Historische en functionele aspecten van grond- en perceelgebruik in de Propstrabuurt: inzichten voor renovatie en bebouwing

De Propstrabuurt in Heerenveen biedt een rijke geschiedenis van functioneel gebruik van grond, woningbouw en industriële activiteiten. Deze buurt is een voorbeeld van hoe grondwerken en perceelgebruik in de loop der jaren zijn veranderd, en blijft relevant voor huidige en toekomstige renovatieprojecten en bouwplannen. In dit artikel worden historische gegevens en praktische kadastrale data gebruikt om inzicht te geven in de voortgang van grondgebruik, bebouwing en infrastructuur in deze gebieden.

Historische grondgebruikken en bebouwing

De Propstrabuurt kent sinds de 19e eeuw een diversiteit aan grondgebruikken, variërend van boerderijen en werkplaatsen tot woningen en industriële gebouwen. Een van de eerste bekende eigendomswisselingen in deze buurt dateert uit 1832, waarbij het huis met schuur met huisnummer 264 eigendom is van de weduwe Albert Hendriks Propstra. Het perceel had een grootte van 10,20 are en een gebouwde waarde van 45 gulden. Het werd bewoond door dochter Martje Alberts Propstra en schoonzoon Roelof Hendriks van Rheen, die oorspronkelijk uit Alkmaar komt en als ‘schipper’ actief is. In 1832 huurt hij de boot “De Twee Gebroeders” voor 8 jaar tegen een huurprijs van fl.240,- per jaar. De verhuurders zijn Bartle Pieters Cats en de weduwe van Syger Pieters Cats, scheepstimmerlieden op de Heerenwal.

Deze geschiedenis laat zien dat grond in de Propstrabuurt niet alleen voor woningbouw werd gebruikt, maar ook voor industriële en vervoersgerelateerde doeleinden. Dit biedt een historisch kader voor huidige grondwerken, waarbij het belang van multifunctioneel gebruik van grond en perceelgebruik duidelijk blijft.

Grondwerken en bebouwingsveranderingen

In de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw zien we een transformatie van grondgebruik in de Propstrabuurt. Zo is er bijvoorbeeld sprake van een olieslagerij die rond 1852 overgenomen wordt door Jacob Woltman, die wordt aangeduid als ‘oliefabrikant’. De kadastrale omschrijving spreekt van ‘pakhuis en erf’ met een grootte van 3,90 are. In 1905 vindt er een bijbouw plaats, wat leidt tot de uitbreiding tot ‘pakhuis, stal en erf’. Dit laat zien hoe grondgebruik en bebouwing zich aanpasten aan economische en industriële behoeften.

Een ander voorbeeld is de woningkaart van Breedpad 15a, die rond 1970 wordt herdoopt tot Propstrasingel 1. Dit betekent dat de bovenwoning van een woning in gebruik is bij Sporthuis de Vries. In de periode 1948-1965 heeft electricus Sjoerd Postuma zijn werkplaats op Breedpad 11 geëxploiteerd. Het is zelfs mogelijk dat hij een gedeelte van een boerderij heeft gebruikt voor zijn werkzaamheden. Dit toont aan dat grondgebruik in de buurt flexibel kan zijn, afhankelijk van de tijd en de behoefte aan specifieke activiteiten.

Grondwerken in historisch perspectief

De historie van de Propstrabuurt bevat ook interessante data over de wisseling van eigendom en het gebruik van grond. Zo is er in 1870 een minuutakte die bevestigt dat Wiebe Klazes de Jong, grofsmid te Heerenveen, een huis met erf koopt. Dit is een voorbeeld van hoe grondwerken en eigendomswisselingen in het verleden werden gedocumenteerd en uitgevoerd. Het kadastrale nummer is A-232, en de oppervlakte bedraagt 1,70 are. Het aankoopbedrag is fl.2230,-. Deze informatie kan nuttig zijn voor huidige renovatieprojecten, waarbij historische kadastrale data soms essentieel zijn voor het begrijpen van eigendomsgrenzen en grondgebruik.

In het kader van de overname van een olieslagerij in 1852 zien we hoe bezitsacten overgedragen worden aan Jacob Woltman. Deze praktijk is belangrijk om te begrijpen voor historische renovaties, waarbij kadastrale documenten vaak essentieel zijn voor het opstellen van een bouwplan of renovatieproject.

Grondwerken en hinderwetvergunningen

Een specifieke praktijk die in de Propstrabuurt historisch voorkwam, was de aanvraag van hinderwetvergunningen. In 1898 heeft Jan Jans Smilde een hinderwetvergunning aangevraagd voor de bouw van een slagerij op Breedpad. De plattegrond van deze aanvraag toont duidelijk het functionele gebruik van grond: een slagerij, een stookpot, een ‘bleek’ en een keuken. Het was belangrijk om dergelijke vergunningen te verkrijgen, omdat ze juridisch verankeren hoe grond gebruikt mocht worden. In het voorbeeld van Smilde was de vergunning nodig om zowel de slagerij als de woning te realiseren. Dit is een historische aanwijzing voor huidige projecten: ook nu is het verplicht om vergunningen aan te vragen voor bepaalde grondgebruikken.

Grondwerken en infrastructuur

De Propstrabuurt is ook een voorbeeld van hoe grondwerken zijn ingebed in de infrastructuur van een stad. Zo zien we in een acte van notaris van Beijma thoe Kingma uit 1909 de toponiem ‘Kattebosch’ genoemd in het kader van een houtverkoping. Hieruit is af te leiden dat bepaalde delen van de Propstrabuurt in de 19e en 20e eeuw wilden of moerassen waren. Dit betekent dat grondwerken in deze regio niet altijd eenvoudig waren, aangezien het vaak nodig was om moerassen of vochtige gronden te ontwateren voordat bebouwing kon plaatsvinden.

Deze historie is van belang voor huidige renovatieprojecten, omdat de grond in zekere zin ‘historisch belast’ kan zijn. In sommige gevallen is het nodig om historische grondwerken te onderzoeken voordat men een bouwproject kan starten.

Grondwerken en milieu

Een ander aspect dat in de Propstrabuurt historisch belangrijk was, was het milieu. Zo is er in 1911 sprake van bezwaar tegen een bergplaats voor lompen en beenderen. W. Mienstra woont direct naast de huidenzouterij van Klaas Vrij en tredt op tegen de geplande activiteit van Salomo Mendels. Het bezwaar is gericht op de stank en overlast, vooral door ratten. Dit laat zien dat grondgebruik in de Propstrabuurt niet alleen functioneel was, maar ook milieutechnisch invloed had op de omgeving.

Grondwerken en bebouwing in het heden

Hoewel de Propstrabuurt een rijke historie heeft, blijft grondgebruik en bebouwing ook in het heden relevant. De buurt is momenteel in gebruik voor woningbouw, en in sommige gevallen worden oudere werkplaatsen of pakhuisgebouwen gerenoveerd of herbestemd. De historische grondwerken en eigendomswisselingen kunnen daarbij dienen als richtlijnen voor de huidige eigendomsgrenzen en toegestane activiteiten.

Bijvoorbeeld, de Propstrasingel 1 is opgenomen in de woningkaart en is vroeger een pakhuizen of werkplaats geweest. In 1970 wordt het herdoopt tot Propstrasingel 1 en wordt gebruikt als bovenwoning. Dit laat zien dat grond in de buurt flexibel kan worden herbestemd, mits de juridische en historische kaders daarvoor worden gerespecteerd.

Grondwerken en renovatieprojecten

Voor renovatieprojecten in de Propstrabuurt is het belangrijk om kadastrale en historische data te bestuderen. Zo kan men bijvoorbeeld zien dat een bepaald perceel in het verleden als pakhuizen of werkplaats werd gebruikt. In zekere zin is dit een historische bepaling van het grondgebruik, die invloed kan hebben op de huidige toegestane activiteiten. Bovendien is het belangrijk om eventuele restanten van historische grondwerken, zoals bijvoorbeeld oude fundamenten of muurresten, in overweging te nemen bij het uitvoeren van renovaties.

Grondwerken en de toekomst

De Propstrabuurt biedt een historisch kader voor grondwerken en bebouwing, dat nuttig kan zijn voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied. Zoals gezien is, is er sprake van multifunctioneel grondgebruik, waarbij grond niet alleen voor woningbouw wordt gebruikt, maar ook voor industriële en infrastructuurdoeleinden. In de toekomst kan dit model worden voortgezet, mits men rekening houdt met historische bepalingen en milieuaspecten.

Conclusie

De Propstrabuurt in Heerenveen is een rijke historische context voor grondwerken en bebouwing. Vanaf de 19e eeuw tot in de 20e eeuw zijn er duidelijke sporen te vinden van hoe grond gebruikt is, wat voor activiteiten zich daar afspelen en hoe eigendomswisselingen zich voordoen. Deze informatie is van belang voor huidige en toekomstige renovatieprojecten en bouwplannen. De historische data laat zien dat grondwerken in deze buurt vaak multifunctioneel zijn geweest, en dat dit model nog steeds van toepassing kan zijn in de huidige en toekomstige bebouwing.

Bronnen

1. historieheerenveen.nl