Archeologische ontdekkingen en constructieve vondsten in Noord-Brabant

Archeologisch onderzoek speelt een essentiële rol bij bouwprojecten en renovaties, vooral in regio’s met een rijke historische geschiedenis zoals Noord-Brabant. Tijdens opgravingen op meerdere locaties in deze regio zijn belangrijke archeologische vondsten gedaan die zowel het bouwproces als het begrip van het regionale verleden beïnvloeden. Deze vondsten bieden een uniek inzicht in de bouwmethoden, landgebruik en leefwijze van eerdere generaties. In dit artikel worden enkele van de belangrijkste archeologische ontdekkingen en constructieve vondsten besproken, met aandacht voor de technieken die gebruikt werden bij de opgraving en documentatie van historische bouwwerken.

Archeologische opgravingen en vondsten

In Noord-Brabant zijn verschillende opgravingen uitgevoerd die belangrijke archeologische vondsten opleverden. De opgraving op het terrein van het Kasteel van Tilburg bijvoorbeeld, heeft geleid tot de ontdekking van sporen van huisplattegronden uit de midden- en laat-neolithische periode. Deze vondsten zijn uitzonderlijk, aangezien neolithische nederzettingen op de zandgronden van Brabant zelden voorkomen. Het vondstmateriaal bestond voornamelijk uit aardewerk en vuursteen, dat dateert uit de Vlaardingencultuur en de Klokbekerperiode. Hoewel de exacte vorm van de huisplattegrond nog discussabel is, bieden deze vondsten een waardevolle context voor het begrip van vroege nederzettingen in de regio.

Een ander belangrijk onderzoek werd uitgevoerd op de locatie TradePark-Noord, waar een gebied van bijna 5 ha onderzocht werd. Hier werden meerdere huisplattegronden uit de midden-bronstijd en vroege ijzertijd aangetroffen. De constructie van deze nederzettingen was gevarieerd; vooral de bronstijdplattegrond trok de aandacht door het wirwar van overlappende palen en kuilen. Deze complexiteit suggereert dat er meerdere bouwfases zijn geweest, wat op zijn beurt aangeeft dat het gebied langdurig bewoond was.

In Nistelrode-Zwarte Molen werd een rechthoekig, omgreppeld terrein ontdekt, dat mogelijk als cultusplaats fungeerde. De huizen rondom dit terrein werden herhaaldelijk herbouwd, wat duidt op een langdurige en adaptieve leefomgeving. De exacte functie van dit gebied is echter nog voorwerp van onderzoek, met name in de tweede fase van de opgraving, waarin een huis bovenop de cultusplaats aangetroffen werd.

Constructieve vondsten en funderingsmethoden

Bij de opgravingen zijn ook interessante constructieve vondsten gedaan die belangrijk zijn voor het begrip van historische bouwmethoden. Zo is bijvoorbeeld een baksteenfundering ontdekt die mogelijk deel uitmaakte van een kasteel of een belangrijk bouwwerk. De fundering had een L-vorm, maar is vermoedelijk oorspronkelijk U-vormig geweest. De bouwmethoden suggereren een gebruik van gemetselde boogconstructies, wat bekend staat als een stevige en duurzame techniek. De hoogte van het gebouw kon oplopen tot circa 8 meter, met drie of vier bouwlagen.

De ringmuur van dit kasteel was zorgvuldig gesloopt, met name steen voor steen, wat duidt op een geplande en gedetailleerde afbraak. Hoewel de reden voor deze sloop nog onduidelijk is, wijst het feit dat het kasteel onbruikbaar gemaakt werd op een politieke of sociale oorzaak. De fundering en muren zijn goed bewaard gebleven, wat mogelijk is door de zorgvuldige sloop en de goede kwaliteit van de materialen.

Technieken voor documentatie en registratie

De documentatie van archeologische vondsten is een kritische stap in het onderzoek. In Noord-Brabant is gebruik gemaakt van moderne technieken zoals 3D laserscanning en grondradar. Bouwstudio PelserHartman heeft bijvoorbeeld gebruik gemaakt van 3D laserscanning om het vestingwerk van Ravenstein in detail vast te leggen. Deze techniek maakt het mogelijk om een geregistreerde pointcloud en orthofoto’s te genereren, die op hun beurt gebruikt worden voor het maken van doorsneden en bovenaanzichten van historische structuren.

Deze digitale documentatie is niet alleen waardevol voor wetenschappelijk onderzoek, maar ook voor de restauratie en beheer van archeologische restanten. Door middel van deze gegevens is het mogelijk om de structuur van het vestingwerk realistisch te reconstrueren en te interpreteren. De scans hebben bovendien precies vastgelegd hoe het vestingwerk eruitzag na 400 jaar ondergronds te hebben gelegen. Dit is van groot belang voor toekomstige generaties en onderzoekers.

Archeologische vondsten en landgebruik

De archeologische data bieden ook inzicht in het economisch en landgebruik in het verleden. Uit de vondsten blijkt dat nederzettingen vaak gekozen werden op grond van de landschappelijke omstandigheden en de beschikbaarheid van vruchtbare gronden. Akkerbouwers en tuinbouwers richtten zich op drogere en vruchtbaardere gronden, terwijl veehouders meestal gebruikmaakten van weide- en hooilanden.

Hoewel de archeologische data beperkt zijn in termen van economische gegevens, tonen ze wel dat er een duidelijke variatie was in landgebruik binnen verschillende regio’s. In de opgravingen werden bijvoorbeeld sporen aangetroffen van boerderijen, greppels en kuilen uit de volle middeleeuwen. Deze vondsten suggereren dat de nederzettingen continu herbouwd werden, afhankelijk van de beschikbare middelen en omstandigheden.

Landweren en verdedigingssystemen

Een andere interessante vondst betreft landweren, die in de laat-middeleeuwse periode gebruikt werden als verdedigingssystemen. Deze lineaire terreinafbakeningen bestonden uit aarden wallen, droge grachten, doornig struikgewas en pallissaden. Landweren werden gebruikt voor militaire, agrarische of juridische doeleinden en varieerden in vorm en functie. In Noord-Brabant zijn landweren vooral aangetroffen in Twente, Deventer, en rond Oss.

De archeologische opgravingen in Berghem bij Oss hebben bijvoorbeeld duidelijke grondsporen laten zien van landweren, waaronder paalsporen van pallissaden en doorsneden. Deze vondsten zijn belangrijk voor het begrip van de strategische keuzes die gemaakt werden in het verleden, zowel voor verdediging als voor controle over land.

Conclusie

De archeologische opgravingen in Noord-Brabant hebben waardevolle inzichten opgeleverd over de bouwmethoden, landgebruik en leefwijze van eerdere generaties. De vondsten van huisplattegronden, funderingen en verdedigingssystemen tonen aan dat het bouwproces in het verleden complex en adaptief was. De moderne technieken zoals 3D laserscanning en grondradar hebben bijgedragen aan een betere documentatie en reconstructie van historische bouwwerken, wat van groot belang is voor toekomstig onderzoek en beheer.

Voor bouwprojecten en renovaties is het dus essentieel om rekening te houden met eventuele archeologische vondsten. Deze vondsten kunnen niet alleen het bouwproces beïnvloeden, maar ook waardevolle historische informatie opleveren. Het gebruik van moderne technieken en een goed begrip van historische bouwmethoden zijn cruciale elementen voor het succesvolle uitvoeren van bouwprojecten in historische regio’s.

Bronnen

  1. NBAG

Related Posts