Wim Daems en de realistische benadering van jeugdproblematiek in zijn jeugdboek *De tunnel*

Wim Daems (1937–2023) was een Vlaamse schrijver die zich met name richtte op de literatuur voor jongeren. Zijn werken zijn vaak realistisch, emotioneel betrokken en aansluiten bij de levenswereld van jongeren. Een van zijn bekendere jeugdboeken is De tunnel, verschenen in 1987 bij uitgeverij Infodok. Het boek is gericht op jongeren vanaf 12 jaar en behandelde een toenemend maatschappelijk probleem: de dreiging van terrorisme. In dit artikel wordt de inhoud, thematiek en didactische waarden van De tunnel besproken, met aandacht voor de rol van het boek in de jeugdliteratuur en het belang van realistische onderwerpen in educatieve contexten.

Inhoud en verhaallijn

Het verhaal in De tunnel speelt zich af in een stad, waar Johny, samen met zijn moeder en zus, verhuist naar het andere einde. Tijdens een verkenningstocht wordt hij meegesleurd in de activiteiten van een jeugdbende, die hem de ingang van een donkere en verlaten tunnel in jaagt. Ondanks zijn angst laat Johny zich niet onderdrukken. De tunnel blijkt echter een gevaarlijk terrein te zijn, waar ook een groep terroristen actief is. Wat begint als een onschuldig 'spelletje' ontwikkelt zich tot een ernstige situatie, waarin de jongeren worden blootgesteld aan het terrorisme dat toenemend de aandacht trekt van maatschappelijke en politieke instanties.

De verhalende vorm in De tunnel is realistisch en direct. De auteur fungeert als verteller en brengt de gebeurtenissen op een verstandige en betrokken manier naar voren. De dialogen zijn vlot en weerspiegelen de leeftijd en emoties van de personages. Dit maakt het verhaal niet alleen spannend, maar ook duidelijk herkenbaar voor jonge lezers.

Thematiek en sociaal kritische ondertoon

Het belangrijkste thema in De tunnel is de dreiging door terroristische groeperingen. In de jaren tachtig, toen het boek werd gepubliceerd, was terrorisme wereldwijd op de voorgrond gekomen, en ook in België werd het een onderwerp van politieke en maatschappelijke discussie. Daems brengt deze kwestie op een realistische en jongerenvriendelijke manier naar voren, zonder het te idealiseren of te dramatiseren.

Een ander belangrijk thema is de rol van de jeugd in de maatschappij. Johny, als hoofdpersoon, ondervindt hoe jongeren vaak in situaties worden getrokken die ze niet volledig begrijpen. De jeugdbende, die zich eerst op plezier en avontuur richt, raakt bij de jongeren betrokken bij een situatie die ze niet langer beheersen. Dit benadrukt de noodzaak van bewustwording, kritisch denken en veilige omgevingen voor jongeren.

Daems benadrukt ook de waarden van moed, verantwoordelijkheid en solidariteit. Hoewel Johny bang is, laat hij zich niet uit het veld slaan en probeert hij zijn situatie te begrijpen en te beheersen. Deze keuze voor een actieve rol van de hoofdpersoon stelt lezers aan tot reflectie op hun eigen keuzes en gedrag.

Didactische en pedagogische waarde

De didactische waarde van De tunnel ligt in de manier waarop Daems een complex en soms angstwekkend onderwerp presenteert aan jongeren. Het boek biedt een gelegenheid om jongeren te betrekken bij maatschappelijke kwesties, zoals terrorisme, veiligheid en morele dilemma's. Aangezien de hoofdpersoon jong is en de lezer zijn emoties en twijfels kan herkennen, maakt het boek het onderwerp toegankelijk en begrijpelijk.

Ook voor docenten is De tunnel een waardevolle leesstof. Het boek kan worden ingezet in de les van Nederlandse taal, maatschappelijke studies of sociale geografie. Het stimuleert kritisch denken, empathie en ethisch reflecteren. De thema’s die in het boek aan de orde komen — zoals groeperingen, angst, verantwoordelijkheid en veiligheid — zijn actueel en geschikt voor discussie in een educatieve context.

Vormgeving en uitvoering

De tunnel is uitgegeven in een compact formaat (210 × 135 mm) met een bladzijdenaantal van 144. Het boek bevat illustraties van Kris Nauwelaerts, die het verhaal visueel ondersteunen. De illustraties zijn zwart-wit en tonen aspecten van de verhalen en personages. Deze visuele ondersteuning maakt het boek aantrekkelijk voor jongere lezers en helpt bij het begrijpen van de gebeurtenissen.

De uitvoering is professioneel en de illustraties vullen het verhaal goed aan. De bladzijden zijn goed leesbaar en het boek is geschikt voor herhaalde lezing. Het prijskaartje is redelijk en het boek is makkelijk verkrijgbaar via boekhandels en bibliotheken.

Receptie en invloed

De tunnel werd goed ontvangen door recensenten en docenten. Recensies benadrukken de realistische toon, de betrokkenheid van de verteller en de actuele thematiek. Het boek wordt vaak genoemd als een voorbeeld van jeugdliteratuur die jongeren niet alleen intrigeert, maar ook uitdaagt tot reflectie.

Daems’ benadering van terrorisme is niet radical, maar realistisch. Hij legt de nadruk op de emotionele en morele dilemma's van de jongeren in plaats van op politieke of ideologische aspecten. Deze benadering maakt het boek geschikt voor jongeren, maar ook voor oudere lezers die zich willen oriënteren op de jongerenwereld.

Conclusie

De tunnel van Wim Daems is een realistisch en didactisch sterk jeugdboek dat jongeren betrekt in een actuele maatschappelijke kwestie. Het verhaal benadrukt de waarden van moed, verantwoordelijkheid en solidariteit, en biedt jongeren een betrokken en herkenbare leeservaring. Door de verhalende vorm, de vlotte dialogen en de thematiek die op jongeren gericht is, is het boek een waardevolle bijdrage aan de Vlaamse jeugdliteratuur.

Het boek is niet alleen een leesplezier, maar ook een uitnodiging tot reflectie op maatschappelijke kwesties. Het toont aan dat jeugdliteratuur zich kan richten op zowel entertainment als educatie en bewustwording. Voor docenten, bibliothecarij en ouders is De tunnel een aanrader die jongeren kan inspireren tot kritisch denken en ethisch handelen.

Bronnen

1. Wim Daems, De tunnel