De Romeinen hadden riolering: Hygiëne, technologie en de geschiedenis van het riool

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De Romeinen worden vaak geassocieerd met innovaties zoals aquaducten, baden en openbare toiletten, maar ook met een complex netwerk van rioleringen. Dit artikel onderzoekt de technologie, hygiënepraktijken en de rol van riolering in het Romeinse Rijk, gebaseerd op de beschikbare bronnen. Het toont aan dat de Romeinen inderdaad over een geavanceerd rioleringssysteem beschikten, hoewel de hygiëne in veel gevallen minder was dan verwacht.

Hygiëne en riolering in het Romeinse Rijk

De Romeinen werden vaak geprezen om hun innovaties in het gebied van sanitatie, waaronder aquaducten, baden en toiletten. Volgens meerdere bronnen, waaronder De geschiedenis van de riolering (bron 5), maakten de Romeinen gebruik van een voorloper van de moderne wc. In stadswijken zoals Pompeï en Herculaneum zijn privékamers aangetroffen die op een continu spoelend riool waren aangesloten. Hiermee verwerkte het Romeinse Rijk afval en water op een manier die de moderne riolering in veel opzichten benadert.

Deze riolering was echter niet altijd hygiënevriendelijk. De bron Hoe hygiënisch waren de Romeinen? (bron 6) wijst erop dat het water dat via aquaducten werd vervoerd, vaak niet aan de moderne hygiëne-standaarden voldoet. De Romeinen wisten van het slechte effect van lood op de gezondheid, maar gebruikten deel van hun leidingen toch van dit metaal. Hierdoor zat er 10 keer zoveel lood in het drinkwater dan in bronwater. Dit leidde mogelijk tot loodvergiftiging, die in sommige gevallen bijdroeg aan de verslechtering van de gezondheid van inwonenaars.

De riolering was dus wel een vooruitgang, maar niet altijd hygiënevriendelijk. De afvoer van afval en het gebruik van openbare toiletten, zoals beschreven in De stank van al die uitwerpselen (bron 5), liet zien dat de hygiëne in veel gevallen slecht was. De Romeinen gebruikten bijvoorbeeld geen wc-papier, maar een spons die werd gedeeld door meerdere personen. Dit maakte het risico op ziektes en infecties groter.

De technologie van het Romeinse rioleringssysteem

Het Romeinse rioleringssysteem was geavanceerd voor die tijd. In Romeinse riolen van lood (bron 1) staat dat de Romeinen al vanaf ca. 200 v.Chr. lood gebruikten voor hun riolering. Dit materiaal was geschikt om het water en afval van de stad te verwijderen. De hoeveelheid lood in de grond en het water is belangrijk voor het vaststellen van de groei van de stad Rome en de gezondheid van haar inwonens. Loodvergiftiging was een veelvoorkomend probleem in de oudheid, en de theorie dat loodvergiftiging bijdroeg aan de val van het Romeinse Rijk, wordt door vrijwel alle historici verworpen, maar loodconcentraties waren wel vele malen hoger dan tegenwoordig.

De Romeinen bouwden rioleringen die het water en afval van de stad wegvoerden, bijvoorbeeld richting zee. Onderzoekers hebben gebleken dat de hoeveelheid lood in de grond toenam vanaf de tweede eeuw voor Christus. De concentratie lood bleef hoog tot ongeveer 250, toen het Romeinse rijk in een crisis verkeerde.

De technologie van het rioleringssysteem was dus niet alleen geavanceerd, maar ook van invloed op de gezondheid. De gebruikte materialen, zoals lood, hadden een negatieve impact op de gezondheid, terwijl de hygiëne in veel gevallen slecht was.

De hygiëne van de Romeinen: een misverstand?

De Romeinen worden vaak geassocieerd met hygiëne en vooruitgang, maar de bron Hoe hygiënisch waren de Romeinen? (bron 6) toont aan dat dit niet altijd het geval was. De Romeinen introduceerden openbare badhuizen en toiletten, maar het probleem lag vooral in het transport van water. Het water dat via aquaducten werd vervoerd, was niet aan onze moderne standaarden van hygiëne voldoende. De Romeinen wisten van het slechte effect van lood op de gezondheid, maar gebruikten deel van hun leidingen toch van dit metaal.

De archeoloog Piers Mitchell ontdekte dat de Romeinen door hun buizensystemen juist de zweepworm, de rondworm en de darmparasiet Entamoeba Histolytica meebrachten naar verschillende gebieden. Velen leden daarom aan dysenterie. De baden en de toiletten die de Romeinen bouwden, werden blijkbaar zo onhygiënisch, dat deze niet eens goed waren voor de algemene gezondheid.

Deze conclusie wordt ook ondersteund door andere bronnen, zoals Romeinen slecht voor de gezondheid? (bron 6). De Romeinen wisten wel van het bestaan van de darmworm af. Hun geneeskunde was destijds gebaseerd op het humoralisme, dat vier humoren onderscheidt: bloed, slijm, zwarte gal en gele gal. Een onstabiele balans van de vier humoren kon er voor zorgen dat iemand ziek werd door een worm of parasiet.

De Romeinen gebruikten dus geen moderne hygiënepraktijken, maar konden wel parasieten en ziektes overbrengen. Dit toont aan dat de hygiëne in het Romeinse Rijk niet altijd zo was als verwacht.

De rol van riolering in de geschiedenis

De riolering had een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de sanitatie. In Geschiedenis van de Riolering (bron 5) staat dat de Romeinen een voorloper van de moderne wc gebruikten. Tijdens de Middeleeuwen had de technologie echter weinig verdergegaan, en was het kleinste kamertje bijna verdwenen. Pas in de negentiende eeuw begon Nederland met het toepassen van het zogenaamde wisseltonnensysteem, een alternatief voor de moderne wc.

De riolering was dus niet alleen belangrijk voor de Romeinen, maar ook voor de toekomst. De technologie die ze gebruikten, heeft invloed gehad op de moderne riolering. De gebruikte materialen, zoals lood, hebben echter ook invloed gehad op de gezondheid van de inwoners.

Conclusie

De Romeinen hadden inderdaad een geavanceerd rioleringssysteem, dat de stad van water en afval voorzag. Hoewel de technologie van de tijd afkomstig was, had de riolering invloed op de gezondheid van de inwoners. De gebruikte materialen, zoals lood, zorgden voor een verhoogd risico op loodvergiftiging. Bovendien was de hygiëne in veel gevallen slecht, zoals blijkt uit de beschikbare bronnen.

De riolering was dus een vooruitgang, maar niet altijd hygiënevriendelijk. De technologie die de Romeinen gebruikten, heeft invloed gehad op de moderne riolering, maar ook op de gezondheid van de inwoners.

Bronnen

romeinse