de plaats van de duiker is gepland voor eind mei.

De uitstroomkant van de duiker wordt eerst aangelegd, waarna in juni het vervangen van de duiker door de huidige dijk kan beginnen. Dit proces is complex, omdat het betreft het aanleggen van een nieuwe infrastructuur in een bestaande omgeving, waarbij milieueffecten en stabiliteit moeten worden beheerst.

Afgewerkt binnentalud als tijdelijke opslagruimte

Vanwege ruimtegebrek wordt het afgewerkte binnentalud tijdens het project als tijdelijke opslagruimte gebruikt. Klei van het boventalud wordt ontgraven en opgeslagen in het binnentalud. Dit zorgt voor efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte en voorkomt onnodig transport van materialen.

De nieuwe dijk wordt minder steil dan de oude, wat betekent dat het binnentalud breder is en dus ruimte biedt voor opslag. Deze aanpak is een praktische oplossing, waarbij het tijdelijke gebruik van het binnentalud niet negatief is voor de eindresultaten van het project.

Eindresultaten en duurzaamheid

De dijkversterking in het Wadgebied wordt uitgevoerd met het oog op duurzaamheid. Materialen worden zoveel mogelijk hergebruikt, zoals graszoden en klinkers. Ook wordt zorg genomen dat ecologische waarden en archeologische vondsten worden behouden. De gebruikte technieken, zoals het aanbrengen van basaltzuilen en het versterken van de dijkvoet, zijn bewezen methoden die effectief zijn in Wad- en kustgebieden.

De projectuitvoering is bovendien georganiseerd in fasen, met duidelijke voortgangsverslagen die beschikbaar zijn voor bewoners en betrokken partijen. Dit zorgt voor transparantie en betrokkenheid, wat essentieel is in projecten die zowel technisch als ecologisch complex zijn.

Conclusie

De grondwerken en dijkversterking in het Wadgebied zijn complexe projecten die technische, ecologische en logistieke aspecten combineren. De beschreven projecten tonen een zorgvuldige aanpak, waarbij archeologisch en ecologisch onderzoek een centrale rol speelt. De technieken, zoals het aanbrengen van teenschotten, basaltzuilen en het versterken van de dijkvoet, zijn effectief in het behoud van de infrastructuur en de natuur. De betrokkenheid van bewoners en het gebruik van tijdelijke opslagruimtes tonen aanpassingsvermogen en efficiëntie in het projectmanagement.

De combinatie van traditionele ambachten en moderne technologie, zoals steenzetters en damwanden, zorgt voor een robuuste uitvoering. Bovendien is de nadruk op duurzaamheid en hergebruik van materialen een voorbeeld voor toekomstige projecten in vergelijkbare omgevingen. Door deze aanpak wordt het Wadgebied versterkt, zowel in ecologische als in infrastructuurtermen.

Bronnen

grondwerken