Afvalbeheer en riolering in het oude Rome

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

In het oude Rome had het omgaan met afval en riolering een cruciale rol gespeeld in de dagelijkse levenshouding van de burgers. De Romeinen hadden een complex systeem van riolen, aquaducten en openbare baden, waarmee ze hun stad in de toom hielden. Maar het was ook een uitdaging om het afval te beheren, aangezien er geen moderne afvalinzameling was. In dit artikel zullen we nader ingaan op de manier waarop de Romeinen omgaan met afval en riolering, gebaseerd op de bronnen uit de historische documentatie.

Afvalbeheer in het oude Rome

In de klassieke oudheid bestond afval voornamelijk uit twee categorieën: organisch afval, zoals voedselresten, en vast afval, zoals gebroken aardewerk, glas en porselein. De Romeinen maakten geen onderscheid tussen deze afvalfracties, aangezien afval simpelweg als afval werd beschouwd. Er was echter wel enige vorm van afvalbeheer, zij het niet in de vorm van inzameling zoals we die vandaag kennen. In plaats daarvan stelden de autoriteiten enkele regels op met betrekking tot het omgaan met afval. Er waren zelfs afvalstortplaatsen waar het afval werd verzameld.

In rijkere wijken waren er verboden tegen het uit het raam gooien van afval. De oude Romeinen gooiden hun afval namelijk gewoon door de vensters naar buiten, vooral ’s nachts. Dit afval belandde op de straat, waar het bleef liggen of waar het meegenomen werd door ratten of mensen die individueel de afvalproblematiek wilden aanpakken. De regels waren niet bedoeld om iets aan het milieu of vervuilde rivieren te doen, maar eerder om de stad een beter aanzien te geven en de veiligheid van mensen die ’s avonds laat over straat liepen te waarborgen.

Rioleringsstelsels

De Romeinen hadden een ingewikkeld systeem van riolen, bedekt met stenen, ongeveer zoals moderne riolen. Het afval dat uit de latrines werd gespoeld, stroomde via een centraal kanaal naar het hoofdriool en vervolgens naar een nabijgelegen rivier of beek. Het was echter niet ongebruikelijk dat de Romeinen hun afval door de ramen op straat gooiden (althans volgens Romeinse satirici). Desondanks wordt het Romeinse afvalbeheer bewonderd om zijn innovatie.

Een systeem van elf Romeinse aquaducten voorzag de inwoners van Rome van water van verschillende kwaliteit, waarvan het beste werd gereserveerd voor de drinkwatervoorziening. Water van mindere kwaliteit werd gebruikt in openbare baden en in latrines. Op veel plaatsen zijn latrinesystemen gevonden, zoals in Housesteads, een Romeins fort aan de muur van Hadrianus, in Pompeii, Herculaneum en elders, die afval wegspoelden met een stroom water.

Afvalbeheer en recycling

De Romeinen waren niet bezig met grootschalige inspanningen om het milieu te beschermen, hoewel sommige onderzoekers beweren dat het Byzantijnse Rijk wel last had van klimaatverandering. In plaats daarvan paste de Romeinen zich aan het afval op straat aan. In sommige steden werden zelfs verhoogde zebrapaden aangelegd zodat mensen veilig over de met afval bezaaide straten konden lopen. Sommige steden zouden er dus uit hebben gezien als Venetië, maar dan met afval in plaats van water.

Romeinse huishoudens produceerden veel afval. De latrine, die naast de keuken lag, diende doorgaans als vuilnisemmer. Maar de Romeinen wisten dat grondstoffen schaars waren en hergebruikten het meeste afval. Met etensresten werden dieren gevoerd, en as werd over de velden uitgestrooid. Straatverkopers haalden glas en metaal op om het te laten omsmelten.

Afvalophaling en hergebruik

In sommige gebieden van het Romeinse Rijk ontstond er uiteindelijk wel een soort afvalophalingsdienst. Groepen mensen gingen bij mensen thuis langs en namen het opgeslagen afval mee. Dit afval verkochten ze met winst aan de boeren uit de regio.

De Romeinen hergebruikten het afvalwater van de openbare baden door het te gebruiken als onderdeel van de stroom die de latrines doorspoelde. Terra cotta buizen werden gebruikt in de leidingen die afvalwater van huizen transporteerden. De Romeinen waren de eersten die leidingen met beton afdichtten om de hoge waterdruk te weerstaan die onder meer in sifons werd ontwikkeld. Vanaf de 5e eeuw v. Chr. hielden de aediles, naast hun andere functies, toezicht op de sanitaire systemen. Zij waren ook verantwoordelijk voor de doelmatigheid van de riolering, het schoonmaken van de straten, het voorkomen van stank en het algemene toezicht op de baden.

Conclusie

Het omgaan met afval en riolering in het oude Rome was een complexe taak, die veel aandacht en inspanning vereiste. De Romeinen hadden een ingewikkeld systeem van riolen, aquaducten en openbare baden, waarmee ze hun stad in de toom hielden. Maar het was ook een uitdaging om het afval te beheren, aangezien er geen moderne afvalinzameling was. De Romeinen zorgden voor een bepaalde vorm van afvalbeheer, waarbij ze zich aanpasten aan het afval op straat. Ze hergebruikten het meeste afval, en in sommige gebieden ontstond er zelfs een soort afvalophalingsdienst.