Grondwerken en ecologische herinrichting van oude binnendijken: een praktische aanpak voor woningbouw en natuurherstel

Binnen de woningbouw en de ecologische herinrichting van polder- en duinlanden speelt de combinatie van grondwerken en natuurbeheer een steeds belangrijkere rol. In de context van oude binnendijken, zoals de Nieuwendijk bij Goeree-Overflakkee, ontstaan unieke kansen voor zowel woningbouwprojecten als het herstellen van natuurlijke habitat. Deze paragrafen geven een overzicht van de praktijkgerichte benadering, de technische mogelijkheden, en de ecologische en cultuurhistorische aspecten die een rol spelen bij dergelijke projecten.

Aanpassing van oude binnendijken voor woningbouw

Oude binnendijken zoals de Nieuwendijk zijn vaak geënt op historische landbouwpraktijken en natuurlijke afwateringssystemen. Deze dijken zijn meestal inlaagdijken, gecomponeerd uit zand, kalk en leem. In het geval van de Nieuwendijk dateren de grondwerken uit 1727, en is het dijklichaam sindsdien in gebruik als weiland en hooiland. In 2022 is geconstateerd dat het zuidelijke deel van de dijk, vanwege zijn steile helling en zonnige ligging, een botanisch rijke zone is met tijm, geel walstro en diverse grassoorten zoals reukgras, zachte haver en goudhaver.

Voor woningbouwprojecten op dergelijke locaties is het van groot belang dat de grondwerken rekening houden met de bestaande infrastructuur en ecologische kenmerken. De Nieuwendijk is bijvoorbeeld in 2022 fotografisch vastgelegd vanaf 68 meter hoogte, waarbij duidelijk is te zien dat het gebied een mix is van bebouwde zones, agrarisch land en beboste duinranden. Dit benadrukt de complexiteit van het landschap en het feit dat ieder grondwerkproject hier aangepast moet worden aan de lokaal voorkomende grondsoorten en ecologische kenmerken.

Ecologische herinrichting en natuurbeheer

Een kernaspect van moderne grondwerken is het herstel van natuurlijke habitat. In de context van de Nieuwendijk en vergelijkbare locaties in de polders van Schouwen-Duiveland en Goeree-Overflakkee, worden diverse maatregelen genomen om het ecologisch evenwicht te herstellen of te verbeteren. Deze omvatten:

• Verwijdering van kunstmatige bestrating en verdichting, bijvoorbeeld in dijkfragmenten die overwoekerd zijn.
• Uitbreiding van sloten en kavelsloten tot circa 2,5 meter breed, met een dieper waterpeil en een vochtige plasdraszone van maximaal 5 meter breed. Dit creëert schuilruimte voor fauna in droge tijden.
• Aanleg van boomsingels met lage bomen, zoals elzen en struweelsoorten, maar zonder het gebruik van abel- of esdoorns. Dit ondersteunt biodiversiteit zonder het landschap verder te verdichten.
• Herstel van schurvelingen, waarbij oude schurvelingen worden hersteld in plaats van kunstmatige schurven aangelegd. Dit helpt bij het creëren van ecologisch rijke zones langs wegen en paden.

Een belangrijk aspect van dergelijke projecten is dat ze vaak worden uitgevoerd in samenwerking met particuliere landeigenaren en waterschappen. Het betreft meestal kleine, gerichte ingrepen die gericht zijn op het verbeteren van de ecologische waarde van het landschap, zonder dat er sprake is van uitgebreide infrastructuur.

Praktijkvoorbeeld: de Zilte Zeehoeve en natuurontwikkeling

Een praktijkvoorbeeld van een project waarbij grondwerken en ecologische herinrichting samen gaan, is de Zilte Zeehoeve. Dit landgoed ligt in het boerenland op drie kilometer van het strand en is georiënteerd op duurzame landbouw en natuurontwikkeling. De eigenaars, Katia Van Mossevelde en Thierry De Greef, hebben een deel van hun terrein aan de natuur teruggegeven, inclusief het aanleggen van smalle graspaadjes, bloemenweitjes en bosschages.

Deze aanpak leidt tot een toegenomen biodiversiteit op het erf, met broedende vogels zoals bosrietzanger, groene specht, en zelfs spotvogels. Ook zoogdieren zoals egel, wezel en bunzing zijn aanwezig, en de eigenaars hanteren een programma voor het vangen en uitzetten van bruine ratten, om de biodiversiteit te beschermen.

Het voorbeeld van de Zilte Zeehoeve toont aan dat het mogelijk is om grondwerken en natuurbeheer op een duurzame en ecologisch verantwoorde manier te combineren. Dit is niet alleen gunstig voor de natuur, maar ook voor de esthetiek en functie van het erf, wat wenselijk is voor zowel particuliere eigenaren als woningbouwprojecten.

Bouwen op een oude binnendijk: technische en ecologische overwegingen

Bij het bouwen op een oude binnendijk zoals de Nieuwendijk, zijn er een aantal technische aspecten die moeten worden meegenomen:

• Grondstabiliteit en afwatering: De grond van de Nieuwendijk is voor het grootste deel zandrijk, met enkele zavelige zones. Hieruit volgt dat het grondwaterpeil relatief hoog kan zijn, wat bij woningbouwprojecten maatregelen voor afwatering en fundering vereist.
• Dijkstructuur en stabiliteit: De dijk is historisch gebruikt als weiland en hooiland, wat betekent dat het lichaam relatief compact is. Toch moet bij grondwerken rekening worden gehouden met de oude structuur en eventuele onderliggende waterlopen.
• Ecologische impact: Bij grondwerken is het belangrijk om zoveel mogelijk rekening te houden met de ecologische kenmerken van het landschap. Bijvoorbeeld het bewaren van zichtlijnen, het niet verdichten van het landschap, en het herstellen van oude schurvelingen.

Bij het uitvoeren van dergelijke werken is het raadzaam om samen te werken met een erfgoeddeskundige of ecologisch adviesbureau. Dit zorgt voor een duurzame aanpak die zowel het landschap als de woningbouw in het geding houdt.

Cultuurhistorische aspecten en landschapsbeheer

Een verder aspect van het bouwen en herstellen van oude binnendijken is de cultuurhistorische waarde. In het geval van de Nieuwendijk is het bijvoorbeeld belangrijk om karakteristieke oude bermstenen met straatnamen te behouden of te herstellen. Dit ondersteunt niet alleen de historische waarde van het gebied, maar ook de identiteit van de omgeving.

Bij de herinrichting van oude polders en binnendijken is het dus niet alleen technisch, maar ook cultuurhistorisch verantwoord om zoveel mogelijk de bestaande kenmerken te bewaren en te herstellen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door het herstellen van oude wegen of de aanleg van nieuwe wegen die in lijn zijn met de historische context.

Conclusie

De combinatie van grondwerken en ecologische herinrichting van oude binnendijken biedt unieke mogelijkheden voor zowel woningbouwprojecten als het herstellen van natuurlijke habitat. Projecten zoals de Nieuwendijk en de Zilte Zeehoeve tonen aan dat het mogelijk is om op een verantwoorde en duurzame manier te bouwen in een ecologisch rijk landschap. Dit vereist echter een zorgvuldige benadering, waarbij technische, ecologische en cultuurhistorische aspecten allemaal meegenomen worden.

Voor zowel particuliere eigenaren als woningbouwprojecten is het dus belangrijk om bij grondwerken te rekenen met de ecologische en historische waarde van het landschap. Dit zorgt niet alleen voor een duurzame aanpak, maar ook voor een landschap dat waardevol is voor zowel mens als natuur.

Bronnen

1. duinenenmensen.nl/blog/