Gevaarlijke stoffen in de riolering: impact op milieu en gezondheid

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de riolering is een groeiend probleem dat zowel het milieu als de gezondheid van mensen bedreigt. In Nederland is dit een onderwerp van grote zorg, vooral vanwege de schadelijke stoffen die via de riolering in het oppervlaktewater terechtkomen. Deze stoffen, waaronder zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), kunnen kankerverwekkend zijn, zich opbouwen in het milieu, en erfelijke veranderingen veroorzaken. In dit artikel worden de gevaarlijke stoffen in de riolering, hun impact op het milieu en de maatregelen die worden genomen om dit probleem te beheren, behandeld.

Gevaarlijke stoffen in de riolering

Bij het werken in riolen is blootstelling mogelijk aan gevaarlijke stoffen. Deze stoffen kunnen ontstaan door rotting en chemische reacties, maar kunnen ook plotseling optreden bij het aanvoeren of verplaatsen van gassen via het riool, zoals bij zware regenval. Gassen die in hoge concentraties aanwezig kunnen zijn, zijn methaan en zwavelwaterstof (H2S). Vooral H2S is erg gevaarlijk en kan in hoge concentraties dodelijk zijn. Daarnaast kan het riool ook lage zuurstofconcentraties bevatten, wat leidt tot verstikking bij betreden. Bovendien kunnen werknemers in aanraking komen met de daarin aanwezige vloeistoffen en afvalstoffen, waarin toxische stoffen of schadelijke micro-organismen aanwezig zijn.

Bij het werken met kunststoffen, zoals polyesterhars, kan styreen vrijkomen. Dit is een vluchtige stof met een erg lage geurdrempel, waardoor het al bij lage concentraties waarneembaar is. Styreen kan bij hoge concentraties schadelijk zijn voor de gezondheid. Daarnaast kunnen andere gevaarlijke stoffen zoals zuren, basische stoffen en giftige metalen in het riool terechtkomen. Deze stoffen kunnen niet alleen de gezondheid van werknemers bedreigen, maar ook het milieu schaden.

Invloed op het milieu en de drinkwaterkwaliteit

De aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de riolering heeft gevolgen voor het milieu en de drinkwaterkwaliteit. Veel waterschappen in Nederland worden geconfronteerd met de aanwezigheid van ZZS in oppervlaktewater, waterbodems en in de rioolwaterzuiveringen. ZZS zijn zeer schadelijk voor mens en milieu. Ze kunnen kankerverwekkend zijn, niet of zeer moeilijk afbreekbaar, giftig bij lage concentraties, zich opbouwen in het milieu en erfelijke veranderingen veroorzaken. Deze stoffen belanden vaak via de riolering in het oppervlaktewater en kunnen zo het milieu en de drinkwaterkwaliteit bedreigen.

In Noord-Holland is de situatie bijvoorbeeld zeer zorgwekkend. Een onderzoek heeft aangetoond dat 80 procent van de gemonsterde bedrijven giftige stoffen door het riool spoelt. 62 van de 77 bedrijven lozen minimaal één ZZS. Hierbij gaat het om zware metalen zoals arseen en lood, maar ook om PFAS. De aanwezigheid van deze stoffen maakt het produceren van drinkwater onnodig duurder en complexer. Voor PFAS moeten bijvoorbeeld meer poederkool worden gebruikt, wat geld en veel energie kost. Daarnaast kan de concentratie van schadelijke stoffen in het oppervlaktewater oplopen, wat leidt tot vaker innamestops bij drinkwaterbedrijven.

Wetgeving en maatregelen

In Nederland is er een structurele aanpak voor ZZS. Deze aanpak is gericht op minimalisatie door bronaanpak, reductiemaatregelen en continu verbeteren. Bedrijven zijn verplicht hun lozingen en uitstoot van ZZS naar water en lucht te minimaliseren. Ze moeten iedere vijf jaar aantonen hoe zij dat doen. In de vergunningen worden ook voorschriften opgenomen wat het bedrijf moet doen om ZZS te minimaliseren. De gevaarlijke stoffen kunnen ook verboden worden, wat via de EU gebeurt. Hierbij is het echter soms jaren doldurend voordat een verbod komt.

Voor het bepalen of er een vergunning wordt verleend, is voor ZZS voldoende informatie beschikbaar en is bekend welke normen er gelden. Maar soms weten bedrijven zelf niet dat ze ZZS toepassen. Daarom is het belangrijk om bij de aanvraag van de vergunning alle stoffen in beeld te hebben. Waterschappen zijn het bevoegd gezag voor directe lozingen. Dit zijn lozingen zonder tussenkomst van een werk, rechtstreeks op het oppervlaktewater of direct via een persleiding op de rioolwaterzuivering. Waterschappen kijken kritisch naar ZZS bij vergunningaanvragen van bedrijven om te mogen lozen. Ze kunnen ook aanvragen weigeren. Op die manier kunnen ze grip houden op eventueel schadelijke stoffen die rechtstreeks in het oppervlaktewater terechtkomen.

Toezicht en bewustwording

De aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de riolering is niet alleen een probleem voor het milieu, maar ook voor de gezondheid van werknemers. Om dit te beheren, zijn er maatregelen genomen. Bijvoorbeeld, bij het werken in riolen is het belangrijk om te controleren of giftige of brandbare gassen aanwezig zijn en het zuurstofgehalte te controleren. Daarnaast is ventilatie van groot belang. Bewerkingen moeten zoveel mogelijk bovengronds worden uitgevoerd. Daarnaast is het belangrijk om de werknemers te beschermen met geschikte kleding, handschoenen en ademhalingsbescherming. Daarnaast moeten werknemers in het riool niet langer dan 1,5 uur werken, gevolgd door een pauze buiten het riool van 15 minuten.

Om de situatie te verbeteren, is er ook behoefte aan bewustwording. Veel bedrijven weten niet wat voor stoffen zij precies wegspoelen. Daarom is het belangrijk dat er meer bewustwording wordt gecreëerd. Dit kan bijvoorbeeld door middel van informatiecampagnes en opleidingen. Ook is het belangrijk dat er meer toezicht is op de lozingen van bedrijven. De omgevingsdiensten zijn verantwoordelijk voor de controle op afvalwater van bedrijven, maar door een gebrek aan overzicht en capaciteit krijgen zij geen grip op de indirecte lozingen. Daarom is het belangrijk om meer middelen beschikbaar te stellen voor het toezicht.

Conclusie

De aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de riolering is een groeiend probleem dat zowel het milieu als de gezondheid van mensen bedreigt. Deze stoffen, waaronder ZZS, kunnen kankerverwekkend zijn, zich opbouwen in het milieu, en erfelijke veranderingen veroorzaken. Om dit probleem te beheren, zijn er maatregelen genomen, zoals toezicht, bewustwording en wetgeving. Daarnaast is het belangrijk om de impact op het milieu en de drinkwaterkwaliteit te bepalen en te beperken. Door samenwerking tussen waterschappen, bedrijven en overheden kan worden bijgedragen aan een duurzamere toekomst.

Gevaarlijke stoffen in de riolering: impact op milieu en gezondheid