Elektrische gevaarlijke situaties bij grondwerkers: Ongelukken, voorzorgsmaatregelen en veiligheid

Published by Redactie on juli 17, 2025 | Category grondwerk

Het uitvoeren van grondwerken is een essentieel onderdeel van elke bouw- of renovatieproject. Grondwerkers zijn verantwoordelijk voor het voorbereiden van de ondergrond, het aanleggen van leidingen en kabels en het uitvoeren van diverse infrastructuurwerkzaamheden. Hoewel deze werkzaamheden essentieel zijn, brengen ze ook aanzienlijke risico’s met zich mee, waaronder elektrische schokken en zelfs dodelijke gevolgen. In dit artikel worden de risico’s bij grondwerken besproken, met een focus op elektrocutie en veiligheidsmaatregelen. De informatie is gebaseerd op diverse bronnen die de relevante gevaren, incidenten en aanbevelingen beschrijven.

Elektrocutie bij grondwerken: Eén van de grootste gevaren

Elektrocutie is een gevaar dat vaak het gevolg is van onvoorzichtig of onwetend omgaan met elektrische kabels in de ondergrond. Grondwerkers zijn bijna dagelijks blootgesteld aan het risico van contact met stroomvoerende kabels, vooral bij werkzaamheden rondom leidingen, rioolbuizen of kabels voor elektriciteit en internet. Dit gevaar is zowel voor de medewerker als voor omgevende personen, zoals kinderen of huisdieren, die per ongeluk in aanraking kunnen komen met de kabels.

Een duidelijk voorbeeld hiervan is beschreven in een incident dat optrad in Helenaveen, waarbij een man bij graafwerkzaamheden geëlektrocuteerd werd. Het slachtoffer was bezig een waterleiding te vervangen, toen hij per ongeluk in aanraking kwam met een actieve elektriciteitskabel. Het incident eindigde tragisch en leidde tot een onderzoek door de Inspectie SZW.

Ook in andere gevallen, zoals beschreven in bronnen over toolboxen en veiligheidsvoorschriften, worden er herhaaldelijk meldingen gedaan van incidenten waarbij grondwerkers elektriciteitskabels raakten. In één voorbeeld raakte een stalen pin die in de grond was aangebracht, per ongeluk een elektriciteitskabel. De medewerker merkte dit niet direct op, maar na een melding van een storing werd de kabel ontdekt. Op dat moment stond de kabel nog onder 180 volt, wat gevaarlijk was voor wie er per ongeluk in zou komen.

Hoe komt elektrocutie voor bij grondwerken?

Elektrocutie kan op verschillende manieren voorkomen bij grondwerken:

Direct contact met stroomvoerende kabels: Dit is het meest voorkomende scenario. Wanneer een grondwerker bijvoorbeeld met een machine of handmatig een sleuf graaft en een kabel raakt, kan hij of zij meteen in aanraking komen met de stroom.
Indirect contact: Hierbij raakt de grondwerker niet direct de kabel, maar komt er via een voorwerp of oppervlak in aanraking met de stroom. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij het plaatsen van paaltjes of het inbouwen van een hek, waarbij de kabel wordt geraakt.
Vlambooggevaar: Ook al raakt een grondwerker geen kabel direct, bij het vrijkomen van een vlamboog bij een kabel of leiding kan er zowel persoonlijk letsel als materiële schade ontstaan. Dit gebeurt vaak bij kortsluiting of bij het uitvoeren van werkzaamheden in de buurt van elektriciteitskabels.

In veel gevallen is de oorzaak van elektrocutie te verklaren door het onvoldoende in kaart brengen van de ondergrondse kabels of het onvoldoende naleven van veiligheidsprotocollen.

Voorzorgsmaatregelen en veiligheid voor grondwerkers

Om het risico op elektrocutie zo ver mogelijk te beperken, zijn er diverse veiligheidsmaatregelen en protocollen die grondwerkers moeten volgen. Deze maatregelen zijn verwerkt in onder andere de bouwregelgeving, veiligheidsrichtlijnen en aanbevelingen van werknemersverenigingen.

1. Inventarisatie van ondergrondse kabels en leidingen

Voor elke grondwerktijd is het van essentieel belang om een inventarisatie te maken van de ondergrondse kabels en leidingen. Dit kan gedaan worden via een KLIC-melding, waarbij de energie- en gasmaatschappijen informatie geven over de aanwezige kabels en leidingen in de betreffende locatie. Deze informatie geeft de grondwerkers een duidelijk beeld van welke delen van de grond veilig zijn om te grazen en welke niet.

2. Gebruik van houten of veilige markers in plaats van metalen pinnen

Als gevolg van een incident waarbij een stalen pin een elektriciteitskabel raakte, is er een maatregel ingevoerd waarbij houten piketpaaltjes worden gebruikt in plaats van metalen pinnen. Dit voorkomt het risico dat een elektrische kabel geraakt wordt bij het in de grond planten van pinnen voor het markeren van werkgebieden.

3. Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s)

Grondwerkers zijn verplicht om persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) te dragen tijdens werkzaamheden. Dit omvat een veiligheidshelm, veiligheidsschoenen met stalen neus en tussenzool, gehoorbescherming, en in sommige gevallen een fluorescerend vest. Deze PBM’s helpen om het risico op letsel te verminderen, maar ze zijn geen garantie tegen elektrocutie. Het belangrijkste is om preventief te werken en veiligheidsprotocollen strikt te volgen.

4. Voorschriften en werktijden

Het bouwbesluit en lokale regelgeving leggen aan grondwerkers specifieke eisen op. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om zonder toestemming van het bevoegde gezag buiten reguliere werktijden te werken, tenzij dat noodzakelijk is voor veiligheid of om urgente redenen. In dergelijke gevallen moet er een ontheffing worden aangevraagd, en is het verplicht om zoveel mogelijk gebruik te maken van best beschikbare technieken om geluidhinder en andere hinderfactoren te beperken.

Het belang van training en bewustwording

Veel incidenten met elektrocutie kunnen voorkomen worden met goede training en bewustwording. Grondwerkers moeten op de hoogte zijn van de risico’s die verbonden zijn aan hun werk, en weten wat de juiste protocollen zijn om in te zetten bij het ontdekken van een mogelijke kabel of leiding.

1. Toolbox-meetings en veiligheidsvoorbereiding

Onder andere de toolbox-meetings die worden georganiseerd in het kader van veiligheidsvoorbereiding, spelen een belangrijke rol in het voorkomen van incidenten. Deze meetings geven medewerkers de mogelijkheid om te bespreken welke gevaren er zijn bij een bepaalde opdracht en hoe die het beste kunnen worden beheerst. Hierbij wordt bijvoorbeeld ook gelet op de aanwezige kabels en leidingen in de ondergrond.

2. Noodmaatregelen bij het ontdekken van een kabel

Als tijdens het werk een kabel of leiding wordt ontdekt die mogelijk gevaarlijk is, is het belangrijk om direct contact op te nemen met de energieleverancier of gasmaatschappij. Dit voorkomt dat er per ongeluk een onveilig object wordt verplaatst of aangeraakt. Het is ook verplicht om het incident te melden bij de werkgever en het bevoegde gezag.

Verantwoordelijkheid van werkgever en opdrachtgever

De werkgever en opdrachtgever zijn verantwoordelijk voor de veiligheid op de werkplek. Het is hun taak om ervoor te zorgen dat alle nodige veiligheidsmaatregelen worden genomen, inclusief het uitvoeren van KLIC-meldingen en het beschikken van de juiste PBM’s. Bovendien moeten ze ervoor zorgen dat medewerkers voldoende training hebben ontvangen en op de hoogte zijn van de risico’s en veiligheidsprotocollen.

Conclusie

Elektrocutie is een ernstig gevaar bij grondwerken, en kan fatale gevolgen hebben. Het is daarom van groot belang om veiligheidsprotocollen strikt te volgen, ondergrondse kabels en leidingen vooraf te inventariseren en medewerkers goed te informeren en te trainen. Hoewel incidenten zoals elektrocutie zeldzaam zijn, zijn de gevolgen vaak tragisch en kunnen vermeden worden met het nemen van de juiste voorzorgsmaatregelen. Voor zowel grondwerkers, werkgevers en opdrachtgevers is het verplicht om het veiligheidsaspect centraal te stellen bij elk project.