Bekisting voor fundering: Materialen, toepassing en keuzes in de praktijk

Bij de constructie van een woning of gebouw speelt de fundering een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid. Een goed ontworpen en uitgevoerde fundering zorgt niet alleen voor de nodige stevigheid, maar voorkomt ook schade door grondvervormingen of wateraanwezigheid. Een essentieel onderdeel van de fundering is de bekisting. De bekisting bepaalt de vorm en het oppervlak van het beton en zorgt voor de juiste afmetingen en stabiliteit tijdens het storten. In dit artikel wordt ingegaan op de verschillende bekistingstypen, hun toepassing, voor- en nadelen, en relevante constructieve en milieuoverwegingen. De informatie is gebaseerd op actuele praktijkbeelden en aanbevelingen uit betrouwbare bronnen.

Typen funderingsbekisting

De keuze van de funderingsbekisting hangt af van verschillende factoren, zoals de hoogte van de fundering, de ondergrond, het gewenste isolatieeffect en de duurzaamheid. De bekisting moet voldoen aan eisen van constructieve veiligheid, eenvoud van montage, hergebruikbaarheid en milieuverantwoordelijkheid.

1. Houten bekisting

Houten bekistingen worden vaak gebruikt voor funderingsbalken en stroken. Voor funderingsstroken tot ongeveer 150 mm hoog is de bekisting eenvoudig en bestaat uit zijschotten van steigerdelen of baddinghout, gesteund door piketten op ongeveer 1,50 meter afstand. Deze methode is kostenefficiënt en geschikt voor kleinere projecten. Voor hogere balken worden houten klissen of stalen balkklemmen gebruikt. Deze laatsten zijn verstelbaar in breedte en geschikt voor balken tot 800 mm hoogte. Het nadeel van balkklemmen is dat ze veel variëren qua uitvoering en sterkte, wat leidt tot logistieke complexiteit en een groter gewicht.

2. Stalen bekisting

Stalen bekistingen worden vaak gebruikt voor grote series funderingen. Ze zijn duurzaam, herbruikbaar en geschikt voor precisieproductie. Het voordeel van stalen bekistingen is dat ze zonder aanpassing meerdere keren kunnen worden gebruikt, wat leidt tot een grotere besparing dan het optimaliseren van het gebruik van beton en betonstaal. Stalen bekistingen zijn echter duur in aankoop en vereisen vaak een zwaartekrachtondersteuning.

3. Verloren bekisting

Een verloren bekisting blijft na het storten van het beton in de constructie zitten. Dit type bekisting wordt vaak gecombineerd met isolatiemateriaal, zoals polystyreen of schuimglas. Het voordeel is dat de bekisting direct functioneert als isolatielaag en dus geen extra werkzaamheden vereist. Dit maakt de bouwproces sneller en efficiënter. Verloren bekisting is bijzonder geschikt voor woningbouwprojecten waar isolatie en duurzaamheid belangrijk zijn.

Polystyrene bekisting

In de woningbouw wordt vaak gebruikgemaakt van polystyreen als verloren bekisting. Naast het isolatie-effect helpt het ook bij het vormgeven van de fundering. Dit type bekisting vereist minder onderhoud en montage tijdens de bouw en is goed geschikt voor situaties waarin de ondergrond ongunstig is of waarin het grondwater een probleem kan vormen.

Schuimglas bekisting (Bekisting 2.0)

Schuimglas is een alternatief voor traditionele verloren bekistingen. Het is gemaakt van 100% oudglas en is volledig inert, wat betekent dat het niet reageert met de omgeving. Schuimglas biedt een aantal voordelen:

• Snellere bouw: Geen aparte bekisting nodig, waardoor tijd en mankracht worden bespaard.
• Milieuvriendelijk: Geen microplastics of andere vervuilende stoffen.
• Duurzaam en herbruikbaar: Het materiaal is ecologisch en kan hergebruikt worden.
• Water- en dampdicht: Schuimglas neemt geen water op, wat vochtproblemen vermindert.
• Brandveilig: Het materiaal is 100% onbrandbaar.
• Bestand tegen insecten en knaagdieren: Er is geen verlies van isolatiewaarde door schade.

Het werken met schuimglas vereist enkele stappen, zoals het uitrollen van geotextiel, het aanvullen van schuimglas granulaat en het aanbrengen van PE-folie om het beton te beveiligen. Deze methode is bijzonder geschikt voor projecten waarbij isolatie van de fundering belangrijk is en waar milieuaspecten een rol spelen.

4. Systeembekisting

Systeembekistingen zijn standaardmaterialen die snel en eenvoudig kunnen worden gemonteerd. Ze zijn ontworpen voor specifieke constructievoorbereidingen en bieden een hoge mate van precisie. Deze systemen zijn vaak geproduceerd door bouwmateriaalproducenten en worden als afgedekte pakketten aangeboden. Voorbeelden zijn stalen bekistingen die speciaal zijn ontworpen voor seriematige funderingsconstructies.

Constructieve overwegingen bij funderingsbekisting

Bij de keuze van een funderingsbekisting zijn er meerdere constructieve aspecten van belang. Deze omvatten onder andere de stabiliteit van de ondergrond, de gewenste hoogte van de fundering, de mogelijke vervormingen tijdens het storten van het beton en de eventuele isolatie-eisen.

1. Stabiliteit en ondergrond

De ondergrond speelt een grote rol in de keuze van de funderingsbekisting. Afhankelijk van de draagkracht van de grond kan worden gekozen voor een fundering op staal of op gewone grond. Voor funderingen op staal zijn specifieke eisen aan het zettingsgedrag van de ondergrond van toepassing. Tijdens het storten van beton kan er sprake zijn van vervormingen in de bekisting, die zich vertalen in blijvende vervormingen in de betonconstructie. Deze moeten worden berekend en in het ontwerp worden verwerkt.

2. Verhouding tussen hoogte en breedte

De verhouding tussen de hoogte en breedte van de funderingsbalk bepaalt de keuze van het bekistingsysteem. Voor hogere balken zijn stalen of systeembekistingen vaak de voorkeur, omdat deze betere stevigheid bieden. Voor lage funderingsstroken is houten bekisting voldoende.

3. Veiligheid bij be- en ontkisten

Het be- en ontkisten van zware ondersteuningen moet altijd gebeuren met aandacht voor veiligheid. Er wordt vaak gewerkt in fasen: de montage van de bekisting, het afstellen van de hoogte en het ontkisten. Het is belangrijk dat de werknemers goed op de hoogte zijn van de veiligheidsmaatregelen, aangezien ongelukken tijdens deze activiteiten vaak voorkomenbaar zijn. De constructie moet zodanig zijn ontworpen dat het veilig en beheersbaar is om te werken.

Werkvloeren en ondergrond

Tussen de ondergrond en de betonconstructie is een werkvoer nodig. Een werkvoer zorgt voor de juiste scheidingslaag en voorkomt beschadigingen aan de fundering. Werkvloeren kunnen bestaan uit beton met een lager cementgehalte, plaatmateriaal zoals spaanplaat of zwaar plastic folie. Het gebruik van folie heeft het risico op scheuren en wegzakken van de afstandhouders, wat leidt tot te weinig dekking. In bepaalde situaties is een betonnen werkvoer beter geschikt.

De opsluiting van de werkvoer moet afgestemd zijn op de funderingsbekisting en het moment waarop de exacte maatvoering begint. Voor seriematige productie is het inefficiënt om zowel de werkvoer als de randbekisting exact te maten. Vaak wordt daarom gekozen voor een eenvoudiger aanpak die efficiënter is en minder tijdrovend.

Herbruikbaarheid en efficiëntie

Een belangrijk aandachtspunt bij funderingsbekisting is de herbruikbaarheid. Het hergebruik van bekistingen zonder aanpassing leidt vaak tot grotere besparing dan het optimaliseren van het gebruik van beton en betonstaal. Voor grote projecten zijn stalen bekistingen ontwikkeld die vaak meerdere keren gebruikt kunnen worden. Deze bekistingen zijn kostenefficiënt en voordelig voor het milieu.

Conclusie

Bekisting voor fundering is een essentieel onderdeel van de constructie van een woning of gebouw. De keuze van het juiste bekistingsysteem hangt af van de constructieve eisen, de ondergrond, de gewenste isolatie en milieuaspecten. Houten, stalen, verloren en systeembekistingen bieden elk hun eigen voordelen en toepassingsgebied. Schuimglas is een duurzame en milieuvriendelijke alternatieve oplossing die steeds meer aandacht krijgt in de bouwsector. De constructieve veiligheid, efficiëntie en herbruikbaarheid zijn essentieel voor een succesvolle funderingsconstructie. De kennis van de diverse opties helpt bij het maken van een verstandige keuze die zowel functioneel als duurzaam is.

Bronnen

1. Stubeco
2. Bouwgezond
3. PontMeyer