Grondwerken in de regio: Overzicht, regels en praktische richtlijnen voor bouw en ontwikkeling

Published by Redactie on juli 19, 2025 | Category grondwerk

In de regio's waar bouw- en ontwikkelingsprojecten voor realisatie komen, speelt het beheersen en verwerken van grondwerken een centrale rol. Grondwerken vormen de basis van elk bouwproject, zowel voor woningbouw als infrastructuur. De correcte verwerking van grond, baggerspecie of bouwmaterialen is essentieel om het milieu te beschermen en bouwprojecten op een juridisch en ecologisch verantwoorde manier te kunnen uitvoeren. Dit artikel biedt een overzicht van de regels, richtlijnen en praktische stappen bij grondwerken, met een focus op de regio's waar samenwerking tussen gemeenten en waterschappen centraal staat.

Samenwerking tussen gemeenten en waterschappen

In Overijssel hebben 11 gemeenten, waaronder Deventer, samen met de waterschappen Velt en Vecht en Drents Overijsselse Delta, de Nota Bodembeheer opgesteld. Deze nota bevat afspraken over het beheer van landbodem en uiterwaardengrond langs de Vecht, inclusief richtlijnen voor het gebruik van bodemvreemd materiaal, asbesthoudende grond, PCB-toetsing en het verwerken van grondstromen binnen het beheergebied.

Het doel van deze samenwerking is om een uniforme werkwijze te creëren voor het beoordelen van meldingen rond grondverzet. Hierdoor kunnen grondstromen binnen de regio op een consistente manier worden beoordeeld, wat zowel milieu- als bouweffecten onder controle brengt.

Deelgemeenten en waterschappen in de nota

De volgende gemeenten zijn betrokken bij deze samenwerking: Dalfsen, Steenwijkerland, Staphorst, Kampen, Zwartewaterland, Zwolle, Olst-Wijhe, Deventer, Raalte, Ommen en Hardenberg. De waterschappen Velt en Vecht en Drents Overijsselse Delta ondersteunen de nota met expertise op het gebied van waterbeheer en bodemkwaliteit.

Werkwijze bij grondverzet

De Nota Bodembeheer biedt een duidelijke aanpak bij het verwerken van grond, baggerspecie of bouwmaterialen. Voor een project moet eerst een inschatting worden gedaan van de bodemkwaliteit van zowel de herkomst- als toepassingslocatie. Als een locatie verdacht is, kan de nota niet worden toegepast. Dit is een belangrijke controle om te voorkomen dat verontreinigde grond op een ongeschikt gebied terechtkomt.

Daarna volgt een reeks stappen:

Herkomstlocatie bepalen: Gebruik de ontgravingskaart om de locatie te identificeren waar de grond vrijkomt.
Toepassingslocatie bepalen: Gebruik de toepassingskaart om de locatie te identificeren waar de grond wordt toegepast.
Grondstromenmatrix raadplegen: Dit document laat zien of een grondverzet mogelijk is.
Melding indienen bij 50 m³ of meer: Als er sprake is van een grondverzet groter dan 50 m³, dient een melding gedaan te worden via www.meldpuntbodemkwaliteit.nl.

Deze systematische aanpak zorgt voor een consistente en juridisch verantwoorde behandeling van grondstromen binnen de regio.

Grondexploitatiewet en ruimtelijke ordening

Bij ruimtelijke ontwikkeling en herstructurering kan gebruik worden gemaakt van de grondexploitatiewet. Deze wet biedt mogelijkheden om kosten voor de aanleg van openbaar groen te verrekenen in een exploitatieplan. Dit is echter enkel toegestaan indien voldaan wordt aan de criteria van profijt, toerekenbaarheid en proportionaliteit.

De grondexploitatiewet maakt onderdeel uit van de Wro (Wet ruimtelijke ordening) en is ondergebracht in hoofdstuk 12 van de nog in te voeren Omgevingswet. In dit kader kunnen kosten voor aanleg van groen worden meegenomen in het exploitatieplan, mits het noodzakelijke compensatie betreft voor verloren natuurwaarden, groenvoorzieningen of watervoorzieningen.

Toepassing binnen exploitatiegebied

Binnen het exploitatiegebied kunnen kosten voor het aanleggen van voorzieningen zoals:

openbare parken
plantsoenen
speelplaatsen
trapvelden
speelweiden
natuurvoorzieningen
openbare niet-commerciële sportvoorzieningen
straatmeubilair
sierende elementen
kunstobjecten
afrasteringen

worden meegenomen in het exploitatieplan. Dit geldt zolang deze voorzieningen ten behoeve van de waterhuishouding of groenruimte zijn.

Praktische richtlijnen voor grondwerken

Naast het juridisch kader zijn er ook praktische richtlijnen voor grondwerken. Deze richtlijnen zijn bedoeld om zowel milieubescherming als functionele doelen te behalen.

Herstel van natte gebieden

In sommige regio’s, zoals het gebied tussen Bunde en Geulle, is er sprake van een verdroogd broekgebied dat historisch gezien nat was. Tijdens ruimtelijke herstructurering wordt overwogen om deze gronden weer een nat karakter te geven. Dit kan bijdragen aan de ecologische waarde van het gebied en het versterken van de gradiënt van droog naar nat. Een ‘natte’ vorm van landbouw is mogelijk, zolang er zorgzaam wordt omgegaan met natuurwaarden.

Verwijdering van zandvangen

In sommige gevallen kan het verwijderen van bestaande zandvangen helpen bij het herstel van natuurlijke processen. Dit kan bijvoorbeeld bijdragen aan de herstel van natuurlijke waterlopen en ecologische verbindingen.

Aanleg van groene ruimte

Een andere richtlijn betreft de aanleg van groene ruimte in de buurt van woningen. In het huidige ruimtelijke beleid is er geen harde norm meer voor openbaar groen zoals in de oude Nota Ruimte (2004). Toch wordt in het Manifest Bouwen voor Natuur aandacht besteed aan het integreren van natuur in de openbare ruimte. Richtlijnen zijn:

bouwen inclusief vleermuizen, Huismus, Gierzwaluw en Huiszwaluw
stimuleren van natuur in tuin, op daken en tegen gevels
aanleg van groene ruimte in de buurt van woningen
aanleg van verbindingsroutes voor dieren

Klimaatbestendige woningbouw

Ook wordt aandacht besteed aan het creëren van een hittebestendige woonomgeving. Dit is van groot belang bij klimaatverandering. Richtlijnen zijn:

binnen 300 meter van iedere woning een koele openbare plek aanwezig
deze plek dient minimaal 200 m² te zijn
gevoelstemperatuur lager dan 35 graden zelfs bij hogere omgevingstemperatuur

De rol van de ondergrond

In Drenthe speelt de ondergrond een belangrijke rol in het ruimtelijke beleid. De Structuurvisie Ondergrond 'Met Drenthe de diepte in' bevat beleidskeuzes voor de occupatielaag, contactlaag, waterlaag en de diepe ondergrond. Themen zijn onder andere:

warmte- en koudeopslag
winning en opslag van energie via open of gesloten systemen
verbeterde winning van gas en olie
winning van zout en geothermische energie
opslag van aardgas, biogas of industriële gassen in lege reservoirs

De visie benadrukt een terughoudende aanpak bij opslag van afval in de ondergrond. De provincie Drenthe legt veel nadruk op een dynamische economie die zichzelf vernieuwt. Voor bedrijventerreinen is het 'Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020' een uitgangspunt.

Toekomstvisie en groenbeleid

In het Groenbeleidsplan van de regio Geuldal wordt aandacht besteed aan het behouden en versterken van het karakter van het landschap. Dit omvat:

het behoud van zichtrelaties tussen kastelen, landgoederen en watermolens
het behoud van molentakken en historische ensembles
het versterken van ecologische verbindingen
het stimuleren van duurzame voedselproductie
het integreren van sport- en spelparkeerlocaties in het landschap
het behouden van dorpsmantels van hoogstamboomgaarden

In deze context is groenbeleid niet alleen ecologisch, maar ook visueel en historisch van belang. Dorpsmantels en bossen rond dorpskernen fungeren als groene inbedding van de bebouwing en dragen bij aan het identiteit van de regio.

Conclusie

Grondwerken vormen een essentieel onderdeel van elk bouw- of ontwikkelingsproject. Het is van groot belang om grondstromen zorgvuldig te beheren en te beoordelen in overeenstemming met de geldende regels en richtlijnen. De samenwerking tussen gemeenten en waterschappen in Overijssel biedt een voorbeeld van hoe grondbeheer uniform en verantwoord kan worden gereguleerd. Daarnaast zijn er duidelijke richtlijnen voor de aanleg van groene ruimte en het integreren van natuur in de woonomgeving, evenals een focus op klimaatbestendigheid. In Drenthe speelt de ondergrond een belangrijke rol in de ruimtelijke ordening, met een nadruk op energieopslag en milieubescherming. Al deze thema's samen vormen een integraal deel van het huidige en toekomstige bouw- en ontwikkelingsbeleid.